Eski Türk Halıları - Eski Türk Halı Ve Kilimin Tarihçesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Orta Asya Kilimleri

Irak'ın yanısıra Afganistan, Hindistan ve Pakistan gibi diğer ülkeler de ihracat için el dokuma kilimleri üretmektedir

Hem Pakistan hem de Hindistan oldukça modern kilim ve tekstil endüstrisi geliştirmişken Afganistan'ın kilim ihraç endüstrisi oldukça kısıtlı kalmıştır

Hindistan

Kilim dokumacılığı Hindistan'da İran'da olduğu kadar eski bir gelenek değildir

Kilim dokumacılığı Hindistan'a 16

yüzyılda İran İmparatorluğu tarafında tanıtılmıştır

1526-1530 yılları arasında İran kilim dokuma endüstrisi gelişmeye başlamıştı

15

yüzyıl sonunda İran'daki Mongol hakimiyeti sona erdiğinde Hindistan kilim dokuması konusunda bir hayli ilerlemişti

1501 yılında İran yönetimi Hindistan'da dokumacılık için profesyonel atölyeler açmış ve bu konuda uzman kişileri denetleyeci olarak atamıştır

Sonuç olarak neredeyse tüm Hint tasarımları ünlü İran tasarımlarının birer imitasyonudur

Bu kilimleri birbirinden ayırın tek özellik yünün ve dokumanın farklı nitelileridir

15

yüzyıldan 17

yüzyıla kadar Hindistanda üretilmiş kilimlerin çoğu nerdeyse İran dokumaclığı kadar iyidi ancak 17

yüzyılın sonunda bu sanat hemen hemen sona erdi

Dokuma endüstrisi 1800li yıllardan İngilizler tarafından yeniden kuruldu ancak bu tarihten sonra üretilen halılar eskisi gibi olamadı

Hint kilimlerinde kullanılan yünün İran halılarında kullanılandan daha kalındı

Ayrıca Hint kilimlerini sertliklerinden ötürü katlamak çok daha zordur

Yine de güzel görünümleri ile zeminlerinizi süsleyip uzun seneler yıpranmayan kilimledir

Pakistan

Hindistan'daki gibi Pakistan'ın kilim endüstrisi de İran İmparatorluğu'ndan etkilenmiştir

İran yönetiminin 16

ve 17

yüzyıllarda Pakistan'a kilim üretim olanakları getirmesiyle dokumacılık bu bölgede de önemli ölçüde gelişmiştir

Pakistan'ın bugünkü stil ve desenleri ya İran, ya Türk ya da Buhara tasarımlarını örnek alır niteliktedir

Buhara kilimleri oldukça yumuşak ve parlak bir yün yapısına sahiptir

Bu kilimlere olağanüstü bir yumuşaklık kazandırmak amacıyla saf koyun yünü kullanılmaktadır

Bu tasarımlarda sadece 2 ya da 4 renk kullanıır ve bu renkler de genellikle yeşil, mavi ya da kırmızının tonlarından oluşmaktadır

İran kilimlerine benzer olan çeşitleri ise hem kalite bakımından hem de fiyat açısından yüksektir

Bugün Pakistan dünya çapındaki en büyük 4

halı üreticisidir

Afganistan

Afganistan'ın halı endüstrisi, ülkenin politik sorunlarla karşılaşmasından önce olduğu kadar iyi değildir

Günümüzde ülkede bir çok kilim üretiliyor olmasına karşın ihracat oldukça azdır

Bu nedenle Afganistan halılarını diğer dünya ülkelerine Pakistan ve İran aracılığıyla pazarlamaktadır

Afgan kilimleri genellikle Buhara kilimlerine ve Türkiye'de üretilenlerle doğu Türkmenistan kilimlerine benzemektedir

Afgan kilimlerinde kullanılan renkler heyecan verici ve kilimin tarzına özel renklerdir

Çeçen kabileleri gibi Afgan göçebeleri günümüzde halen kilim üretmektedir ancak bunlar çok az miktarda olduklarından ötürü oldukça nadir ve zor bulunurlar

Umuyoruz ki bu politik kaos içerisinde Afganistan kilimleri sonsuza dek yol olmaz

Avrupa Kilimleri

Avrupa'daki kilim dokuma sanatının kökeni belirsiz olmaklaberaber bazı Avrupa ülkelerinin neredeyse 1000 yıl evvel düz dokumalar ve duvar halıları üretmiş olduğu bilinmektedir

Kanıtlar göstermektedir ki doğu kilimleri ilk olarak M

S 1000 yılı sonrasında ithal edilmiştir

Bu da pile-knotting tekniğinin hemen taklit edilmesiyse eğer daha önceden biliniyor olduğu anl***** gelmektedir

Şile halıların Avrupa'da yayılması 11

ve 13

yüzyıllarda sürmüş Haçlı Seferleri, Marco Polo'nun (1254-1324) seyehatleri ve Venedik'teki elçilikler sayesinde gerçekleşmiştir

Ayrıca Portekiz'in 14

yüzyılda başlamış olan koloni genişlemesi da etkenlerden biriolarak kabul edilir

Avrupa pile halılarından kalan en eski parça Harz Dağı bölgesindeki Quedlinburg'daki Schlosskirche'de korunmaktadır

Bu kilim tek pile düğüm ile dokunmuş olup bu özelliği ile İspanyol halılarına benzemektedir ancak yapılan araştırmalarda bu kilimin İspanyol dokumacılığı ile bir bağlantısı bulunamıştır

1255 yılında Castilelı Eleanor İngiltereli Edward I ile evlendiğinde yanında bir çok İspanyol kilimi getirmiştir

İngiltere'nin büyük bir bölümünde17

yüzyıl başlarına kadar saraylarda ve büyük evlerde bile hasır ve samanlar zemin kaplaması olarak kullanılmaktaydı

Britanya zaman içerisinde zenginleştikçe tüm bu saman ve hasır kilimlerin yerini pile kilimler aldı

Eski Avrupa tablolarında betimlenmiş tüm zemin kaplamaları doğu kilimlerine benzemektedir

Bu da çok şaşırtıcı bir durum değildir çünkü Avrupalılar bu sanatı kendileri öğrenmeden çok önce İran halıları ihtal etmekteydiler

Bir çokları Venedik'in 15

yüzyılda Asya'dan kilimler ithal ettiğine ve Avrupalıların özellikle doğu kilimlerini tercih ettiklerine inanmaktadır

17

yüzyıl sonlarında iran ve Türk halıları Avrupa'nın en fazla değer gören halılarıydı

Krallar diğer politik liderlere müttefik olmak için ipek İran halıları armağan etmketeydiler

18

yüzyılın ortalarından 19

yüzyıla kadar Avrupalı neredeyse her ülke kendi kilim dokuma sanatına başlamıştı

En iyi üreticiler İspanya, Fransa, Polonya, İtalya, İngiltere, Almanya, Avusturya, Hollanda ve Romanya'ydı

Günümüzde Avrupa el dokuma kilimleri sanayinin işçilik maaliyeleri ile yarışmaması nedeniyle oldukça nadir üretilmektedir

Bunun yerine Belçika gibi kimi Avrupa ülkeleri özellikle II

Dünya Savaşı sonrasında önemli makina dokuma halı sanayileri geliştirmişlerdir

09-11-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Eski Türk Halıları - Eski Türk Halı Ve Kilimin Tarihçesi Orta Asya Kilimleri Irak'ın yanısıra Afganistan, Hindistan ve Pakistan gibi diğer ülkeler de ihracat için el dokuma kilimleri üretmektedir Hem Pakistan hem de Hindistan oldukça modern kilim ve tekstil endüstrisi geliştirmişken Afganistan'ın kilim ihraç endüstrisi oldukça kısıtlı kalmıştır Hindistan Kilim dokumacılığı Hindistan'da İran'da olduğu kadar eski bir gelenek değildir Kilim dokumacılığı Hindistan'a 16 yüzyılda İran İmparatorluğu tarafında tanıtılmıştır 1526-1530 yılları arasında İran kilim dokuma endüstrisi gelişmeye başlamıştı 15 yüzyıl sonunda İran'daki Mongol hakimiyeti sona erdiğinde Hindistan kilim dokuması konusunda bir hayli ilerlemişti 1501 yılında İran yönetimi Hindistan'da dokumacılık için profesyonel atölyeler açmış ve bu konuda uzman kişileri denetleyeci olarak atamıştır Sonuç olarak neredeyse tüm Hint tasarımları ünlü İran tasarımlarının birer imitasyonudur Bu kilimleri birbirinden ayırın tek özellik yünün ve dokumanın farklı nitelileridir 15 yüzyıldan 17 yüzyıla kadar Hindistanda üretilmiş kilimlerin çoğu nerdeyse İran dokumaclığı kadar iyidi ancak 17 yüzyılın sonunda bu sanat hemen hemen sona erdi Dokuma endüstrisi 1800li yıllardan İngilizler tarafından yeniden kuruldu ancak bu tarihten sonra üretilen halılar eskisi gibi olamadı Hint kilimlerinde kullanılan yünün İran halılarında kullanılandan daha kalındı Ayrıca Hint kilimlerini sertliklerinden ötürü katlamak çok daha zordur Yine de güzel görünümleri ile zeminlerinizi süsleyip uzun seneler yıpranmayan kilimledir Pakistan Hindistan'daki gibi Pakistan'ın kilim endüstrisi de İran İmparatorluğu'ndan etkilenmiştir İran yönetiminin 16 ve 17 yüzyıllarda Pakistan'a kilim üretim olanakları getirmesiyle dokumacılık bu bölgede de önemli ölçüde gelişmiştir Pakistan'ın bugünkü stil ve desenleri ya İran, ya Türk ya da Buhara tasarımlarını örnek alır niteliktedir Buhara kilimleri oldukça yumuşak ve parlak bir yün yapısına sahiptir Bu kilimlere olağanüstü bir yumuşaklık kazandırmak amacıyla saf koyun yünü kullanılmaktadır Bu tasarımlarda sadece 2 ya da 4 renk kullanıır ve bu renkler de genellikle yeşil, mavi ya da kırmızının tonlarından oluşmaktadır İran kilimlerine benzer olan çeşitleri ise hem kalite bakımından hem de fiyat açısından yüksektir Bugün Pakistan dünya çapındaki en büyük 4 halı üreticisidir Afganistan Afganistan'ın halı endüstrisi, ülkenin politik sorunlarla karşılaşmasından önce olduğu kadar iyi değildir Günümüzde ülkede bir çok kilim üretiliyor olmasına karşın ihracat oldukça azdır Bu nedenle Afganistan halılarını diğer dünya ülkelerine Pakistan ve İran aracılığıyla pazarlamaktadır Afgan kilimleri genellikle Buhara kilimlerine ve Türkiye'de üretilenlerle doğu Türkmenistan kilimlerine benzemektedir Afgan kilimlerinde kullanılan renkler heyecan verici ve kilimin tarzına özel renklerdir Çeçen kabileleri gibi Afgan göçebeleri günümüzde halen kilim üretmektedir ancak bunlar çok az miktarda olduklarından ötürü oldukça nadir ve zor bulunurlar Umuyoruz ki bu politik kaos içerisinde Afganistan kilimleri sonsuza dek yol olmaz Avrupa Kilimleri Avrupa'daki kilim dokuma sanatının kökeni belirsiz olmaklaberaber bazı Avrupa ülkelerinin neredeyse 1000 yıl evvel düz dokumalar ve duvar halıları üretmiş olduğu bilinmektedir Kanıtlar göstermektedir ki doğu kilimleri ilk olarak MS 1000 yılı sonrasında ithal edilmiştir Bu da pile-knotting tekniğinin hemen taklit edilmesiyse eğer daha önceden biliniyor olduğu anl***** gelmektedir Şile halıların Avrupa'da yayılması 11 ve 13 yüzyıllarda sürmüş Haçlı Seferleri, Marco Polo'nun (1254-1324) seyehatleri ve Venedik'teki elçilikler sayesinde gerçekleşmiştir Ayrıca Portekiz'in 14 yüzyılda başlamış olan koloni genişlemesi da etkenlerden biriolarak kabul edilir Avrupa pile halılarından kalan en eski parça Harz Dağı bölgesindeki Quedlinburg'daki Schlosskirche'de korunmaktadır Bu kilim tek pile düğüm ile dokunmuş olup bu özelliği ile İspanyol halılarına benzemektedir ancak yapılan araştırmalarda bu kilimin İspanyol dokumacılığı ile bir bağlantısı bulunamıştır 1255 yılında Castilelı Eleanor İngiltereli Edward I ile evlendiğinde yanında bir çok İspanyol kilimi getirmiştir İngiltere'nin büyük bir bölümünde17 yüzyıl başlarına kadar saraylarda ve büyük evlerde bile hasır ve samanlar zemin kaplaması olarak kullanılmaktaydı Britanya zaman içerisinde zenginleştikçe tüm bu saman ve hasır kilimlerin yerini pile kilimler aldı Eski Avrupa tablolarında betimlenmiş tüm zemin kaplamaları doğu kilimlerine benzemektedir Bu da çok şaşırtıcı bir durum değildir çünkü Avrupalılar bu sanatı kendileri öğrenmeden çok önce İran halıları ihtal etmekteydiler Bir çokları Venedik'in 15 yüzyılda Asya'dan kilimler ithal ettiğine ve Avrupalıların özellikle doğu kilimlerini tercih ettiklerine inanmaktadır 17 yüzyıl sonlarında iran ve Türk halıları Avrupa'nın en fazla değer gören halılarıydı Krallar diğer politik liderlere müttefik olmak için ipek İran halıları armağan etmketeydiler 18 yüzyılın ortalarından 19 yüzyıla kadar Avrupalı neredeyse her ülke kendi kilim dokuma sanatına başlamıştı En iyi üreticiler İspanya, Fransa, Polonya, İtalya, İngiltere, Almanya, Avusturya, Hollanda ve Romanya'ydı Günümüzde Avrupa el dokuma kilimleri sanayinin işçilik maaliyeleri ile yarışmaması nedeniyle oldukça nadir üretilmektedir Bunun yerine Belçika gibi kimi Avrupa ülkeleri özellikle II Dünya Savaşı sonrasında önemli makina dokuma halı sanayileri geliştirmişlerdir