Doksan Beş Tez

DOKSAN BEŞ TEZ





Doksan Beş Tez,Martin Luther"in 31 Ekim 1517"de Wittenberg"de Schlhosskirche"nin ( Kale Kilisesi) kapağına astığı ,endüljans sorununa ilişkin tartışma önerileriBu tarih Protestan Reformu"nun başlangıcı sayılır

Luther"in,tezlerini kilise kapısına asması gerçekte yaygın tartışma geleneğine uygunduOlağan koşullarda tezlerin yalnızca uzman ilahiyatçıların ilgisini çekmesi beklenirdiama dönemin olağandışı siyasal ve dinsel koşulları ile yeni gelişen basım tekniği bir araya gelince tezler birkaç hafta içinde bütün Almanya"ya yayıldıLuther,Latince kaleme aldığı tezlerin birer örneğini Mainz başpiskoposu ile Brandenburg piskososuna göndermiştiama halka dağıtmamıştıOysa tezler Almancaya çevrilerek çoğaltıldıBöylece Doksan Beş Tez,endüljans skandalını hedef alan bir protestoyu ,Batı Kilisesi tarihindeki en büyük bunalıma dönüştüren bir bildirge niteliği kazandı

Tronto Konsili ( 1545-63) öncesinde,Katolik Kilisesinin endüljans öğretisi oldukça belirsizdiGünahların dünyevi bedelinin bir bölümünün para biçiminde ödenmesi anlamına gelen endüljans,gerçekte tövbe ayininin maddi bir unsuruyduPapalığın iradesiyle bağışlanan endüljanslar yetkili aracılar eliyle dağıtılırdıEndüljans,tanrısal bağışlamanın alınıp satılabileceği anlamını hiçbir zaman taşımadığı gibi ,tövbe etmeyenler ya da günah çıkarmayanlar için de geçerli değildiAma ortaçağda papalığın mali sıkıntıları arttıkça,sık sık endüljans dağıtılmaya ve yolsuzluklar yagınlaşmaya başladıPapa IVSixtus,endüljansı araftaki ruhlar için de geçerli kılınca ortaya yeni sorunlar çıktı




1517"de Almanya"da patlak veren olayların ana nedeni,Roma"daki San Pietro Bazilikası"nın yeniden inşasına para sağlamak için çıkarılan bir endüljanstıAma çoğu Almanın,bu arada büyük olasılıkla Luther"în de bilmediği gizli bir anlaşmaya göre,Almanya"daki satışlardan elde edilecek gelirin yarısı,Mainz elektörü ve başpiskoposu Albrecht"in banker Fugger"e olan yüksek borçlarını karşılayacaktıAlbrecht,yüksek görevlere atanması karşılığında papaya ödeme yapabilmek için bu kadar borçlanmıştıBu durumdaki bir prens,endüljans satan aracısının kullandığı dili ve yöntemi önemseyemezdiAlmanya"daki aracısı Dominiken Johann Tetzel,sattığı endüljanslar karşılığında aşırı para taleplerinde bulununca,Elektör IIIFriedrich ( Akıllı) Wittenberg"de bu satışları yasakladıFriedrich,endüljans satın almak yerine Allerheiligen Kilisesinde sergilenen kendi kutsal emanet koleksiyonlarından satın alarak bağışta bulunulmasını önerdiAma Wittenberg Kilisesi üyeleri gene de o yörede vaaz veren Tetzel"e gittiler ve günahlarının bağışlandığını gösteren belgeleri ondan alıp Luther"e götürdülerBu uygulamayı ağır bir hata olarak değerlendiren Luther,Doksan Beş Tez"i kaleme aldı

Luther"in de kesin sonuçlara bağlamadığı tezlerde,papalığın bu konudaki ayrıcalığı yadsınmamakla birlikte,izlenen politika eleştiriliyorHıristiyanlığın içe dönek tinsel niteliği vurgulanıyorduYoksul halktan toplanan paraların Roma"daki zengin papalığa gönderilişi üzerindeki vurgu,Roma"ya para göndermeye zorlanmaktan uzun süredir yakınan Almanlar arasında yankı uyandıracak nitelikteydi

Telaşlanıp öfkeye kapılan Mainz Başpiskoposu,Luther"in engellenmesi istemiyle Aralık 1517"de belgeleri Roma"ya gönderdiDominiken bir ilahiyatçıya hazırlatılan karşı tezler Frankfurk"ta Ocak 1518"de gene Dominikenlerin oluşturduğu bir kurul önünde savunulduTartışma tezlerinin uyandırdığı geniş ilgi üzerine Luther,Doksan Beş Tez"i açıklamak amacıyla Latince uzun bir metin hazırladıbu da 1518 sonbaharında basıldı

Reform döneminin Doksan Beş Tez"in asıldığı tarihle başlatılması ,17yüzyılın ikinci yarısından sonraki bir uygulamadır


Kaynak;AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

__________________