Trafik Kazalarında İlk Yardım Nasıl Yapılır?

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Kanamalar
Şiddetli kanamaların hiç zaman yitirmeden durdurulması ve hastanın en kısa sürede hastaneye ulaştırılması çok önemlidir

Kanın dışarı akmasını önlemek için kanayan yere parmakla ya da avuç içiyle kuvvetlice bastırmak gerekir

Eğer olanak varsa, yaranın üstüne önce temiz bir sargı bezi koyup sonra elle bastırmalıdır

Böylece yaranın mikrop kapmasını önlemiş olursunuz

Bu basıncın etkisiyle kan sızıntısı durunca, yaranın üzerine birkaç kat sargı beziyle kaplanmış pamuk yerleştirip sıkıca sarın

Eğer bu bez de kanlanırsa üzerine yeniden sargı bezli pamuk koyup biraz daha sıkarak sarın

Ama hiçbir zaman sargıyı açıp kanlanan bezi ve pamuğu değiştirmeye kalkışmayın; çünkü bu hareket kanın pıhtılaşmasını ve kanamanın durmasını geciktirecektir

Bazı kişilerde burun kanaması damarlardaki yüksek kan basıncına karşı doğal bir savunma yoludur

Bu nedenle, bazen kanamayı bir iki dakika kadar engellememek daha doğru olur

Ama dakikalar geçtiği halde kanama duracağa benzemiyorsa önlem almak gerekir

Hasta, genzine kan dolmaması için yatırılmaz, dik olarak oturtulur

Bu arada kanı yutmamalı, burnunu boşaltmak için kendini zorlamamalı ve yalnızca ağzından soluk alıp vermelidir

İlkyardım uygulayan kişi de hastanın burnunu kemiğin hemen altından parmaklarıyla sıkıştırarak kanayan damara basınç yapmaya çalışmalıdır

Soğuk suya batırılmış bir bezi burun kemerinin üstüne bastırarak soğuk kompres yapmak da kanamanın durmasını kolaylaştırabilir

Eğer yarım saat içinde kanama hâlâ durmamışsa hemen doktor çağırmalıdır

Şok
Kazaların birçoğu ve birdenbire ağırlaşan bazı hastalıklar şokla sonuçlanır

Bu, baygınlıkla karıştırılmaması gereken tehlikeli bir durumdur

Hasta baygın gibi gözükür; ama çoğu kez bilinci yerindedir, yalnız büyük bir huzursuzluğa ve korkuya kapılmıştır

Yüzü solmuş, dudakları ve yanakları morarmıştır

Derisi soğuk ve nemli, nabzı hızlı ve zayıftır

Ağzı ve dudakları kuruduğu için sık sık susar

Şoka giren hastayı rahatça soluk alabileceği biçimde yatırmak, kan dolaşımının aksamamasını sağlamak ve sıcak tutmak gerekir

Yanık çok geniş değilse, üzerini temiz ve kuru bir örtüyle örtüp hafifçe sarmak yeterlidir

Ama yanıklara hiçbir zaman merhem sürmemeli ve yapışkan yara bantları kullanmamalıdır

Eğer yardımına koştuğunuz kişinin elbiseleri tutuşmuşsa, kazaya uğrayan kişiyi yere yatırın ve üstüne bir kilim, bir battaniye ya da kalın bir ceket atarak önce alevleri söndürün, sonra yanıkları için gerekeni yapın

Kırık ve Çıkıklar
Kemiklerdeki kırıklar çok değişik biçimlerde olabilir, ama en önemlileri kapalı ve açık kırıklardır

Kapalı ya da basit bir kırıkta, kemiğin ucu deriyi delerek dışarı çıkmadığı için gözle görülür bir yara ya da bere yoktur

Açık kırıklarda ise kırılan kemiğin ucu dışarı fırlayarak deriyi deldiği için yalnız kırık değil ciddi bir yara da söz konusudur; mikroplar bu yaradan içeri girerek kan zehirlenmesine yol açabilir

Kırıkların başlıca belirtileri ağrı ve şoktur

Kemiği kırılmış olan kol ya da bacak genellikle şişer, biçimi bozulur ve dokunulduğunda çok acı verir

Genel kural olarak, kaza geçiren kişinin vücudunu elinizle yoklarken dokunulmayacak kadar duyarlı bir bölge keşfederseniz, başka hiçbir belirti olmasa bile o bölgede bir kırıktan kuşkulanmanız gerekir

Bu durumda hemen bir doktor ya da ambulans çağırmalı ve yangın ya da zehirli gaz gibi önemli bir tehlike söz konusu olmadıkça yaralıyı kesinlikle kıpırdatmamalıdır

Çıkık, bir eklemdeki kemiklerin yerinden oynayarak birbirinden ayrılması demektir

Belirtileri kırıktakiyle hemen hemen aynıdır; yalnız eklem kilitlenmiş gibidir, hiç hareket etmez

Eklemin üstüne soğuk kompres uygulayarak ağrıyı biraz hafiflettikten sonra tedaviyi doktora bırakmak gerekir

Burkulma ve İncinme
Burkulma eklem bağlarının, incinme ise kas liflerinin aşırı zorlanmasından ileri gelir

Eklemler çok sert bir hareketle zorlanarak büküldüğünde (burkulduğunda), kemikleri bir arada tutan bağlar iyice gerilerek kopabilir

En çok el ve ayak bileklerinde, diz, dirsek ve parmak eklemlerinde görülen burkulmanın başlıca belirtileri de birdenbire duyulan şiddetli bir ağrı, şişme, duyarlılık ve çoğu kez kan sızıntısından ileri gelen morarmadır

Ağrıyı hafifletmek için, burkulan kolu ya da bacağı altına bir destek koyarak yüksekte tutmalı ve eklemin üstüne bol pamuk yerleştirerek sıkıca sarmalıdır

Kas incinmesi genellikle sırt, kol ve baldır kaslarının aşırı zorlanmasından ileri gelir

Kas liflerinin gerilerek koptuğu bu durumda da incinen kastaki şişliği ve ağrıyı azaltmak için soğuk kompres uygulanmalıdır

Baygınlık ve Nöbet
Baygınlık kısa süreli bir bilinç kaybıdır ve çok çeşitli durumlarda ortaya çıkabilir

Örneğin insanlar sıcaktan, korkudan, heyecandan ya da yalnızca kan gördükleri için bayılabilirler

Bu durum beyne giden kan akımının bir an kesilmesinden kaynaklandığı için, bayılmak üzere olan kişiyi bir iskemleye oturtup başını dizlerine değecek kadar öne eğerek beyne yeniden kan gitmesi sağlanırsa bayılması önlenebilir

Eğer gene de bayılmışsa, sırtüstü yere yatırıp bacaklarını yüksekte tutmalıdır

Bazı hastalık nöbetlerinde de bilinç kaybı olabilir

Örneğin sara nöbetinde hasta yere düşer, bilincini yitirir, bütün vücudu kaskatı kesilir ve şiddetli kasılmalarla sarsılır

Sara nöbetleri tehlikeli değildir ve birkaç dakika içinde kendiliğinden geçer

Hastaya yardımcı olmak için yapılacak tek şey sert bir yere ya da mobilyaların köşelerine çarparak yaralanmasına engel olmaktır

Göz Örselenmesi
Çoğu kez göze kaçan kum tanecikleri, tozlar ya da küçük sinekler buradaki duyarlı dokuları örseleyerek ağrı yapar

Bu yabancı cisimler hemen çıkarılmalı ve göz kesinlikle ovuşturulmamalıdır; çünkü elle ya da parmakla bastırarak ovmak göze çok zarar verebilir

Eğer göze kaçan cisim görünür bir yerde değilse önce tam yerini saptamak gerekir

Gözünden yakınan kişiyi bir yere oturtup başını geriye doğru eğdikten sonra önce alt gözkapağını dışa döndürerek içini araştırın

Yabancı cisim hâlâ görülmüyorsa, karşınızdaki kişiye aşağıya doğru bakmasını söyleyin ve üst gözkapağını kirpiklerinden tutarak alt gözkapağının üstüne doğru çekin

Bu hareket de yabancı cismi yerinden oynatamamışsa, ılık su doldurulmuş bir göz kadehinin ya da fincanın içinde gözkapaklarını açıp kapatmasını söyleyin

Yabancı cisim gözün görülebilen bir bölümüne doğru kaymışsa, temiz bir mendilin ıslatılmış ucunu hafifçe değdirerek dışarı çıkarabilirsiniz

Eğer yabancı cisim gözün ön bölümündeki saydam kornea katmanına yapışıp kalmışsa, o zaman cismi çıkarmaya kalkışmadan gözü temiz bir sargı beziyle kapatıp hemen doktora başvurmalıdır

Başka Kaza ve Yaralanmalar
Bazen küçük çocuklar fasulye, bilye gibi küçük ve sert cisimleri burun ya da kulak deliklerinden içeri iterler

Bu durumda en iyisi hiçbir girişimde bulunmadan çocuğu hemen bir doktora götürmektir; çünkü cismi çıkarmaya uğraşırken daha ileriye itebilirsiniz

Deriye batmış bir kıymığı ya da cam parçacığını çıkarmak da büyük bir özen ister

Eğer cımbızla sımsıkı tutup kuvvetlice çekemezseniz ucu kopar ve parçası derinin içinde kalır

Tırnağın altına girmiş olan kıymıkları çıkarmak çok daha güçtür ve yapılacak en iyi şey hastayı doğrudan bir doktora götürmektir

Sokma ve Isırmalar
Böcek sokmasından ileri gelen ağrı ve rahatsızlık duygusu genellikle kısa sürede geçer, ama her zaman iltihaplanma tehlikesi vardır

Mikropların bulaşmasını ve iltihaplanmayı önlemek için yarayı kesinlikle kaşımamah ve üstünü bir sargı beziyle örtmelidir

Bazı böceklerin sokması vücutta bir alerji tepkisi başlatarak hastayı şoka sokabilir

Bu durumda hemen bir doktor çağırmak ve hastanın şoku atlatabilmesi için doktor gelinceye kadar ilkyardım önlemlerini almak gerekir

Arının iğnesi soktuğu yerde kaldığı için bunu bir cımbızla çıkarmak gerekir

Ama cımbızı kullanmadan önce antiseptik bir sıvıya batırarak ya da kaynatarak mikroptan arındırmayı unutmamalıdır

Bu arada iğneyi çıkarmaya uğraşırken çevresindeki dokuları sıkıştırmamaya da özen göstermelidir; yoksa iğnenin battığı yerdeki zehir yaranın içine iyice dağılır

Böceğin soktuğu yerin çevresindeki ağrı, kızarıklık ve şişlik, karbonatlı su (bir bardak suya iki çay kaşığı karbonat), amonyak ve tuvalet ispirtosu karışımıyla pansuman yapıldığında ya da böcek sokmasına karşı hazırlanmış merhemler sürüldüğünde kısa sürede geçer

Köpek ısırmasında yarayı iyice yıkadıktan sonra üstünü temiz bir bezle sarmak yeterlidir; ama kuduz tehlikesine karşı mutlaka bir doktora başvurmak gerekir

Bazı zehirli yılanların ısırması da çok tehlikeli olduğundan, ışınlan kişiyi hemen bir doktora götürmelidir

Zehirlenmeler
Zehirli bir gazı solumak, yanlışlıkla tarım ilaçlarını içmek, bozulmuş yiyecekleri, zehirli bitkileri ya da mantarları yemek, aşırı dozda uyku hapı ya da başka bir ilaç almak en sık karşılaşılan zehirlenme nedenleridir

Bazı zehirler doğrudan kalbi ve solunum sistemini etkiler, bazılan da sinir sistemine zarar verir

Zehirlenmenin başlıca belirtileri kusma, sancı ve ağızdan mideye kadar olan sindirim yolundaki yanma duygusudur

Zehirlenmenin farkına varılır vanlmaz hemen bir doktor ya da ambulans çağırmalı, bu arada kesinlikle hastayı kusturmaya çalışmamalıdır

Çünkü doktorun hiç zaman yitirmeden doğru tedavi uygulayabilmesi için zehirlenme nedenini bilmesi gerekir

Doktor gelinceye kadar yapacağınız tek şey zehirlenme nedenini araştırmak (örneğin çevredeki bir ilaç şişesi ya da tanımadığınız bir bitki ipucu olabilir) ve hastanın dudaklarında ya da ağzında yanık belirtileri varsa içmesi için biraz süt ya da su vermektir

Eğer hasta bilincini yitirmişse, çizimdeki gibi yan yatırarak rahatça soluk almasını sağlamanız gerekir

09-11-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Trafik Kazalarında İlk Yardım Nasıl Yapılır? Kanamalar Şiddetli kanamaların hiç zaman yitirmeden durdurulması ve hastanın en kısa sürede hastaneye ulaştırılması çok önemlidir Kanın dışarı akmasını önlemek için kanayan yere parmakla ya da avuç içiyle kuvvetlice bastırmak gerekir Eğer olanak varsa, yaranın üstüne önce temiz bir sargı bezi koyup sonra elle bastırmalıdır Böylece yaranın mikrop kapmasını önlemiş olursunuz Bu basıncın etkisiyle kan sızıntısı durunca, yaranın üzerine birkaç kat sargı beziyle kaplanmış pamuk yerleştirip sıkıca sarın Eğer bu bez de kanlanırsa üzerine yeniden sargı bezli pamuk koyup biraz daha sıkarak sarın Ama hiçbir zaman sargıyı açıp kanlanan bezi ve pamuğu değiştirmeye kalkışmayın; çünkü bu hareket kanın pıhtılaşmasını ve kanamanın durmasını geciktirecektir Bazı kişilerde burun kanaması damarlardaki yüksek kan basıncına karşı doğal bir savunma yoludur Bu nedenle, bazen kanamayı bir iki dakika kadar engellememek daha doğru olur Ama dakikalar geçtiği halde kanama duracağa benzemiyorsa önlem almak gerekir Hasta, genzine kan dolmaması için yatırılmaz, dik olarak oturtulur Bu arada kanı yutmamalı, burnunu boşaltmak için kendini zorlamamalı ve yalnızca ağzından soluk alıp vermelidir İlkyardım uygulayan kişi de hastanın burnunu kemiğin hemen altından parmaklarıyla sıkıştırarak kanayan damara basınç yapmaya çalışmalıdır Soğuk suya batırılmış bir bezi burun kemerinin üstüne bastırarak soğuk kompres yapmak da kanamanın durmasını kolaylaştırabilir Eğer yarım saat içinde kanama hâlâ durmamışsa hemen doktor çağırmalıdır Şok Kazaların birçoğu ve birdenbire ağırlaşan bazı hastalıklar şokla sonuçlanır Bu, baygınlıkla karıştırılmaması gereken tehlikeli bir durumdur Hasta baygın gibi gözükür; ama çoğu kez bilinci yerindedir, yalnız büyük bir huzursuzluğa ve korkuya kapılmıştır Yüzü solmuş, dudakları ve yanakları morarmıştır Derisi soğuk ve nemli, nabzı hızlı ve zayıftır Ağzı ve dudakları kuruduğu için sık sık susar Şoka giren hastayı rahatça soluk alabileceği biçimde yatırmak, kan dolaşımının aksamamasını sağlamak ve sıcak tutmak gerekir Yanık çok geniş değilse, üzerini temiz ve kuru bir örtüyle örtüp hafifçe sarmak yeterlidir Ama yanıklara hiçbir zaman merhem sürmemeli ve yapışkan yara bantları kullanmamalıdır Eğer yardımına koştuğunuz kişinin elbiseleri tutuşmuşsa, kazaya uğrayan kişiyi yere yatırın ve üstüne bir kilim, bir battaniye ya da kalın bir ceket atarak önce alevleri söndürün, sonra yanıkları için gerekeni yapın Kırık ve Çıkıklar Kemiklerdeki kırıklar çok değişik biçimlerde olabilir, ama en önemlileri kapalı ve açık kırıklardır Kapalı ya da basit bir kırıkta, kemiğin ucu deriyi delerek dışarı çıkmadığı için gözle görülür bir yara ya da bere yoktur Açık kırıklarda ise kırılan kemiğin ucu dışarı fırlayarak deriyi deldiği için yalnız kırık değil ciddi bir yara da söz konusudur; mikroplar bu yaradan içeri girerek kan zehirlenmesine yol açabilir Kırıkların başlıca belirtileri ağrı ve şoktur Kemiği kırılmış olan kol ya da bacak genellikle şişer, biçimi bozulur ve dokunulduğunda çok acı verir Genel kural olarak, kaza geçiren kişinin vücudunu elinizle yoklarken dokunulmayacak kadar duyarlı bir bölge keşfederseniz, başka hiçbir belirti olmasa bile o bölgede bir kırıktan kuşkulanmanız gerekir Bu durumda hemen bir doktor ya da ambulans çağırmalı ve yangın ya da zehirli gaz gibi önemli bir tehlike söz konusu olmadıkça yaralıyı kesinlikle kıpırdatmamalıdır Çıkık, bir eklemdeki kemiklerin yerinden oynayarak birbirinden ayrılması demektir Belirtileri kırıktakiyle hemen hemen aynıdır; yalnız eklem kilitlenmiş gibidir, hiç hareket etmez Eklemin üstüne soğuk kompres uygulayarak ağrıyı biraz hafiflettikten sonra tedaviyi doktora bırakmak gerekir Burkulma ve İncinme Burkulma eklem bağlarının, incinme ise kas liflerinin aşırı zorlanmasından ileri gelir Eklemler çok sert bir hareketle zorlanarak büküldüğünde (burkulduğunda), kemikleri bir arada tutan bağlar iyice gerilerek kopabilir En çok el ve ayak bileklerinde, diz, dirsek ve parmak eklemlerinde görülen burkulmanın başlıca belirtileri de birdenbire duyulan şiddetli bir ağrı, şişme, duyarlılık ve çoğu kez kan sızıntısından ileri gelen morarmadır Ağrıyı hafifletmek için, burkulan kolu ya da bacağı altına bir destek koyarak yüksekte tutmalı ve eklemin üstüne bol pamuk yerleştirerek sıkıca sarmalıdır Kas incinmesi genellikle sırt, kol ve baldır kaslarının aşırı zorlanmasından ileri gelir Kas liflerinin gerilerek koptuğu bu durumda da incinen kastaki şişliği ve ağrıyı azaltmak için soğuk kompres uygulanmalıdır Baygınlık ve Nöbet Baygınlık kısa süreli bir bilinç kaybıdır ve çok çeşitli durumlarda ortaya çıkabilir Örneğin insanlar sıcaktan, korkudan, heyecandan ya da yalnızca kan gördükleri için bayılabilirler Bu durum beyne giden kan akımının bir an kesilmesinden kaynaklandığı için, bayılmak üzere olan kişiyi bir iskemleye oturtup başını dizlerine değecek kadar öne eğerek beyne yeniden kan gitmesi sağlanırsa bayılması önlenebilir Eğer gene de bayılmışsa, sırtüstü yere yatırıp bacaklarını yüksekte tutmalıdır Bazı hastalık nöbetlerinde de bilinç kaybı olabilir Örneğin sara nöbetinde hasta yere düşer, bilincini yitirir, bütün vücudu kaskatı kesilir ve şiddetli kasılmalarla sarsılır Sara nöbetleri tehlikeli değildir ve birkaç dakika içinde kendiliğinden geçer Hastaya yardımcı olmak için yapılacak tek şey sert bir yere ya da mobilyaların köşelerine çarparak yaralanmasına engel olmaktır Göz Örselenmesi Çoğu kez göze kaçan kum tanecikleri, tozlar ya da küçük sinekler buradaki duyarlı dokuları örseleyerek ağrı yapar Bu yabancı cisimler hemen çıkarılmalı ve göz kesinlikle ovuşturulmamalıdır; çünkü elle ya da parmakla bastırarak ovmak göze çok zarar verebilir Eğer göze kaçan cisim görünür bir yerde değilse önce tam yerini saptamak gerekir Gözünden yakınan kişiyi bir yere oturtup başını geriye doğru eğdikten sonra önce alt gözkapağını dışa döndürerek içini araştırın Yabancı cisim hâlâ görülmüyorsa, karşınızdaki kişiye aşağıya doğru bakmasını söyleyin ve üst gözkapağını kirpiklerinden tutarak alt gözkapağının üstüne doğru çekin Bu hareket de yabancı cismi yerinden oynatamamışsa, ılık su doldurulmuş bir göz kadehinin ya da fincanın içinde gözkapaklarını açıp kapatmasını söyleyin Yabancı cisim gözün görülebilen bir bölümüne doğru kaymışsa, temiz bir mendilin ıslatılmış ucunu hafifçe değdirerek dışarı çıkarabilirsiniz Eğer yabancı cisim gözün ön bölümündeki saydam kornea katmanına yapışıp kalmışsa, o zaman cismi çıkarmaya kalkışmadan gözü temiz bir sargı beziyle kapatıp hemen doktora başvurmalıdır Başka Kaza ve Yaralanmalar Bazen küçük çocuklar fasulye, bilye gibi küçük ve sert cisimleri burun ya da kulak deliklerinden içeri iterler Bu durumda en iyisi hiçbir girişimde bulunmadan çocuğu hemen bir doktora götürmektir; çünkü cismi çıkarmaya uğraşırken daha ileriye itebilirsiniz Deriye batmış bir kıymığı ya da cam parçacığını çıkarmak da büyük bir özen ister Eğer cımbızla sımsıkı tutup kuvvetlice çekemezseniz ucu kopar ve parçası derinin içinde kalır Tırnağın altına girmiş olan kıymıkları çıkarmak çok daha güçtür ve yapılacak en iyi şey hastayı doğrudan bir doktora götürmektir Sokma ve Isırmalar Böcek sokmasından ileri gelen ağrı ve rahatsızlık duygusu genellikle kısa sürede geçer, ama her zaman iltihaplanma tehlikesi vardır Mikropların bulaşmasını ve iltihaplanmayı önlemek için yarayı kesinlikle kaşımamah ve üstünü bir sargı beziyle örtmelidir Bazı böceklerin sokması vücutta bir alerji tepkisi başlatarak hastayı şoka sokabilir Bu durumda hemen bir doktor çağırmak ve hastanın şoku atlatabilmesi için doktor gelinceye kadar ilkyardım önlemlerini almak gerekir Arının iğnesi soktuğu yerde kaldığı için bunu bir cımbızla çıkarmak gerekir Ama cımbızı kullanmadan önce antiseptik bir sıvıya batırarak ya da kaynatarak mikroptan arındırmayı unutmamalıdır Bu arada iğneyi çıkarmaya uğraşırken çevresindeki dokuları sıkıştırmamaya da özen göstermelidir; yoksa iğnenin battığı yerdeki zehir yaranın içine iyice dağılır Böceğin soktuğu yerin çevresindeki ağrı, kızarıklık ve şişlik, karbonatlı su (bir bardak suya iki çay kaşığı karbonat), amonyak ve tuvalet ispirtosu karışımıyla pansuman yapıldığında ya da böcek sokmasına karşı hazırlanmış merhemler sürüldüğünde kısa sürede geçer Köpek ısırmasında yarayı iyice yıkadıktan sonra üstünü temiz bir bezle sarmak yeterlidir; ama kuduz tehlikesine karşı mutlaka bir doktora başvurmak gerekir Bazı zehirli yılanların ısırması da çok tehlikeli olduğundan, ışınlan kişiyi hemen bir doktora götürmelidir Zehirlenmeler Zehirli bir gazı solumak, yanlışlıkla tarım ilaçlarını içmek, bozulmuş yiyecekleri, zehirli bitkileri ya da mantarları yemek, aşırı dozda uyku hapı ya da başka bir ilaç almak en sık karşılaşılan zehirlenme nedenleridir Bazı zehirler doğrudan kalbi ve solunum sistemini etkiler, bazılan da sinir sistemine zarar verir Zehirlenmenin başlıca belirtileri kusma, sancı ve ağızdan mideye kadar olan sindirim yolundaki yanma duygusudur Zehirlenmenin farkına varılır vanlmaz hemen bir doktor ya da ambulans çağırmalı, bu arada kesinlikle hastayı kusturmaya çalışmamalıdır Çünkü doktorun hiç zaman yitirmeden doğru tedavi uygulayabilmesi için zehirlenme nedenini bilmesi gerekir Doktor gelinceye kadar yapacağınız tek şey zehirlenme nedenini araştırmak (örneğin çevredeki bir ilaç şişesi ya da tanımadığınız bir bitki ipucu olabilir) ve hastanın dudaklarında ya da ağzında yanık belirtileri varsa içmesi için biraz süt ya da su vermektir Eğer hasta bilincini yitirmişse, çizimdeki gibi yan yatırarak rahatça soluk almasını sağlamanız gerekir