|
Prof. Dr. Sinsi
|
Metal Alaşımların Havacılıktaki Önemi Ve Kullanıldığı Yerler
Metal Alaşımların Havacılıktaki Önemi Ve Kullanıldığı Yerler
Metal Alaşımların Havacılıktaki Önemi Ve Kullanıldığı Yerler
başlamıştır Düşük yoğunluktaki Alüminyum alaşımının ağırlığını
düşürmesi ve performansını arttırması bakleniyorduSon nokta
külçe Al-li alaşımlarını eldeki techizatlarla üretilmesiyle ve
havacılık sanayinde geleneksel alaşımların yerine kullanılmasıyla
elde edilmiştir1980’ li yılların ortalarında bu gelişmeyi kazançlı
alaşımlar 8090, 2090 ve 2091 takip etmiştirWeldalite 049 ve CP276
bundan hemen sonra keşfedilmiştirBu alaşımlar çok düşük
değerdeki denge alaşımları ile düzenlenir
Ticari Al-Li alaşımlarının yüksek kırılma eğilimi (sertliği) ve
cryogenic dayanıklılık özelliği sayesinde havacılık teknolojisinde
ilerleme amaçlanmıştırAl-li alaşımlarının kırılmaların ve araçların
üzerini örten tabakalardaki çatlakların çoğalmasındaki dayanıklılık
eğilimi artırılmak için 2xxx ve 7xxx alaşımları ile birlikte
kullanılması uygun görülmüştür
Başlıca Dizayn Kriterleri Tabakalar
Plakalar
Dövme Parçalar
Estrusionlar
Üstün sağlamlık7 075- T6
7075-T651
7075-T6511
7150-T651
7175-T6511
7475-T651
7150-T6511
7150-T7751
7050-T6511
Orta Sağlamlık,Korozyon
Zararına Dirençli 7075-T76 7010-T7651
7050-T74
7050-T3511
7075-T73 2214-T651
7075-T6
2224-T3511
2214-T6
2014-T651
7075-T73
2219-T851
2014-T6
7075-T651
2014-T652
2024-T8511
2219-T87 7075-T7351
2024-T852
2014-T6511
7050-T7651
7075-T73511
2124-T851
2219-T852
Yüksek Dirençli 2219-T39 2324-T39
2219-T3511
2024-T3
2124-T351
2024-T352
2024-T351
Weldability
2219
2219
2219
Süper plastik74 75
Burada yazılı olan numaralı alaşımlar çeşitli alaşımların çeşitli
yüzdelerle katılmasıyla oluşturulur
dersimizkimyacom: The Best Search Links on the Net
Örneğin;
Weldalite 049: 54 Cu, 13 Li, 04 Ag, 04 Mg, 014 Zr
Alaşım 2090: 27 Cu, 22 Li, 012 Zr
Alaşım 2091: 21 Cu, 20 Li, 0,10 Zr
Alaşım 8090: 245 Li, 012 Zr, 1,3 Cu, 095 Mg
Alaşım CP276: 27 Cu, 22 Li, 05 Mg, 012 Zr
Başlıca Dizayn Kriterleri
Tabakalar
Plakalar
Dövme Parçalar
Extrusionlar
Üstün Sağlamlık CP276
Weldalite049
Weldalite049
CP276
8091-T851
8091-T851
8091-T652
Weldalite049
2090-T83
2090-T81
8090-T86
2090-T86
Korozyana karşı
Dirençli
2091-T8X
8090-T7E20
8090-T652
8090-T8X
8090-T8X
8090-T8771
8090-T852
8091-T8X
2090-T8
Yüksek Dirençli 2091-CPHK
8090-T8E57
2091-T8
2091-T3
8090-T8151
8090-T81
2091-T84
2091-T351
8090-T81
2091-T851
Weldalite049
Weldalite049
Weldalite049
Weldalite049
2090/8090
2090/8090
8090
2090
2090/8090
Weldalite049
Tuzlu suya mağruz kalan uçağın dış yapısı genellikle karıştırılmış
maddelerle elde edilen alaşımlardan oluşmuşturTuzlu suya maruz
bırakıldığı zaman katottaki çubuk başarılıbi r şekilde korozyona
direnç gösterirBu paslanmaya karşı direnci arttırmak için daha
önce yukarıda bahsettiğimiz maddelerle karıştırılır
Titanyum Alaşımları:
Titanyum ve Titanyum alaşımlarının
tanınması 1950’ li yıllara rastlar ve
kısa zamanda havacılık ve kimya
sanayisinin bel kemiği durumuna
gelen bir materyal,i pozisyonunu
almıştırYüksek enerjideki düşük
oranı, Titanyumun mükemmel
mekanik özelliklerinden biri ve
korozyona olan direnci Titanyumu
havacılıkta benzersiz alaşımlardan
ve denge parçalarında özenle kullanılmaktadırSivil ve askeri
havacılıkta bu alaşımlar yüksek gerilim ve kritik pozisyonu bulunan
parçalarda kullanılırtitanın ve alaşımlarının gittikçe artan bir
sanayi önem kazandığını belirtmiştik;her ne kadar bu önem metalin
hafifliğiyle birinci derecede ilgili değilse de gerçekten titan ve
alaşımları bu hususta hafif alaşımlarla boy ölçüşemezsağlamlık
bakımından mesela;daha fazla miktarda Al-Mg alaşımlarının
görevini yapabilirtitan alaşımlarının korozyona karşı
dayanma,çekilme,parlama kabiliyeti,sertlik elektrik direnci gibi
özellikleri ihtiva ettikleri yabancı maddelerin cinsine ve miktarına
bağlıdırzaten titanın düşükı sı geçirgenliği dolayısıyla hava
araçlarında türbin ve yanma odalarında kullanıldığını söylemiştik
Yüksek güç,dayanıklılık oranı sürtünmeye dayanıklılığı çatlaklara
dayanıklılığı Titanyum metalinin diğerlerine oranla seçilmesinde
etkilidir
Kullanıldığı yerler:
Cıvatalarda, fren direkleri veya kirişlerinde, uçak kanat
direklerinde, uçağın gövdesinde, uçağın gövde panelinde, hidrolik
tüplerde, SPF parçalarında, uçak kanadı mil parçalarında,
kompresör diskleri ve parçalarında, pompalarda kullanılır
fakat yüksek bir elastik modülüne malik olmasından ötürü bazı
metallerle daha mükemmel bir metanet ve elastik limite malik
alaşımlar verebilirYüksek oksidasyonı s ı sı dolayısıyla, Berilyum
ayrıcaşiddetli bir indirgendir
Bir metal tabiatta bazı bileşikler halinde çok münteşirse de cevher
telakki edilebilecek yegane mürekkebi bir alüminyum ve Berilyum
yayılmasında ötürü bu alanda da mühim miktarda metale ihtiyaç
gösterilirdi Fakat Magnezyum istihsalinini bugün gittikçe artan
gelişmesi, doğrudan doğruya uçak yapımındaki terakkilere
bağlanabilir Gerçekten saf halde pek o kadar metin olmayan
Magnezyum, en mühimleri evvelce incelenmiş olduğumuz
magnelyum (124) veya %89-97 Mg, %1-5,5 Zn ve %0,5-5 Al ihtiva
eden elektron adındaki alaşımları sayesinde,havacılıkta gittikçe
önemli bir yer işgal etmektedir
Ancak 1914-1918 Harbi’nden itibaren gelişen magnezyum
istihsalatı,2 Dünya Harbi dolayısıyla hiçbir meal için müşahede
edilmemiş olan bir hızla artarak,bütün rekorları kırmıştır:Gerçekten
bu husustaki dünya genel durumu 1933’te 2500 ton ve 1934’te 3000
ton raddesinde idiSon 25 sene zarfındaki dünya üretimi iseşöyle
özetlenebilir:
1939: 32000 ton
1950: 148700 ton
1943: 240000 ton
1957: 157700 ton
Magnezyum üretiminde son yıllar zarfında (bilhassa
Almanya’da yeni Wolkswagen motorlarında magnezyum
kullanılması dolayısıyla) yeni bir artış müşaade
edilmektedirGerçekten,1963 batı memleketleri magnezyum
üretimi,%80’inden fazlası elektrolizle olmak üzere,110000 tona
varmıştırBaşlıca üretici memleketlerin son senelerdeki istihsalatı
hakkında aşağıda bilgi verilmiştir
1939
1943
1955
1963
Almanya
20000t 32000 t
--
--
BAlmanya
--
--
200 t
?
Amerika BD 2500
185000 55500
68000
Fransa
2500
--
1500
2500
İngiltere
5000
10000
3500
2500
İtalya
--
--
2900
6000
Kanada
--
--
8200
9000
Norveç
--
--
6800
20000
Rus Ve Pol
--
--
50100
?
New York piyasasında,magnezyum libresi,1962’de 36 c
üzerinden muamele görmüştür
Korozyon:
Metal ve alaşımların çevreleri ile kimyasal ve elektrokimyasal
reaksiyonlarý sonucu bozulmalarýný korozyon deyimi olarak
tanýmlarýz Korozyon deyimi yanlýz metalik malzemeleri kapsar
ve oluþumunu saðlayan reaksiyonun cinsine göre iki cins
korozyon türü vardýr1) Kimyasal, 2)Elektrokimyasal korozyon
Elektrokimyasal olay elektrik yükü ayrýmýný getirir Elektrolitle
anot ve katot adý verilen iki elektrot sistemi oluþur Elektrolit
iyonik iletkenliðe sahiptir Katot elektrokimyasal anlamda daha
soy olan metaldir Sistemde meydana gelen olay, elektrik ayrýmý
ile oluþan anyon ve katyonlarýn reaksiyonudur Olayýn neticesi
korozyon ürünüdür Kimyasal korozyonunda elektrokimyasal
mekanizma ile oluþtuðu bilinmektedir Kimyasal korozyon,
metalik malzemelerin gazlarla reaksiyonu olarak tanýmlanýr
Korozyon ürünü olarak ortaya çýkan ve metal yüzünü örten oksit
tabakasý iyonik ve elektronik iletkenliðe sahip elektrolittir
Aşağıda havacılıkta kullanılan alaşımların kullanıldığıy er le r i
gösteren fotoğraflar;
Titanyum alaşımlarının
kullanıldığı yerler
Havacılıkta metal alaşımların
şekillendirilmesinde kullanılan
araçlardan bazıları
|