Sesin Frekansı Ve Yüksekliği Nelere Bağlıdır?

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Ses Dalgası ve Sesin Özellikleri

SES
Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir

Titreşim, bir cismin ileri geri gidip gelme hareketidir

Ses veren her şey titreşir

Titreşen cisimler ses oluşturur

Ses veren cisimler esnektir

Esnek olan cisimler ses dalgaları meydana getirebilir ve ses dalgalarını iletebilir

Ses üreten varlıklara ses kaynağı denir

Ses madde değil, enerjidir
SESİN OLUŞMASI VE YAYILMASI
Ses dalgaları titreşim kaynağından enerji taşırlar

Bu enerji, çeşitli ortamlar tarafından iletilir

Bu esnada ortam yer değiştirmez, hareket eden madde değil, hareket enerjisidir

Su yüzeyindeki dalgalar ile havada yayılan ses dalgaları farklıdır

Su dalgalarını gördüğümüz halde, ses dalgalarını göremeyiz

Ses dalgaları havada küresel olarak yayılır

Cisimlerin titreşmesi ile meydana gelen sesin kulağımıza kadar gelebilmesi için ses kaynağı ile kulağımız arasında katı-sıvı-gaz gibi esnek bir ortamın bulunması gerekir

Yani ses boşlukta yayılmaz

Sesin farklı ortamlarda yayılma hızı da farklıdır

Sesin yayılma hızı bazı etkenlere bağlı olarak değişir

Bunlar;
1- Sesin yayılma hızı ortamın sıcaklığına bağlıdır

Sesin 0ºC de havada yayılma hızı 331m/s olduğu halde 20ºC de 344 m/s ‘dir

Sıcaklık artıkça sesin o ortamdaki yayılma hızı da artar

2- Sesin yayılma hızı ortamın cinsine bağlıdır

Ses katı maddelerde en hızlı, gaz maddelerde ise en yavaştır

3-Sesin yayılma hızı ortamın yoğunluğuna bağlıdır

Ortamın yoğunluğu arttıkça sesin yayılma hızı da artar

Ses oluştuğu ortamlarda dalgalar halinde yayılır

Titreşen her madde ses oluşturur

Fakat bu oluşan ses dalgaları aynı değildir

Ses dalgalarının bazı özellikleri vardır

Bunlardan biri genliktir

Bir dalga tepesi ile dalga çukuru arasındaki mesafenin yarısına genlik denir

Bir çukur ve birde tepeden oluşan ( bir dalga boyu) dalgaya da periyot denir

YANKI: Ses dalgalarının bir engele çarptıktan sonra yansıyıp geri dönmesi olayına yankı denir

Bir engele ses dalgalarını gönderip engelden yansıyan sesin, tekrar geri dönmesi arasında geçen süreden engelin uzaklığı tespit edilir

Gemilerde deniz derinliğinin saptanması, balık sürülerinin izlenmesi,batık gemilerin yerinin saptanması için sonar cihazları kullanılır

Sonar cihazları suyun sesi iletmesi sayesinde çalışır

Yankı olayının gerçekleşmesi için gerekli en küçük uzaklık 20ºC de yaklaşık 17 metredir

Engelle aramızdaki uzaklık 17 metreden küçük ise, yansıyıp geri dönen ses dalgalarını ayırt edemeyiz

REZONANS:Bir ses kaynağından yayılan ses dalgaları çevredeki bazı ses kaynaklarını etkileyerek titreştirebilir

Frekansları aynı olan kaynaklardan biri titreştirildiğinde, diğer ses kaynağının etki ile titreşmesi olayına rezonans denir

SESİN ÖZELLİKLERİ
Bir sesi, başka bir sesten ayıran özellikler vardır

Sesin özellikleri şunlardır:
1-Sesin şiddeti
2-Sesin yüksekliği
3-Sesin tını

1-SESİN ŞİDDETİ:
Sesin uzaktan veya yakından duyulabilme özelliğidir

Uzaktaki birine sesimizi duyurabilmemiz sesin şiddetine bağlıdır

Ses dalgalarında genlik ne kadar büyük olursa sesin şiddeti de o kadar büyük olur

Ses şiddetine gürlük de denir

Ses şiddeti birimi desibeldir(dB)

Yani sesin bir dalga boyundaki gücüdür

GÜRÜLTÜüzensiz frekanslı sesler gürültü olarak adlandırılır

Bir sesin gürültü olup olmadığı ses düzeyine bakılarak belirlenir

Ses düzeyi, ses şiddeti ile ilgilidir

İşitilebilen en hafif şiddetindeki ses 0 (sıfır) desibel olarak kabul edilir

Buna işitme eşiği denir

Normal konuşma sesi 30-60 dB arasındadır

Bazı seslerin şiddeti şu şekilde belirtilebilir

0db İnsanın duyabildiği en düşük ses şiddeti
60 dB Normal konuşma veya daktilo sesi
90 dB Kamyon sesi veya çim biçme makinesi sesi
100 dB Asfalt delme makinesi
115 dB Konser veya barlarda yüksek sesli müzik
140 dB Jet uçağı sesi
Genel olarak 85 dB üzerindeki sesin kulağa zararlı olacağı kabul edilir

2-SESİN YÜKSEKLİĞİ:
İnce sesi kalın sesten ayıran özelliktir

Bir sesin ince veya kalın olması, o ses kaynağının titreşim sayısına bağlıdır

Bir ses kaynağının bir saniyedeki titreşim sayısına frekans denir

Frekans birimi hertz’dir

Hz ile gösterilir

Ses kaynakları çok hızlı titreşirlerse ince (tiz), az titreşirlerse kalın(pes) ses verir

Yani frekansı büyük olan ses, frekansı küçük olan sesten daha incedir

Titreşen bir telin frekansı;
1- Telin boyuna (Telin boyu arttıkça frekansı küçülür, ses kalınlaşır)
2- Telin gerginliğine (Telin gerginliği arttıkça frekans büyür, ses inceleşir)
3- Telin kesitine (Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır)
4- Telin cinsine bağlıdır

İnsanların duyabileceği ve üretebileceği seslerin belli frekans değerleri vardır

Normal bir insan kulağı 20Hz ile 20000 Hz arasındaki sesleri duyabilir

Frekansı 20000 Hz’nin üstünde olan sese ultrasyon denir

3- SESİN TINI:
Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır

Keman sesini mandolinden, kaval sesini flütten ayıran özelliktir

Aynı yükseklikte ve aynı şiddette başka başka müzik aletlerine ait sesleri kulağımız ayırt edebilir

İşte sesin bu özelliğine sesin tını adı verilir

SES YALITIMI: Gürültüyü oluşturan ses olduğuna göre sesi geçirmeyen ve daha az geçiren maddelerin kullanılması gürültüyü önler

Günümüzde ses yalıtımı sağlayan malzemeler üretilmektedir

Lastik, pamuk, yün, keçe ve halı gibi maddeler sesi az iletir, yansıtmaz, söndürür

Tahta, demir, bakır, alüminyum, taş ve beton gibi maddeler ise sesi iyi iletir

SES KAYDI: Ses Kaydeden Araçlar İlk ses kaydı "fonograf" denen bir araçla yapılmıştır

(Thomas Edison tarafından 1877'de icat edilmiştir) Zamanla bu alanda çeşitli araçlar geliştirilmiştir

Gramafon, teyp ve modern stüdyolardaki kayıt araçlarıdır

İlk ses kaydı fonografta sesler, mum silindirlere kayıt yapılıyordu

Dönen taş plaklara kaydedilir

Sesin banda kaydedilmesiyle ses kaydı gelişti

Sesli bir filmde ses, filmin kenarına kaydedilir

Müzik kasetleri, sesin kaset içinde banda kaydedilmesiyle istediğimiz zaman,kaset çalarla tekrar sese dönüştürmemizi sağlar

SES İSKANDİLİ
Ses iskandili sesi ölçen bir alettir ses yalıtımında ve yankı oluşumunda kullanılan maddelerden oluşur

Ses iskandili sesi ölçtüğü için ses uzmanlıklarında da kullanılır

Sesi algılayarak ölçer

Yankıları algılayabilir

Buda onu daha çok özelleştiren bir özelliğidir

Gece kulüplerinde zabıtalar sesin şiddetini ölçmek için , sinema, tiyatro, konser salonu gibi mekanların ses yalıtımları, akustik düzenleri için kullanılır

Ses yalıtımında ve yankı oluşumunda
kullanılan maddelerden oluşur

09-11-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Sesin Frekansı Ve Yüksekliği Nelere Bağlıdır? Ses Dalgası ve Sesin Özellikleri SES Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir Titreşim, bir cismin ileri geri gidip gelme hareketidir Ses veren her şey titreşir Titreşen cisimler ses oluşturur Ses veren cisimler esnektir Esnek olan cisimler ses dalgaları meydana getirebilir ve ses dalgalarını iletebilir Ses üreten varlıklara ses kaynağı denirSes madde değil, enerjidir SESİN OLUŞMASI VE YAYILMASI Ses dalgaları titreşim kaynağından enerji taşırlar Bu enerji, çeşitli ortamlar tarafından iletilir Bu esnada ortam yer değiştirmez, hareket eden madde değil, hareket enerjisidirSu yüzeyindeki dalgalar ile havada yayılan ses dalgaları farklıdır Su dalgalarını gördüğümüz halde, ses dalgalarını göremeyiz Ses dalgaları havada küresel olarak yayılır Cisimlerin titreşmesi ile meydana gelen sesin kulağımıza kadar gelebilmesi için ses kaynağı ile kulağımız arasında katı-sıvı-gaz gibi esnek bir ortamın bulunması gerekir Yani ses boşlukta yayılmaz Sesin farklı ortamlarda yayılma hızı da farklıdır Sesin yayılma hızı bazı etkenlere bağlı olarak değişirBunlar; 1- Sesin yayılma hızı ortamın sıcaklığına bağlıdır Sesin 0ºC de havada yayılma hızı 331m/s olduğu halde 20ºC de 344 m/s ‘dir Sıcaklık artıkça sesin o ortamdaki yayılma hızı da artar 2- Sesin yayılma hızı ortamın cinsine bağlıdır Ses katı maddelerde en hızlı, gaz maddelerde ise en yavaştır 3-Sesin yayılma hızı ortamın yoğunluğuna bağlıdır Ortamın yoğunluğu arttıkça sesin yayılma hızı da artar Ses oluştuğu ortamlarda dalgalar halinde yayılır Titreşen her madde ses oluştururFakat bu oluşan ses dalgaları aynı değildir Ses dalgalarının bazı özellikleri vardırBunlardan biri genliktir Bir dalga tepesi ile dalga çukuru arasındaki mesafenin yarısına genlik denirBir çukur ve birde tepeden oluşan ( bir dalga boyu) dalgaya da periyot denir YANKI: Ses dalgalarının bir engele çarptıktan sonra yansıyıp geri dönmesi olayına yankı denir Bir engele ses dalgalarını gönderip engelden yansıyan sesin, tekrar geri dönmesi arasında geçen süreden engelin uzaklığı tespit edilir Gemilerde deniz derinliğinin saptanması, balık sürülerinin izlenmesi,batık gemilerin yerinin saptanması için sonar cihazları kullanılır Sonar cihazları suyun sesi iletmesi sayesinde çalışır Yankı olayının gerçekleşmesi için gerekli en küçük uzaklık 20ºC de yaklaşık 17 metredir Engelle aramızdaki uzaklık 17 metreden küçük ise, yansıyıp geri dönen ses dalgalarını ayırt edemeyiz REZONANS:Bir ses kaynağından yayılan ses dalgaları çevredeki bazı ses kaynaklarını etkileyerek titreştirebilir Frekansları aynı olan kaynaklardan biri titreştirildiğinde, diğer ses kaynağının etki ile titreşmesi olayına rezonans denir SESİN ÖZELLİKLERİ Bir sesi, başka bir sesten ayıran özellikler vardırSesin özellikleri şunlardır: 1-Sesin şiddeti 2-Sesin yüksekliği 3-Sesin tını 1-SESİN ŞİDDETİ: Sesin uzaktan veya yakından duyulabilme özelliğidirUzaktaki birine sesimizi duyurabilmemiz sesin şiddetine bağlıdırSes dalgalarında genlik ne kadar büyük olursa sesin şiddeti de o kadar büyük olur Ses şiddetine gürlük de denir Ses şiddeti birimi desibeldir(dB)Yani sesin bir dalga boyundaki gücüdür GÜRÜLTÜüzensiz frekanslı sesler gürültü olarak adlandırılır Bir sesin gürültü olup olmadığı ses düzeyine bakılarak belirlenir Ses düzeyi, ses şiddeti ile ilgilidir İşitilebilen en hafif şiddetindeki ses 0 (sıfır) desibel olarak kabul edilir Buna işitme eşiği denir Normal konuşma sesi 30-60 dB arasındadır Bazı seslerin şiddeti şu şekilde belirtilebilir 0db İnsanın duyabildiği en düşük ses şiddeti 60 dB Normal konuşma veya daktilo sesi 90 dB Kamyon sesi veya çim biçme makinesi sesi 100 dB Asfalt delme makinesi 115 dB Konser veya barlarda yüksek sesli müzik 140 dB Jet uçağı sesi Genel olarak 85 dB üzerindeki sesin kulağa zararlı olacağı kabul edilir 2-SESİN YÜKSEKLİĞİ: İnce sesi kalın sesten ayıran özelliktirBir sesin ince veya kalın olması, o ses kaynağının titreşim sayısına bağlıdır Bir ses kaynağının bir saniyedeki titreşim sayısına frekans denirFrekans birimi hertz’dir Hz ile gösterilir Ses kaynakları çok hızlı titreşirlerse ince (tiz), az titreşirlerse kalın(pes) ses verirYani frekansı büyük olan ses, frekansı küçük olan sesten daha incedir Titreşen bir telin frekansı; 1- Telin boyuna (Telin boyu arttıkça frekansı küçülür, ses kalınlaşır) 2- Telin gerginliğine (Telin gerginliği arttıkça frekans büyür, ses inceleşir) 3- Telin kesitine (Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır) 4- Telin cinsine bağlıdır İnsanların duyabileceği ve üretebileceği seslerin belli frekans değerleri vardırNormal bir insan kulağı 20Hz ile 20000 Hz arasındaki sesleri duyabilir Frekansı 20000 Hz’nin üstünde olan sese ultrasyon denir 3- SESİN TINI: Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarırKeman sesini mandolinden, kaval sesini flütten ayıran özelliktir Aynı yükseklikte ve aynı şiddette başka başka müzik aletlerine ait sesleri kulağımız ayırt edebilirİşte sesin bu özelliğine sesin tını adı verilir SES YALITIMI: Gürültüyü oluşturan ses olduğuna göre sesi geçirmeyen ve daha az geçiren maddelerin kullanılması gürültüyü önler Günümüzde ses yalıtımı sağlayan malzemeler üretilmektedir Lastik, pamuk, yün, keçe ve halı gibi maddeler sesi az iletir, yansıtmaz, söndürürTahta, demir, bakır, alüminyum, taş ve beton gibi maddeler ise sesi iyi iletir SES KAYDI: Ses Kaydeden Araçlar İlk ses kaydı "fonograf" denen bir araçla yapılmıştır (Thomas Edison tarafından 1877'de icat edilmiştir) Zamanla bu alanda çeşitli araçlar geliştirilmiştir Gramafon, teyp ve modern stüdyolardaki kayıt araçlarıdır İlk ses kaydı fonografta sesler, mum silindirlere kayıt yapılıyordu Dönen taş plaklara kaydedilir Sesin banda kaydedilmesiyle ses kaydı gelişti Sesli bir filmde ses, filmin kenarına kaydedilir Müzik kasetleri, sesin kaset içinde banda kaydedilmesiyle istediğimiz zaman,kaset çalarla tekrar sese dönüştürmemizi sağlar SES İSKANDİLİ Ses iskandili sesi ölçen bir alettir ses yalıtımında ve yankı oluşumunda kullanılan maddelerden oluşurSes iskandili sesi ölçtüğü için ses uzmanlıklarında da kullanılır Sesi algılayarak ölçerYankıları algılayabilirBuda onu daha çok özelleştiren bir özelliğidir Gece kulüplerinde zabıtalar sesin şiddetini ölçmek için , sinema, tiyatro, konser salonu gibi mekanların ses yalıtımları, akustik düzenleri için kullanılırSes yalıtımında ve yankı oluşumunda kullanılan maddelerden oluşur