|
Prof. Dr. Sinsi
|
Canlıların Temel Bileşenleri (İnorganik Ve Organik Bileşikler) Nelerdir?
Canlıların Temel Bileşenleri (İnorganik ve Organik Bileşikler) Nelerdir?
Canlıların Temel Bileşenleri (İnorganik ve Organik Bileşikler) Nelerdir?
Canlıların Temel Bileşenleri nelerdir
Canlıların Temel Bileşenleri hakkında bilgi
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlıların Temel Bileşenleri İnorganik Moleküller Organik Moleküller Su, asit, baz, tuz ve minareller Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, enzimler, vitaminler ve nükleik asitler den oluşur
Kimyasal yapılarına göre:- İnorganik Moleküller: Su, Mineraller, Asitler,Bazlar ve Tuzlar
- Organik Moleküller:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler, Vitaminler, Nükleik asitler ve ATP
Görevlerine göre:- Enerji Vericiler:Karbonhidratlar,Yağlar,Proteinler,ATP
- Yapıcı Onarıcılar:Proteinler,Yağlar,Karbonhidratlar, Vitaminler,Su ve Mineraller
İNORGANİK MOLEKÜLLER
SU:Su iyi bir çözüdürTüm canlı yapıların büyük bir kısmı sudan oluşurEnzimatik reaksiyonların gerçekleşmesi için gereklidir
MİNERALLER:
Magnezyum (Mg):Bitkilerde klorofil pigmentinin ve bazı enzimlerin yapısında yer alır
Demir (Fe):Hemoglobin yapısına katılır Eksikliğinde anemi görülür
İyot (I):Tiroit bezinin çalışmasında etkilidirEksikliğinde guatr hastalığı oluşur
Kalsiyum (Ca):Kasların kasılmasında etkilidirAyrıca kemik ve dişlerin yapısına katılırKanın pıhtılaşmasında görev alırEksikliğinde kemik ve diş rahatsızlıkları ortaya çıkar
Fosfor (P):Kemik dişlerin yapısına katılır
Sodyum (Na),Potasyum (K):Sinirsel iletimde,hücrede asit ve baz dengesinin sağlanmasında,kas faaliyetlerinde görev alır
ORGANİK MOLEKÜLLER
En çok enerji veren organik bileşikler sırayla:
Yağlar
Karbonhidratlar
Proteinler
Enerji hammaddesi olarak kullanım sırası:
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
KARBONHİDRATLAR
-C,H,O elementlerinden oluşurlar
-Enerji vericidirler
-Zar ve çeper yapısına katılırlar
-Üç grupta incelenirler:Monosakkaritler,Disakkaritler, Polisakkaritler
1MONOSAKKARİTLER
- Karbonhidratların yapıtaşlarıdır
- Sindirilemeden kana geçerler
- Glikozit bağı içermezler
- 3-7 arasında karbona sahip olabilirler
3C'lu (triozlar):Gliseraldehit,Pirüvik asit,Gliserik asit
5C'lu (pentozlar):Riboz,Deoksiriboz
6C (heksozlar):Glikoz,Fruktoz,Galaktoz
Glikoz:Kan şekeri olarak bilinirBeynin yakıtıdır
Fruktoz:Meyve şekeridirEnerji verici olarak kullanılır
Galaktoz:Süt şekeridirhayvanlarda bulunur
2-DİSAKKARİTLER:
-İki monosakkaritin birleşmesiyle oluşurlar
-Monosakkaritler birbirlerine glikozit bağlarıyla bağlanırlarBu bağ oluşurken su açığa çıkar
-Sindirildikten sonra kana geçerler
Önemli disakkaritler ve formülleri:
Glikoz + Glikoz MALTOZ+H2O
Glikoz+ Galaktoz LAKTOZ+H2O
Glikoz+Fruktoz SAKKAROZ +H2O
Maltoz:Arpa şekeridirBitkisel kaynaklıdır
Laktoz:Süt şekeridirHayvansal kaynaklıdır
Sakkaroz:Pancar şekeridir(çay şekeri) Bitkiseldir
3-POLİSAKKARİTLER:
-Çok sayıda monosakkaritin glikozit bağıyla bağlanması sonucu oluşurlar
-Sindirdikten sonra kana geçerler
Nişasta:Bitkilerin depo maddesidirFotosentez sonucu oluşan fazla glikozlar nişasta şeklinde depo edilirSuda çözünmezAyıracı iyottur,mavi renk oluşturur
Glikojen:Hayvanların depo maddesidirFazla alınan glikozlar karaciğer ve kas dokusunda glikojen şeklinde depo edilirSuda çözünürAyıracı iyottur,kahverengi renk oluşturur
Selüloz:Bitkilerde hücre çeperinin yapısını olştururİnsanlar ve hayvanlar selülozu sindiremezlerOtçul hayvanların bağırsaklarında selüloz sindiren bakteriler bulunurAncak bu şekilde selülozu sindirebilirlerSuda çözünmezİyotla boyanmaz
Kitin:Eklembacaklıların dış iskeletini oluşturur
Keratin:Sürüngenlerin derilerinde su kaybını engelleyici olarak,ayrıca boynuz, tırnak gibi yapılarda yer alır
YAĞLAR (Lipidler)
-C,H,O, elementlerinden oluşurlarBazılarında P ve N elementleri bulunur
-Suda çözünmezlerAlkol,eter,aseton,benzen gibi maddelerde çözünürler
-Yapıtaşları yağ asitleri ve gliserollerdir
-Yağ asitleri ve gliserol ester bağları ile bağlanırlar
-En çok enerji veren bileşiktir
-Yağlar deri altında depo edilerek ısı yalıyımı sağlar ve çarpmalara karşı iç organları korur
-Yağların yıkımı sonucunda su açığa çıkarÇölde yaşayan hayvanlar ise depo ettikleri yağ ile su ihtiyacını karşılar
Basit yağlar:
-Nötral yağ veya trigliseritte denir
3Yağasidi + 1Gliserol Yağ +3H2O
-Karbonhidratlara göre daha fazla enerji vericidirler
-Yıkımları zor olduğu için enerji için önclikli karbonhidratlar kullanılırlar
-Karbonları arasında tek bağ olan yağlara doymuş yağlar denirGenelde hayvansal kökenlidirler -Karbonları arasında çift bağ olan yağlara ise doymamiş yağlar denirBitkisel yağlar denir
Bileşik yağlar:
-Fosfolipidler:Yapılarında nötral yağlardan farklı olarak fosfat ve azot bileşikleri bulunurFosfo lipidler hücre zarının yapısına katılırlar
-Glikolipidler:Glikoz ile bağ yapmiş yağlardırHücre zarının yapısında yer alırlar
-Steroitler:Hormonların ve vitaminlerin yapısına katılırlar
-Yağ Asitleri:Yağların yapıtaşlarındandıGenelde bileşikler halinde bulunurlar
PROTEİNLER
-C,H,O, ve N elementlerinden oluşurlarBazı proteinlerde kükürt ve proteinde bulunur
-Yapıcı onarıcı bileşiklerdendir
-Enerji verici olarakta kullanılırlarAncak metabolik faaliyetlerde önemli görevleri olduğu için gerek duyulmadıkça enerji verici olarak kullanılmaz
-Yapıtaşları aminoasitlerdir
- Aminoasitler peptit bağları ile birbirlerine bağlanarak proteinleri oluştururlar
-Çok sayıda aminoasidin bu şekilde birleşmesiyle polipeptidler oluşur
-Oluşan her peptid bağında bir molekülde su açığa çıkarBu nedenle n sayıda aminoasitten oluşan bir proteinin oluşumunda n-1 sayıda su ve yine n-1 asyıda peptid bağı oluşur
-İhtiyaç olduğunda DNA şifresiyle ribozomlarda sentezlenirler
-Aminoasitler 20 çeşittirBunlardan 8 tanesi temel aminoasit olarak adlandırılırİnsanlar ve hayvanlar tarafından üretilirken kalan 12 tanesi bitkilerden karşılanır
-Tüm canlıların proteinleri birbirinden farklıdırAkrabalarda ise benzerdir
Proteinlerin farklı oluş nedenleri:
-Aminoasitlerin sıralanışı
-Aminoasitlerin sayısı
-Aminoasitlerin çeşidi
-Aminoasitlerin tekrarlanma sıklığı
-DNA şifresiyle oluşmaları da proteinleri farklı kılarÇünkü tüm canlıların DNA'ları farklıdır
Aminoasitlerin Yapısı:
H
(Amino grubu)NH2 C COOH (Karboksil grubu)
R(Değişken grup)
Aminoasitlerin yapısında bulunan H,NH2,COOH her aminoasitte aynı iken Rdeğişkeni aminoasitlerin farklı olmasını sağlarAmino grubu asit ortamda baz gibi,karboksil grubu ise bazik ortamda asit gibi davranırBu nedenle aminoasitler amfoter özellik gösterirProteinleri yapısal proteinler ve düzenleyici proteinler olmak üzere ikiye ayırırız
a-Yapısal proteinler hücre zarında ve bazı organellerin yapısında yer alır
b-Düzenleyici proteinler ise enzim ve hormonların yapısını oluşturur
Proteinlerin yüksek sıcaklıkta yapıları bozulurBu yapı bozukluğuna denatürasyon denir
ENZİMLER
Tepkimelerin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisini düşürürlerTepkimeleri hızlandırırlarBiyolojik katalizörlerdir
Örneğin
A + B ----> C + D Bu tepkimenin gerçekleşebilmesi için aktivasyon enerjisine ihtiyaç vardır
|