Kökler Kaç Çeşittir ? Kök Çeşitleri Nelerdir ?

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Alıntı:

adım yok´isimli üyeden Alıntı

kökler kaç çeşittir ?

* 3 çeşit olduğunu biliyorum ama adı gerekli

* ve virgülün nerelerde kullanıldığını öğrenmek istiyorum

Keşke sorunuzu daha detaylı sorsaydınız, enazından türkçedeki köklermi bitkilerde köklermi belirseydiniz (:

Kökler sözcük türü bakımından ikiye ayrılır: ad kökleri, fiil kökleri

1

Ad Kökleri

Varlıkları, kavramları, duyguları karşılayan ad soylu sözcüklerdir

şeker, iyi, diş, çiçek, demir, yas, kin…

Ad köklerine “–mak, –mek” mastar ekini getiremeyiz

“şeker” → şeker–mek olmaz
“çiçek” → çiçek–mek olmaz
“ağaç” → ağaç–mak olmaz

2

Fiil Kökleri

Hareket anlamı taşıyan sözcüklerdir

sus–, sev–, üz–, kaç–, çalış–, kork–, çürü–, işit–, ört–, kok–…

Fiil köklerine “–mak, –mek” mastar ekini getirebiliriz

“sev–” → sev–mek olur
“dök–” → dök–mek olur
“vur–” → vur–mak olur

NOT: Fiil köklerini ad kökleri gibi tek başına yazıp söyleyemeyiz

Mastar durumundaki fiil köklerinin sonuna ya kısa çizgi (–) konur ya da “–mak, –mek” mastar eki getirilir

Fiilin sonuna konan kısa çizgi (–), “mak, mek” diye okunur

“yırt–” (okunuşu: “yırtmak”)
“çürü–” (okunuşu: “çürümek”)

Fiil köklerini tek başına yazarsak, emir kipinin 2

tekil kişisiyle çekimlemiş oluruz

“sus” → “Sen sus

” anlamına gelir

(Emir kipinin 2

tekil kişisiyle çekimlenmiş

)

“çık” → “Sen çık

” anlamına gelir

(Emir kipinin 2

tekil kişisiyle çekimlenmiş

)

Yansıma Kökler

Doğadaki sesleri yansıtan ad soylu sözcüklerdir

Yansıma sözcükler, dildeki sesleri kullanarak doğadaki sesleri taklit etmek amacıyla yapılmıştır

NOT: Yansıma kökler, ad soylu sözcükler olduğu için “ad kökü” olarak kabul edilir

“me” (melemek) “hav” (havlamak)
yansıma kök yansıma kök
(ad kökü) (ad kökü)

“vız” (vızıltı) “cız” (cızırtı)
yansıma kök yansıma kök
(ad kökü) (ad kökü)

fıs (fısıltı), şır (şırıltı), çatır (çatırtı, çatırdamak), pat (patlamak), çın (çınlamak), hır (hırıltı), şangır (şangırtı), gıcır (gıcırtı, gıcırdamak), fokur (fokurdamak), tü (tükürmek)…

Sesteş Kökler

Yazılışları aynı, fakat anlamları farklı olan köklerdir

NOT: Sesteş kökler arasında en ufak bir anlam ilgisi yoktur

Ad Fiil

“gül” → gül: “çiçek, bitki” gül–: “gülümsemek”

“kır” → kır: “şehir dışında kalan kır–: “parçalamak”
boş ve geniş yer”

“kaz” → kaz: “suda ve karada yaşayan, kaz–: “toprağı eşmek”
uçabilen kuş türü”

“büyü” → büyü: “sihir” büyü–: “irileşmek, gelişmek”

“kan” → kan: “damarlarımızdaki kan–: “inanmak, aldanmak”
kırmızı sıvı”

“taş” → taş: “sert, katı madde” taş–: “sıvı maddelerin taşması”

“var” → var: “mevcut, bulunan” var–: “ulaşmak, erişmek”
—— —————————————————————————
sesteş kök anlam ilgisi yok

Ortak Kökler

Aralarında anlam ilgisi bulunan, hem ad hem de fiil olarak kullanılabilen köklerdir

NOT: Ortak kökler arasında belirgin bir anlam ilgisi vardır

Ad Fiil

“eski” → eski eski–

“boya” → boya boya–

“sıva” → sıva sıva–

“tat” → tat tat–

“ekşi” → ekşi ekşi–

“kuru” → kuru kuru–
—— —————————
ortak kök anlam ilgisi var

Sözcükte Yapı

Kökler

Kök Çeşitleri

1

Ad Kökleri
2

Fiil Kökleri
Yansıma Kökler
Sesteş Kökler
Ortak Kökler

09-11-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Kökler Kaç Çeşittir ? Kök Çeşitleri Nelerdir ? Alıntı: adım yok´isimli üyeden Alıntı kökler kaç çeşittir ? * 3 çeşit olduğunu biliyorum ama adı gerekli * ve virgülün nerelerde kullanıldığını öğrenmek istiyorum Keşke sorunuzu daha detaylı sorsaydınız, enazından türkçedeki köklermi bitkilerde köklermi belirseydiniz (: Kökler sözcük türü bakımından ikiye ayrılır: ad kökleri, fiil kökleri 1 Ad Kökleri Varlıkları, kavramları, duyguları karşılayan ad soylu sözcüklerdir şeker, iyi, diş, çiçek, demir, yas, kin… Ad köklerine “–mak, –mek” mastar ekini getiremeyiz “şeker” → şeker–mek olmaz “çiçek” → çiçek–mek olmaz “ağaç” → ağaç–mak olmaz 2 Fiil Kökleri Hareket anlamı taşıyan sözcüklerdir sus–, sev–, üz–, kaç–, çalış–, kork–, çürü–, işit–, ört–, kok–… Fiil köklerine “–mak, –mek” mastar ekini getirebiliriz “sev–” → sev–mek olur “dök–” → dök–mek olur “vur–” → vur–mak olur NOT: Fiil köklerini ad kökleri gibi tek başına yazıp söyleyemeyiz Mastar durumundaki fiil köklerinin sonuna ya kısa çizgi (–) konur ya da “–mak, –mek” mastar eki getirilir Fiilin sonuna konan kısa çizgi (–), “mak, mek” diye okunur “yırt–” (okunuşu: “yırtmak”) “çürü–” (okunuşu: “çürümek”) Fiil köklerini tek başına yazarsak, emir kipinin 2 tekil kişisiyle çekimlemiş oluruz “sus” → “Sen sus” anlamına gelir (Emir kipinin 2 tekil kişisiyle çekimlenmiş) “çık” → “Sen çık” anlamına gelir (Emir kipinin 2 tekil kişisiyle çekimlenmiş) Yansıma Kökler Doğadaki sesleri yansıtan ad soylu sözcüklerdir Yansıma sözcükler, dildeki sesleri kullanarak doğadaki sesleri taklit etmek amacıyla yapılmıştır NOT: Yansıma kökler, ad soylu sözcükler olduğu için “ad kökü” olarak kabul edilir “me” (melemek) “hav” (havlamak) yansıma kök yansıma kök (ad kökü) (ad kökü) “vız” (vızıltı) “cız” (cızırtı) yansıma kök yansıma kök (ad kökü) (ad kökü) fıs (fısıltı), şır (şırıltı), çatır (çatırtı, çatırdamak), pat (patlamak), çın (çınlamak), hır (hırıltı), şangır (şangırtı), gıcır (gıcırtı, gıcırdamak), fokur (fokurdamak), tü (tükürmek)… Sesteş Kökler Yazılışları aynı, fakat anlamları farklı olan köklerdir NOT: Sesteş kökler arasında en ufak bir anlam ilgisi yoktur Ad Fiil “gül” → gül: “çiçek, bitki” gül–: “gülümsemek” “kır” → kır: “şehir dışında kalan kır–: “parçalamak” boş ve geniş yer” “kaz” → kaz: “suda ve karada yaşayan, kaz–: “toprağı eşmek” uçabilen kuş türü” “büyü” → büyü: “sihir” büyü–: “irileşmek, gelişmek” “kan” → kan: “damarlarımızdaki kan–: “inanmak, aldanmak” kırmızı sıvı” “taş” → taş: “sert, katı madde” taş–: “sıvı maddelerin taşması” “var” → var: “mevcut, bulunan” var–: “ulaşmak, erişmek” —— ————————————————————————— sesteş kök anlam ilgisi yok Ortak Kökler Aralarında anlam ilgisi bulunan, hem ad hem de fiil olarak kullanılabilen köklerdir NOT: Ortak kökler arasında belirgin bir anlam ilgisi vardır Ad Fiil “eski” → eski eski– “boya” → boya boya– “sıva” → sıva sıva– “tat” → tat tat– “ekşi” → ekşi ekşi– “kuru” → kuru kuru– —— ————————— ortak kök anlam ilgisi var Sözcükte Yapı Kökler Kök Çeşitleri 1 Ad Kökleri 2 Fiil Kökleri Yansıma Kökler Sesteş Kökler Ortak Kökler