Mantarların İnsan Yaşamındaki Önemi Kısa Anlatımı

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Mantarların İnsan Yaşamındaki Önemi - Uzun

Bitkiler aleminin Mycophyta bölümünü oluşturan mantarlar olmasaydı belki de yaşayamazdık

Çünkü dünyanın hayat devrinde mantarların çok önemli fonksiyonları vardır

Bizler için mantarlar aleminin bir kısmını oluşturan makromantarlar denildiğinde akla ilk önce zehirli mantarlar daha sonra yenilebilir mantarlar gelir

Onları güncel kılan da bu özellikleridir

Ancak bu varlıkların doğadaki pozisyonları gözönüne alındığında onları asıl önemli kılan ölü veya canlı organik maddeleri parçalamaları ve böylece karbon - azot devrinin sürdürülmesinde çok büyük bir rol oynamalarıdır

Mantarlarınzehirlenmelere cilt ve diğer hastalıklara sebep olarak insana doğrudan zararlı etkileri olabilen bir çok türü vardır

İnsan için faydalı olan bitkiler üzerinde parazit olmalarının sonucu ekonomik kayıplara sebep olmakla dolaylı zararları da vardır

Bazı mantarlar ise insana mesela mayalama endüstrisinde çok değerli hizmetler verirler

Ferment denilen bazı maddeler oluşturarak şekeri alkol ve karbon dioksite dönüştürür bu mantarlar uzun zamanlardan beri alkollü içkiler üretiminde kullanılmıştır

Mayalanma olayı bazı bakteriler maya ve küf mantarları tarafından me dana getirilmektedir

Eskiden mayalama işlemi tabi yolla gerçekleştiriliyordu

Bugün gelişmiş olan teknikler sayesinde tek bir mikroorganizmanın kültürü yapılabilmektedir ve bunlar kullanılmak suretiyle kaliteli ürünler elde edilmektedir

Görülüyor ki bu endüstri mayalanma oluşturan mantarlara bağlıdır

Bunlar arasında en önemlisi Saccharomyces cerevisiae' dir

Maya mantarları lüzumlu mayalanmayı sağlamak üzere ekmek yapımında da kullanılmaktadır

Maya mantarlarınının başka türleri meyve sularından şarap imalinde süt endüstrisinde muhtelif süt ürünlerinin üretiminde kullanılır

Bakterilerden başka bazı peynirlerin olgunlaştırılmasında Penicillium cinsinden küf mantarları önemli rol oynarlar bu peynirlerde küf mantarı peynirin içinde gelişir ve boz renkli damarlardan ibaret bir ağ teşekkül ettirir

Bazı peynirlerde bu damarlı oluşum yalnız yüzeyi örter

Bununla beraber en büyük keşif mantarlardan elde edilen bilhassa "penisilin" adı verilen antibiyotiklerdir

Penisilin Penicillium notatum dan elde edilmiştir halen bir çok bulaşıcı hastalığın tedavisinde başarı ile kullanılmaktadır

Mantarlar tabi çürümede aktif bir rol oynarlar ve bu şekilde insan faaliyetle- rinin bir çok sahasında dolaylı etkide bulunurlar

Organik artıkların çürümesi bakterilerin ve mantarların bilhassa küçükk mantarların beraber faaliyeti ile gerçekleşmektedir

Mikroskobik olan bu mantarlar toprakta her yerde çok fazla sayıda bulunurlar

Ormandan ve tarladan hangisinden olursa olsun her türlü toprak bu canlıların sporları ve hüfleri ile doludur

Toprak mantarları karbon dioksit depo ederek ve çeşitli kimya olaylarına sebep olarak önemli bir mekanik rol icra ederler

Bunlar bitki kalıntılarının parçalanmasına gübrelik harcın meydana gelmesine bazı tarım ürünlerinin muamelesine iştirak ederler

Nihayet su mantarları kirlenmiş suların yarı temizlenmesinde kısmen yardımcı olurlar

Böyle iyi yönde ve insan için faydalı tarafları yanında mantarlar çok tehlikeli düşmanlar da olabilirler ve insanlar bunlara karşı nasıl mücadele edeceğini kestiremez

Mantarlar tarafından sebep olunan zararlar birçok şekilde açıklanabilir mesela parazit mantarlar ekonomik bakımdan değerli bitkilerde ve hayvanlarda hatta insanlarda zarar meydana getirirler

İnsan vücudunda mantarların parazit olması çeşitli deri hastalıklarına ve genel rahatsızlıklara sebep olabilir

Bunlar eğer sporları kan dolaşımına girerse solunum sistemi ve işitme hastalıklarını tahrik ederler

Böyle hastalıklar hayvan ve insanlarda yaygındır

Bilhassa balıklar su küf mantarlarına hassastırlar su küfleri bulaşmış oldukları deri dokusuna yerleşir ve tedrici olarak canlıda tamamen yayılır

Böceklere hücum eden diğer küf mantarları da insektisid (böcek ilacı) olarak kullanılabilmektedir

Mantarların ekonomik olarak önemli bitkilerde parazit olması ile sebep olunan zarar pek büyüktür çünkü bunlar verimi azaltır veya belli bazı bölgelerde bazı bitkileri yetiştirmeyi imkansız kılarlar

Bu mantarlar bitki hastalıkları ile uğraşan Fitopatoloji ilminin konusuna girerler

Küf mantarları tohumların ve fideciklerin işe yaramaz hale gelmesine yol açarlar aynı zamanda patates ve asmalarda tehlikeli hastalıklara sebep olurlar

Yanıklık hastalıkları mesela buğdayı ve mısırı tarlada tahrip edebilir

Buğday pası mantarı (kınacık) tarafından buğday üretiminde büyük kayıplara uğranılmaktadır çeşitli pas mantarları başka bitki türlerine de hücum ederler fakat tabidir ki meydana gelen zarar buğdaydaki kadar ekonomik önemde değildir

Bilhassa külleme hastalıkları önemlidirler; şerbetçi otu gül meşe ve asmalar gibi bir çok bitkinin yüzeyinde un gibi ince bir beyaz tabaka meydana getirerek zarar yaparlar

Meyveler de siyah ve esmer çürüklüğe sebep olan mantarların hücumuna uğrarlar

Bazı mantar türleri ağaçların iğne yapraklarına zarar verirler ve dökülmelerine sebep olurlar

Claviceps purpurea meşhur bir zararlıdır

Odun tahripçisi mantarlar da tehlikelidir bunların miseli ağaçların odun dokusuna nüfuz eder ve nihayet onları çürütür ve öldürür

Ağaçlara hücum eden başka türler de vardır fakat en yaygın olanı bal mantarı (Armillaria mellea) orman ve bahçe ağaçlarını istila eden en zararlı parazitlerden biridir

Çok korkulan diğer bir mantar ev mantarı (Serpula (Merulius) lacrimans) dır bu mantar binalarda kuru çürüklüğe sebep olur

Yenen mantarlara gelince bunlar ağaçlıklarda kırlarda ve tarlalarda toplanabilirler ticari olarak yetiştirilebilirler

Makromantarlar ayrıca yüksek bitkilerin köklerine girmek suretiyle oluşturdukları mikorriza denilen yapı açısından da önemlidirler

Çünkü böyle bir ortaklık kurulduğunda mutallistik bir simbiyoz sözkonusu olur

Yapılan araştırmalara göre mikorrizalı bitkiler; fosfor kalsiyum ve potasyumu daha fazla miktarlarda alırlar ve bu nedenle de gelişmeleri diğerlerine nazaran daha iyi olur

Görülüyor ki mantarların önemi insan faaliyetlerinin birçok alanında ortaya çıkmaktadır ve hayal edebildiğimizden daha büyüktür

Her yerde mevcut bulunmalarından ve çok aşırı sayıda olmalarından dolayı mantarlar Dünyanın hayat devrinde önemli rol oynarlar

09-11-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Mantarların İnsan Yaşamındaki Önemi Kısa Anlatımı Mantarların İnsan Yaşamındaki Önemi - Uzun Bitkiler aleminin Mycophyta bölümünü oluşturan mantarlar olmasaydı belki de yaşayamazdık Çünkü dünyanın hayat devrinde mantarların çok önemli fonksiyonları vardır Bizler için mantarlar aleminin bir kısmını oluşturan makromantarlar denildiğinde akla ilk önce zehirli mantarlar daha sonra yenilebilir mantarlar gelir Onları güncel kılan da bu özellikleridir Ancak bu varlıkların doğadaki pozisyonları gözönüne alındığında onları asıl önemli kılan ölü veya canlı organik maddeleri parçalamaları ve böylece karbon - azot devrinin sürdürülmesinde çok büyük bir rol oynamalarıdır Mantarlarınzehirlenmelere cilt ve diğer hastalıklara sebep olarak insana doğrudan zararlı etkileri olabilen bir çok türü vardır İnsan için faydalı olan bitkiler üzerinde parazit olmalarının sonucu ekonomik kayıplara sebep olmakla dolaylı zararları da vardır Bazı mantarlar ise insana mesela mayalama endüstrisinde çok değerli hizmetler verirler Ferment denilen bazı maddeler oluşturarak şekeri alkol ve karbon dioksite dönüştürür bu mantarlar uzun zamanlardan beri alkollü içkiler üretiminde kullanılmıştır Mayalanma olayı bazı bakteriler maya ve küf mantarları tarafından me dana getirilmektedir Eskiden mayalama işlemi tabi yolla gerçekleştiriliyordu Bugün gelişmiş olan teknikler sayesinde tek bir mikroorganizmanın kültürü yapılabilmektedir ve bunlar kullanılmak suretiyle kaliteli ürünler elde edilmektedir Görülüyor ki bu endüstri mayalanma oluşturan mantarlara bağlıdır Bunlar arasında en önemlisi Saccharomyces cerevisiae' dir Maya mantarları lüzumlu mayalanmayı sağlamak üzere ekmek yapımında da kullanılmaktadır Maya mantarlarınının başka türleri meyve sularından şarap imalinde süt endüstrisinde muhtelif süt ürünlerinin üretiminde kullanılır Bakterilerden başka bazı peynirlerin olgunlaştırılmasında Penicillium cinsinden küf mantarları önemli rol oynarlar bu peynirlerde küf mantarı peynirin içinde gelişir ve boz renkli damarlardan ibaret bir ağ teşekkül ettirir Bazı peynirlerde bu damarlı oluşum yalnız yüzeyi örter Bununla beraber en büyük keşif mantarlardan elde edilen bilhassa "penisilin" adı verilen antibiyotiklerdir Penisilin Penicillium notatum dan elde edilmiştir halen bir çok bulaşıcı hastalığın tedavisinde başarı ile kullanılmaktadır Mantarlar tabi çürümede aktif bir rol oynarlar ve bu şekilde insan faaliyetle- rinin bir çok sahasında dolaylı etkide bulunurlar Organik artıkların çürümesi bakterilerin ve mantarların bilhassa küçükk mantarların beraber faaliyeti ile gerçekleşmektedir Mikroskobik olan bu mantarlar toprakta her yerde çok fazla sayıda bulunurlar Ormandan ve tarladan hangisinden olursa olsun her türlü toprak bu canlıların sporları ve hüfleri ile doludur Toprak mantarları karbon dioksit depo ederek ve çeşitli kimya olaylarına sebep olarak önemli bir mekanik rol icra ederler Bunlar bitki kalıntılarının parçalanmasına gübrelik harcın meydana gelmesine bazı tarım ürünlerinin muamelesine iştirak ederler Nihayet su mantarları kirlenmiş suların yarı temizlenmesinde kısmen yardımcı olurlar Böyle iyi yönde ve insan için faydalı tarafları yanında mantarlar çok tehlikeli düşmanlar da olabilirler ve insanlar bunlara karşı nasıl mücadele edeceğini kestiremez Mantarlar tarafından sebep olunan zararlar birçok şekilde açıklanabilir mesela parazit mantarlar ekonomik bakımdan değerli bitkilerde ve hayvanlarda hatta insanlarda zarar meydana getirirler İnsan vücudunda mantarların parazit olması çeşitli deri hastalıklarına ve genel rahatsızlıklara sebep olabilir Bunlar eğer sporları kan dolaşımına girerse solunum sistemi ve işitme hastalıklarını tahrik ederler Böyle hastalıklar hayvan ve insanlarda yaygındır Bilhassa balıklar su küf mantarlarına hassastırlar su küfleri bulaşmış oldukları deri dokusuna yerleşir ve tedrici olarak canlıda tamamen yayılır Böceklere hücum eden diğer küf mantarları da insektisid (böcek ilacı) olarak kullanılabilmektedir Mantarların ekonomik olarak önemli bitkilerde parazit olması ile sebep olunan zarar pek büyüktür çünkü bunlar verimi azaltır veya belli bazı bölgelerde bazı bitkileri yetiştirmeyi imkansız kılarlarBu mantarlar bitki hastalıkları ile uğraşan Fitopatoloji ilminin konusuna girerler Küf mantarları tohumların ve fideciklerin işe yaramaz hale gelmesine yol açarlar aynı zamanda patates ve asmalarda tehlikeli hastalıklara sebep olurlar Yanıklık hastalıkları mesela buğdayı ve mısırı tarlada tahrip edebilir Buğday pası mantarı (kınacık) tarafından buğday üretiminde büyük kayıplara uğranılmaktadır çeşitli pas mantarları başka bitki türlerine de hücum ederler fakat tabidir ki meydana gelen zarar buğdaydaki kadar ekonomik önemde değildir Bilhassa külleme hastalıkları önemlidirler; şerbetçi otu gül meşe ve asmalar gibi bir çok bitkinin yüzeyinde un gibi ince bir beyaz tabaka meydana getirerek zarar yaparlar Meyveler de siyah ve esmer çürüklüğe sebep olan mantarların hücumuna uğrarlar Bazı mantar türleri ağaçların iğne yapraklarına zarar verirler ve dökülmelerine sebep olurlar Claviceps purpurea meşhur bir zararlıdır Odun tahripçisi mantarlar da tehlikelidir bunların miseli ağaçların odun dokusuna nüfuz eder ve nihayet onları çürütür ve öldürür Ağaçlara hücum eden başka türler de vardır fakat en yaygın olanı bal mantarı (Armillaria mellea) orman ve bahçe ağaçlarını istila eden en zararlı parazitlerden biridir Çok korkulan diğer bir mantar ev mantarı (Serpula (Merulius) lacrimans) dır bu mantar binalarda kuru çürüklüğe sebep olur Yenen mantarlara gelince bunlar ağaçlıklarda kırlarda ve tarlalarda toplanabilirler ticari olarak yetiştirilebilirler Makromantarlar ayrıca yüksek bitkilerin köklerine girmek suretiyle oluşturdukları mikorriza denilen yapı açısından da önemlidirler Çünkü böyle bir ortaklık kurulduğunda mutallistik bir simbiyoz sözkonusu olur Yapılan araştırmalara göre mikorrizalı bitkiler; fosfor kalsiyum ve potasyumu daha fazla miktarlarda alırlar ve bu nedenle de gelişmeleri diğerlerine nazaran daha iyi olur Görülüyor ki mantarların önemi insan faaliyetlerinin birçok alanında ortaya çıkmaktadır ve hayal edebildiğimizden daha büyüktür Her yerde mevcut bulunmalarından ve çok aşırı sayıda olmalarından dolayı mantarlar Dünyanın hayat devrinde önemli rol oynarlar