Türk Devletlerinin Kültür Sanat Ve Estetik Anlayışlarının Oluşumu Ve Gelişmesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Türk Devletlerinin Kültür Sanat Ve Estetik Anlayışlarının Oluşumu Ve Gelişmesi
Türk Devletlerinin Kültür Sanat Ve Estetik Anlayışlarının Oluşumu Ve Gelişmesi

Türklerin fizik özellikleri olan çekik gözlülük çıkık elmacık kemikli esmer tipoloji tarih içinde değişmiştir

Dedelerin adları genellikle torunlara verilir

Pekçok yörede her adın bir sıfatı vardır

Günlük hayatta miladi takvim kullanılır

Ancak kültürel hayat İslam medeniyetiyle iç içeolduğundan hicri takvim adları yaşatılır Recep Şaban Ramazan adları hem ad olarak konur hem günlük dini yaşayışta kullanılır

Türkler Avrasya denilen coğrafyaya yayılmışlardır ve Anadolu''ya göç etmişlerdir

Çadır yerleşiminden kent yerleşimine geçen Türkler ahşap evlerden apartmanlara ve sitelere evrilen kent kültürüne geçmişlerdir

Ev dekorasyonunda kilimden halıya sedirden mobilyaya sandalyeden koltuğa tahta pencereden pimapen pencereye evrilen ev kültürü geniş aileden çekirdek aileye evrilmiştir

Batılı giyim kuşam yaygın olmasına rağmen eski giyim kültürü devam etmektedir

Ocak ve mangal düzeninden kalorifer ve doğalgaz düzenine geçen ısıtma sistemi; eşek ve attan arabaya; siniden masaya; şerbetten meyva suyuna; bozadan kolaya; hamamdan saunaya; dere kenarı yıkamadan çamaşır makinesine; teldolaptan buzdolabına temizlik ve sağlık kültürü gelişmiştir

Yemek kültürü et merkezli olup ot süt ekmek bal balık yumurta yoğurt temel besinlerdir

Hayvancılık at eşek sığır manda ayıdeve koyun keçi arı ördek tavuk yetiştirmeciliğindedir

Tarım ürünleri arpa buğday pirinç pamuk kabak bakla nohut fasulye havuç lahana soğan sarımsak hıyar turp bamya patlıcan domates biber elma tütün çay zeytin erik üzüm patates ayva armut kavun karpuz iğde nar kiraz vişne muz çilek fıstık gibi sebze ve meyvelerdir

Dokumacılık ayakkabıcılık terzilik en yaygın zenaatlerdir

Çarşı ve bedestenden marketlere süpermarketlere günlük alışveriş kültürü gelişkindir

Semt pazarları devamlı işler

En modern iletişim sistemleri kullanılmakta kara hava deniz ve demiryollarında modern araçlarla seyahat edilmektedir

Kent içi raylı sistemler ve metro mevcuttur

Türkler Göktürk Uygur Araplar (halk)Arap Mani Brahmi Süryani Grek İbrani Kiril Latin alfabelerini kullandılar

Türkiye''de 1928''den beri Latin alfabesi kullanılmaktadır

Türk dili zengin bir sanat geleneğine sahiptir ancak son yüzyıldaki kültür değişmesiyle Batı dillerinin etkisi altındadır

Küreselleşme dünya kültürlerine Amerikan kültürü''nü hayat tarzı olarak en küçük köylere kadar benimsetmekte ulusal kültür unsurları yabancı kültürüyle ikilik içinde yaşamaktadır

Türk dilinin zengin atasözleri ve deyimleri dahi dublaj diline feda edilmektedir

Mimaride dini yapılar anıtsaldır

Yakınçağa kadar temel üslup Koca Sinan''da belirginleşmiştir

Resimde ve heykelde din kültürünün etkisiyle gelişme olmamıştır ancak minyatür ve süsleme sanatlarında olmuştur

Türk sanatı çini hat ebru ve seramikte tezhip ve halıcılıkta gelişmiştir

Müzik gerek sivil gerek askeri müzikte sanat müziğinden hafif müziğe evrilir

Dini müzik Türk müziğinin önemli unsurudur

Halk müziği klasik ve arabesk özelliktedir

Türk sanat müziği çağdaş bir sesle hafif müzik klasik ve pop müzikle gelişmektedir

Türk edebiyatı şiir hikâye roman deneme mizah eleştiri dallarında eski ve yeni formatlarda dünya dillerine çevrilen eserler üretmektedir

Sözlü edebiyat geleneği dini edebiyat formunda yaygındır ve en meşhuru kandillerde okunan mevliddir

Halk edebiyatında dünya kültürüne Nasreddin Hoca tanıtılmış halk danslarıyla ve seyirlik sanatlarla tarihi kültür yapıları yaşatılmıştır

Türk ahlakı yiğitlik kahramanlık üzerine kuruludur

Alp ve gazilikten yüksek karakterli ve temiz kalpli korkusuz inanç ve irfanlı milliyetperver adalet ve iffete düşkün karakterleri Kutadgubilig''den beri sayılan özelliklerdir

Şeriat hukukundan laik Medeni Hukuk''a geçen Türklerin toplum yaşamı Batı medeniyeti çerçevesinde anayasal hukuku benimser

Kamu hukuku ve özel hukuk günlük yaşam kültürünü Batı ile paralel bir düzeye getirmiştir

Bununla birlikte özel hukuk alanında töre ve örf hukuku geçerli olabilmektedir

Hukuk sistemi evrensel hukuk kurallarıyla uyumludur ve AB''ye girildiğinde AB hukuku geçerli olacaktır

Günlük hukuk kültüründe adalet mekanizması ağır işlemektedir

Düşünce özgürlüğüne engel yasalar bulunmaktadır

Türk siyasi kültürü; beylik hakanlık sultanlık ve tek partili cumhuriyetten demokratik laik çok partili cumhuriyete doğru gelişmiştir

Osmanlı merkezi siyasi yapısı ve bürokratik düzen öğelerinin etkileri cumhuriyette görülmesine rağmen Batı tarzı demokratik rejim yerleşmektedir

Sivil toplum güçlenmektedir

Siyasi kültür askeri müdahalelerle birlikte gelişmektedir

Bunun temeli Türk kültüründe ordu - millet kavramıdır ve askeri darbelerden sonra otoriterlikten demokratik düzene geçiş sağlanmaktadır

Siyasi kültürün zayıf yönleri vesayetçilik ve hoşgörüsüzlüktür

Askerlik bir kültür unsuru olarak Türk kültüründe önemli bir işleve sahiptir

Askerlik yapmamış gençlere kız verilmemesi hâlâ yaygın bir adettir

Etnik ve dini milliyetçilikler partizanlık siyasi kültürde olumsuz ve acı olaylara yol açmışlardır

Halkın devlete bakışı Devlet Baba kavramıyla hâlâ yaygındır

Cumhuriyetin ilk yıllarındaki otoriteryenlik yerini liberal demokrasiye terk etmektedir

Türk spor tarihi Yaşar Doğu Tanju Çolak Cemal Kamacı gibi milli şahsiyetlerle ifade edilmesine rağmen toplumda spor yapma yaygınlığı ve spora ayrılan bütçe çok geridir

En kabul gören spor futboldur

Geleneksel yağlı güreş ata sporu olarak sürerken avcılık binicilik kılıç okçuluk cirit atletizm halter de Dünya ve Olimpiyat dallarında uluslararası başarı gösterilmektedir

Türk mutfağı Osmanlı''nın mutfağını miras almaktadır

Osmanlı muftağı da Türk Arap Yunan ve Pers mutfaklarının birleşimi ve saflaştırılması olarak tanımlanabilir

Türk mutfağı ayrıca Batı Avrupa mutfağından olduğu kadar bu mutfaklardan ve diğer komşu mutfaklardan etkilendi

Osmanlılar Orta Asya''dan Yoğurt gibi geleneksel Türki unsurları kendi ülkelerindeki çeşitli yemek pişirme geleneklerini ile etkilendikleri Orta Doğu mutfağıyla birleştirdiler

Osmanlı İmparatorluğu gerçekten koskocaman bir teknik özellik dizisi yarattı

Bu durum Osmanlı İmparatorluğu''nun Osmanlı yemeklerinden küçük parçalar ve örnekler içerdiği çeşitli bölgelerinde gözlemlenebilir

Tamamı alındığında Türk mutfağı homojen değildir

Bir taraftan ortak Türk yemekleri ülkenin boydan boya ucunda bulunabilirken ayrıca bölgeye özgü yemekler de vardır

Karadeniz bölgesinin mutfağı (Türkiye''nin kuzeyi) mısır ve hamsi balığına dayanır

Güneydoğu-Urfa Gaziantep ve Adana kebapları mezeleri ve hamurişine dayalı tatlıları;baklava kadayıf ve künefe ile

Özellikle Türkiye''nin batı kısmında zeytin ağacı bolbol yetiştirilir

Zeytin yağı yağlar içinde pişirme işlerinde en çok kullanılandır

Ege Bölgesi Marmara Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi sebzeler otlar ve balık zenginliği açısından Akdeniz Bölgesi temel özelliklerini gösterir

Orta Anadolu kendine özgü keşkek (kashkak) mantı (özellikle Kayseri) ve gözleme gibi hamurlu yemekleriyle meşhurdur

09-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türk Devletlerinin Kültür Sanat Ve Estetik Anlayışlarının Oluşumu Ve Gelişmesi Türk Devletlerinin Kültür Sanat Ve Estetik Anlayışlarının Oluşumu Ve Gelişmesi Türk Devletlerinin Kültür Sanat Ve Estetik Anlayışlarının Oluşumu Ve Gelişmesi Türklerin fizik özellikleri olan çekik gözlülük çıkık elmacık kemikli esmer tipoloji tarih içinde değişmiştir Dedelerin adları genellikle torunlara verilir Pekçok yörede her adın bir sıfatı vardır Günlük hayatta miladi takvim kullanılır Ancak kültürel hayat İslam medeniyetiyle iç içeolduğundan hicri takvim adları yaşatılır Recep Şaban Ramazan adları hem ad olarak konur hem günlük dini yaşayışta kullanılır Türkler Avrasya denilen coğrafyaya yayılmışlardır ve Anadolu''ya göç etmişlerdir Çadır yerleşiminden kent yerleşimine geçen Türkler ahşap evlerden apartmanlara ve sitelere evrilen kent kültürüne geçmişlerdir Ev dekorasyonunda kilimden halıya sedirden mobilyaya sandalyeden koltuğa tahta pencereden pimapen pencereye evrilen ev kültürü geniş aileden çekirdek aileye evrilmiştir Batılı giyim kuşam yaygın olmasına rağmen eski giyim kültürü devam etmektedir Ocak ve mangal düzeninden kalorifer ve doğalgaz düzenine geçen ısıtma sistemi; eşek ve attan arabaya; siniden masaya; şerbetten meyva suyuna; bozadan kolaya; hamamdan saunaya; dere kenarı yıkamadan çamaşır makinesine; teldolaptan buzdolabına temizlik ve sağlık kültürü gelişmiştir Yemek kültürü et merkezli olup ot süt ekmek bal balık yumurta yoğurt temel besinlerdir Hayvancılık at eşek sığır manda ayıdeve koyun keçi arı ördek tavuk yetiştirmeciliğindedir Tarım ürünleri arpa buğday pirinç pamuk kabak bakla nohut fasulye havuç lahana soğan sarımsak hıyar turp bamya patlıcan domates biber elma tütün çay zeytin erik üzüm patates ayva armut kavun karpuz iğde nar kiraz vişne muz çilek fıstık gibi sebze ve meyvelerdir Dokumacılık ayakkabıcılık terzilik en yaygın zenaatlerdir Çarşı ve bedestenden marketlere süpermarketlere günlük alışveriş kültürü gelişkindir Semt pazarları devamlı işler En modern iletişim sistemleri kullanılmakta kara hava deniz ve demiryollarında modern araçlarla seyahat edilmektedir Kent içi raylı sistemler ve metro mevcuttur Türkler Göktürk Uygur Araplar (halk)Arap Mani Brahmi Süryani Grek İbrani Kiril Latin alfabelerini kullandılar Türkiye''de 1928''den beri Latin alfabesi kullanılmaktadır Türk dili zengin bir sanat geleneğine sahiptir ancak son yüzyıldaki kültür değişmesiyle Batı dillerinin etkisi altındadır Küreselleşme dünya kültürlerine Amerikan kültürü''nü hayat tarzı olarak en küçük köylere kadar benimsetmekte ulusal kültür unsurları yabancı kültürüyle ikilik içinde yaşamaktadır Türk dilinin zengin atasözleri ve deyimleri dahi dublaj diline feda edilmektedir Mimaride dini yapılar anıtsaldır Yakınçağa kadar temel üslup Koca Sinan''da belirginleşmiştir Resimde ve heykelde din kültürünün etkisiyle gelişme olmamıştır ancak minyatür ve süsleme sanatlarında olmuştur Türk sanatı çini hat ebru ve seramikte tezhip ve halıcılıkta gelişmiştir Müzik gerek sivil gerek askeri müzikte sanat müziğinden hafif müziğe evrilir Dini müzik Türk müziğinin önemli unsurudur Halk müziği klasik ve arabesk özelliktedir Türk sanat müziği çağdaş bir sesle hafif müzik klasik ve pop müzikle gelişmektedir Türk edebiyatı şiir hikâye roman deneme mizah eleştiri dallarında eski ve yeni formatlarda dünya dillerine çevrilen eserler üretmektedir Sözlü edebiyat geleneği dini edebiyat formunda yaygındır ve en meşhuru kandillerde okunan mevliddir Halk edebiyatında dünya kültürüne Nasreddin Hoca tanıtılmış halk danslarıyla ve seyirlik sanatlarla tarihi kültür yapıları yaşatılmıştır Türk ahlakı yiğitlik kahramanlık üzerine kuruludur Alp ve gazilikten yüksek karakterli ve temiz kalpli korkusuz inanç ve irfanlı milliyetperver adalet ve iffete düşkün karakterleri Kutadgubilig''den beri sayılan özelliklerdir Şeriat hukukundan laik Medeni Hukuk''a geçen Türklerin toplum yaşamı Batı medeniyeti çerçevesinde anayasal hukuku benimser Kamu hukuku ve özel hukuk günlük yaşam kültürünü Batı ile paralel bir düzeye getirmiştir Bununla birlikte özel hukuk alanında töre ve örf hukuku geçerli olabilmektedir Hukuk sistemi evrensel hukuk kurallarıyla uyumludur ve AB''ye girildiğinde AB hukuku geçerli olacaktır Günlük hukuk kültüründe adalet mekanizması ağır işlemektedir Düşünce özgürlüğüne engel yasalar bulunmaktadır Türk siyasi kültürü; beylik hakanlık sultanlık ve tek partili cumhuriyetten demokratik laik çok partili cumhuriyete doğru gelişmiştir Osmanlı merkezi siyasi yapısı ve bürokratik düzen öğelerinin etkileri cumhuriyette görülmesine rağmen Batı tarzı demokratik rejim yerleşmektedir Sivil toplum güçlenmektedir Siyasi kültür askeri müdahalelerle birlikte gelişmektedir Bunun temeli Türk kültüründe ordu - millet kavramıdır ve askeri darbelerden sonra otoriterlikten demokratik düzene geçiş sağlanmaktadır Siyasi kültürün zayıf yönleri vesayetçilik ve hoşgörüsüzlüktür Askerlik bir kültür unsuru olarak Türk kültüründe önemli bir işleve sahiptir Askerlik yapmamış gençlere kız verilmemesi hâlâ yaygın bir adettir Etnik ve dini milliyetçilikler partizanlık siyasi kültürde olumsuz ve acı olaylara yol açmışlardır Halkın devlete bakışı Devlet Baba kavramıyla hâlâ yaygındır Cumhuriyetin ilk yıllarındaki otoriteryenlik yerini liberal demokrasiye terk etmektedir Türk spor tarihi Yaşar Doğu Tanju Çolak Cemal Kamacı gibi milli şahsiyetlerle ifade edilmesine rağmen toplumda spor yapma yaygınlığı ve spora ayrılan bütçe çok geridir En kabul gören spor futboldur Geleneksel yağlı güreş ata sporu olarak sürerken avcılık binicilik kılıç okçuluk cirit atletizm halter de Dünya ve Olimpiyat dallarında uluslararası başarı gösterilmektedir Türk mutfağı Osmanlı''nın mutfağını miras almaktadır Osmanlı muftağı da Türk Arap Yunan ve Pers mutfaklarının birleşimi ve saflaştırılması olarak tanımlanabilirTürk mutfağı ayrıca Batı Avrupa mutfağından olduğu kadar bu mutfaklardan ve diğer komşu mutfaklardan etkilendi Osmanlılar Orta Asya''dan Yoğurt gibi geleneksel Türki unsurları kendi ülkelerindeki çeşitli yemek pişirme geleneklerini ile etkilendikleri Orta Doğu mutfağıyla birleştirdiler Osmanlı İmparatorluğu gerçekten koskocaman bir teknik özellik dizisi yarattı Bu durum Osmanlı İmparatorluğu''nun Osmanlı yemeklerinden küçük parçalar ve örnekler içerdiği çeşitli bölgelerinde gözlemlenebilir Tamamı alındığında Türk mutfağı homojen değildir Bir taraftan ortak Türk yemekleri ülkenin boydan boya ucunda bulunabilirken ayrıca bölgeye özgü yemekler de vardır Karadeniz bölgesinin mutfağı (Türkiye''nin kuzeyi) mısır ve hamsi balığına dayanır Güneydoğu-Urfa Gaziantep ve Adana kebapları mezeleri ve hamurişine dayalı tatlıları;baklava kadayıf ve künefe ile Özellikle Türkiye''nin batı kısmında zeytin ağacı bolbol yetiştirilir Zeytin yağı yağlar içinde pişirme işlerinde en çok kullanılandırEge Bölgesi Marmara Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi sebzeler otlar ve balık zenginliği açısından Akdeniz Bölgesi temel özelliklerini gösterir Orta Anadolu kendine özgü keşkek (kashkak) mantı (özellikle Kayseri) ve gözleme gibi hamurlu yemekleriyle meşhurdur