|
Prof. Dr. Sinsi
|
Dürziler Ve Dürzilik Dürziler Ve Dürzilik Hakkında Dürziler Dürzilik Bilgi Dürziler
Dürziler Ve Dürzilik Dürziler Ve Dürzilik Hakkında Dürziler Ve Dürzilik Bilgi Dürziler Ve Dürzilik Tanımı
Dürzilik, Fatimi halifesi Hakim Biemrillahii tanri olarak kabul eden ezoterik bir inanç akimidir XI Yüzyilda Suriyeide ortaya çikan bu akimin adini kurucularindan Ebu Abdullah Muhammed bin ismail Anuitegin ed-Derezii den aldiii ileri sürülmektedir Kimi araitirmacilar Dürziliii islamiin Batini akimlari arasinda saymalarina kariin, Sünni ieriatiyla olduiu kadar iii-Batini anlayiila da çatiian taraflari vardir
Dürziler bugün Lübnan, Suriye, israil ve Ürdünide daiinik topluluklar biçiminde yaiamaktadirlar En yoiun olarak yaiadiklari bölge Lübnaniin dailik yöreleridir Dürziler uzun yillardan beri Lübnan daiinin güneyi ile Anti-Lübnan dailarinin batisi arasinda kalan; kuzeyde Beyrutitan güneyde Suria ve Akdeniz kiyilarindan iamia kadar uzanan bölgede oturmaktadirlar Ayrica az sayida da olsa Avrupa, ABD ve hatta Avustralyaida da Dürzi topluluklari bulunmaktadir Dünya üzerinde toplam sayilarinin yaklaiik 350000 kadar olduiu sanilmaktadir
Müslümanlar, Dürzileri Müslüman olarak görmezler Oysa Dürziler kendilerini Müslüman olarak, hatta Müslümanlarin en doiru inançlisi biçiminde deierlendirirler Kendilerini iMuvahhidini (Tanriinin birliiine inananlar) olarak adlandirirlar
Dürziliiin Kökeni
Dürzileriin irk olarak kökenleri konusu tartiimalidir ve oldukça farkli köken kuramlari ileri sürülmüitür Bir görüie göre Dürzileriin kökeni Hititlerie ya da Galatlaria kadar geri götürülür Bazi araitirmacilar, eski iran kavimlerinden Persleriin ve Medlerin inançlari olan Mazdeizm ile Dürzilik arasindaki benzerlikleri kanit sayarak, Dürzileriin bu kavimlerin soyundan geldiklerini ileri sürerler Kimi etnograflar ise Dürzileriin Asurlular tarafindan sürgün edilmii barbar bir kavmin devami olduklarini savunurlar
Dürzileriin kökeni hakkinda bir baika görüi, bunlari Fenikeliler ile ve özellikle Eski Ahitite I Krallar 5:6ida sözü edilen ve Süleyman Tapinaiiinin yapimi sirasinda Lübnan dailarindan kereste sailayan Sayda'li iiçilere bailamaktadir Uzun yillar boyunca Lübnanida yaiamii olan Haskett-Smith, iThe Druses of Syriai (Suriye Dürzileri) adli yapitinda: Dürziler, kendilerinin Süleyman Tapinaiini yapanlarin torunlari olduklarini ileri sürüyorlar; oysa Eski Ahit ve Yahudi tarihi hakkinda bilgileri pek sinirlii diye belirtmektedir
Dürziler, kendilerini Arap irkindan sayarlar Dürzilerin kökeni konusunda en çok yandai toplamii olan görüi, Dürzileriin Yemenideki Süryani kökenli Araplar olduklari biçimindedir Bu görüie göre Dürziler, büyük bir sel felaketinden sonra Yemeniden ayrilarak kuzeye göç ettiler islamiin yayilmasi sirasinda bu yeni dini benimseyerek, Lübnaniin dailik yörelerini yurt edindiler
Dürzileriin kökeni hakkinda Batiida geliitirilmii olan bir söylenceye göre Dürziler, Haçli Seferleri sirasinda Lübnan dailarina yerleimii olan Dreux Kontu ve adamlarinin soyundan gelmektedirler Bu topluluiun torunlari kendi dil ve dinlerini tümüyle yitirmiilerdir Dürzi sözcüiünün kökeni de Dreuxiden türemiitir
Söylenceye göre, XII yüzyilda yörede kalip, memleketlerine dönemeyen bu Haçlilar, Müslümanlarin baskisi kariisinda Comte de Dreuxinün komutasi altinda dailara çekilmiiler ve yerliler ile evlenerek ayri bir topluluk oluiturmayi baiarmiilardir XVII Yüzyilda bu söylence daha da geliitirilmii ve Dürzileriin baiinda bulunan Emir II Fahreddiniin Lorraine hanedani ile kan baii bulunduiu ve bu yolla ilk Kudüs Haçli Kralina bailandiii ortaya atilmiitir Fahreddiniin 1613-1618 yillari arasinda Floransa ve Parisite kaldiii, hem Medici hanedani hem de Fransa Krali XIII Louis ile Osmalilaria karii ittifak kurduiu bilinmektedir
Dürziliiin inançsal kökeni Misiridaki Fatimi devletine dayanmaktadir Araitirmacilar Dürziliiin tarih sahnesine çikiiini, Fatimi halifesi Hakim Biemrillahiin kendisinin tanri olduiunu ileri sürdüiü 1017 yili olarak kabul ederler Bu yil Dürzilerce takvim bailangici biçimde deierlendirilir
Hakimiin veziri olan Hamza bin Ali, Hakimiin tanriliiina dayanan bu yeni inanci yaymak görevini üstlenir ve Hakimiin imamliiini ve tanriliiini savunan iki risale kaleme alir Bu risalelerde Allahiin yedi imama hulul ederek insan biçimine büründüiünü, Hakimiin özünde Allahii bulunduran son imam olduiunu iddia eder Hamza, Hakimiin tanriliiinin yanisira, kendisinin de peygamber olduiunu ortaya atar Hamza bu yeni inançlari yaymasi amaciyla Anuitegin ed-Dereziiyi Suriyeiye gönderir
Anuitegin, Suriye ve civarinda yaptiii propagandalarda oldukça baiarili olur Diier taraftan 1020 yilinda Hamza, Kahireide bir camide inançlarini açikça duyurur ve bunun üzerine Hamza kariiti büyük bir ayaklanma bailar Hamza, bir süre Hakim tarafindan korunur ve sonra ortadan yok olur Halife Hakim ise, giderek geniileyen ayaklanma kariisinda özellikle Fustat kentine karii müthii bir intikam hareketine giriiir Ne var ki tam bu sirada halife Hakim de 23 iubat 1021 gecesi esrarengiz biçimde ortadan kaybolur Hakim ve Hamzainin yandailari Misirii terketmek ve Suriyeide Anuitegin ed-Derezi tarafindan oluiturulan topluluklara katilmak zorunda kalirlar
Zamanla güçlenen Dürziler, Haçli Seferleri sirasinda ismaililer ile birleierek islam ordularina karii Hiristiyanlarin yaninda yeralirlar Ancak bu dönemde o yörede yaiayan ismaililer ile Dürziler arasindaki iliikiler hakkinda açik bir fikir edinmek olanakli deiildir Bir çok araitirmaci bu iki mezhebi birbirine kariitirmiitir Kesin olarak bilinen her iki mezhebin de Haçli Seferlerinin sonuna kadar Hiristiyanlarin müttefiki olarak kaldiklaridir
Haçli Seferlerinden sonra yörede varliklarini sürdüren Dürziler, Kaysiler ve Yemanilerdiye iki kola ayrildilar Yemaniler Mercidabik savaiinda (1516) Osmanlilariin yaninda yeraldi Daha sonraki yillarda sik sik çikardiklari ayaklanmalar ve kargaialiklarla Osmanli imparatorluiundaki sorunlu topluluklardan biri olma özelliklerini sürdürdüler Birinci Dünya Savaii sirasinda diier Arap kabileleri gibi Osmanlilaria karii harekete geçtiler ve Fransiz iigali sonucu (1918) Osmanli yönetiminden ayrildilar Fransizlar Dürzileriin yaiadiklari yörede özerk iCebel-i Dürz Emirliiiini kurdular (1921) Dürzi Emirliii 1936 yilinda kaldirildi ve Dürzileriin bir kismi Suriyeiye bir kismi Lübnania bailandi
inançlari
Dürziliiin inançsal temeli Hamza bin Ali tarafindan oluiturulmuitur ve dört temel ilkeye (farz) dayanir
1 Hakimii Allah Bilmek: Hakim, hem Allah hem de insandir (Lahut-Nasut) Bu iki nitelik birbirinden ayrilmayacak ölçüde içiçe geçmiitir Allahiin tüm iileri anlamli ve bilgecedir insan akli Oinu ve iilerini kavrayip tanimlayamaz Allah, bir çok kez insan biçiminde zuhur etmiitir; en son olarak Hakim biçiminde kendisini göstermiitir Kötülükler ve bozukluklar ortadan kalktiiinda gizlendiii yerden bir kez daha ortaya çikacak, Dürzileri ödüllendirip inançsizlari cezalandiracaktir
2 Emri Bilmek: iKaim al-Zamani olarak da adlandirilan emir, Hamza bin Aliinin kendisidir Hamza, Allahiin ilk yarattiii, ilk cevheridir Evren ve tüm diier varliklar ondan yaratilmiitir; bu nedenle Hamza, yaratiklarin en onurlusu ve Allahiin elçisidir Dünya ve Ahiret iilerini yöneten, ceza ve ödül veren odur Allahiin öz nurundan yaratildiii için, imamlarin imami olup, kiyamet gününde sevap ve ikab onun eli ile yapilacaktir Yer, içer, el ile tutulur Babasi ve anasi vardir Karisi ve çocuklari yoktur O, nedenlerin nedeni ve tümel akildir(Akl-i Külli)
3 Hududu Bilmek: Tanrisal emirleri öireten ve yayanlara iHududi denir Hududiun baii Hamzaidir ve onunla birlikte sayilari beie ulaiir Bunlara iVeziri de denilir Hamzaidan sonra gelen dört hudud yaratiklarin en onurlularidir, evlenmedikleri gibi her türlü günahtan uzaktirlar Bunlar diiinda hudud sayilan üç grup daha vardir: iDaiiler, iMezunilar ve iMukassiriler
Dinin önderleri diye adlandirilan ihududi aslinda bei tanrisal ilkeyi temsil etmektedir Bei Dürzi önderin de kiiiliklendirilen bu bei ilkeden ilki erkek ilke olan Evrensel Akilidir ve Tanriinin ilk yarattiii varlik olan Hamza bin Ali tarafindan temsil edilir ismail bin Muhammedtarafindan kiiiliklendirilen ikincisi Evrensel Ruhitur (Nefs) ve diii ilkedir Bunlarin ikisinden, Muhammed bin Vehbite kiiiliklenen, Söz (Logos) türemiitir Söz ve Evrensel Ruhitan üreyen ve Selame bin Abdullahida kiiilik kazanan dördüncüsü ise Sai Kanat (el-Cenahuil-Eymen) ya da Yöntemidir Sai Kanatitan ayni biçimde üreyen ve Bahaeddin Muktenaida kiiiliklenen Sol Kanat (el-Cenahuil-Yesar) ya da izleyen beiincileridir Bunlar, ayni on sefirotun Kabalacilariin gizem aiacini oluiturmasi gibi, Dürziliiin dinsel hiyerariisini oluitururlar Büyük olasilikla Dürziler bu kavramlari Kabalacilaridan almiilardir
Dürzilerin kutsal simgesi bei köieli bir yildizdir Bu yildizin her bir köiesi ayri renkte olup, bei hududu ve onlarin niteliklerini temsil eder:
Yeiil: Gerçeiin anlaiilmasi ve kavranmasi için gerekli olan iAkili dir Allahiin iradesini temsil eder
Kirmizi: iNefsidir ve varliiin sinirlarini belirler Akla yardimcidir
Sari: Gerçeiin en yalin ifadesi olan iSözidür ilk ikisine yardimci olmaktadir
Mavi: ias-Sabikitir iradenin düiünsel gücünü temsil eder Sözie yardimci olmak ve onu her türlü kötülükten koruyarak, evreni uyum ve düzen içinde tutmak üzere yaratilmiitir
Beyaz: ial-Taliidir Maviinin gerçekleimesi ve gücün maddeleimesidir
4 Vasiyetlere Uymak: Bazi ahlak kurallarindan oluian ve iHasili da denilen vasiyetlere uyulmasi zorunludur Bu kurallar:
Doiru sözlü olmak (Sidk al-Lisan)
Kardeilik, mezhep üyelerini koruma (Hifz al-ihvan)
Önceki tüm ibadetlerin ve dinsel inançlarin terk edilmesi
iblisiten ve tüm kötülerden uzak durmak
Hakimiin tek tanri olduiuna inanmak (Tevhid al-Hakim)
Hakimiin buyruk ve eylemlerine boyun eimek
Hakimiin iradesine teslim olmak
Öiretileri iu iekilde özetlenebilir: Yalnizca tek bir Tanri vardir O, bilinmez ve bilinemez, tahayyül edilemez Yalnizca Oinun varliiini, varolduiunu doirulayabilir ya da bilebiliriz Tanri insan biçiminde dokuz kez görünmüitür Bunlar, bedenlenme (incarnation) biçiminde deiildir, zira Tanri bir bedene gerek duymaz, bu belirmeler daha çok bir insanin elbise giymesi gibi Tanriinin beden giymesi tarzinda olmuitur
Dürzileride bilgeliie yalnizca belirli bir dinsel eiitimi tamamlamii olan seçkin kiiilerce ulaiilir; bunlara iakillilari anlamina gelen iUkkali denir Bunlar bailarina beyaz sarik sararlar ve kendi aralarinda özel toplantilar düzenlerler Dürzilikte iUkkaliin uygulamakta olduiu dokuz dereceli bir hiyerariik yapilanma bulunmaktadir inisiyasyonun ilk yilinda deneme süresini tamamlayan aday asil üyeliie kabul edilebilir Çiraklik devresini tamamlayan Dürziinin ancak ikinci yilda inancinin simgesi olan beyaz sarik takmasina izin verilir ve mezhebin tüm gizem törenlerine katilmaya hak kazanir
Çoiunluiu oluituran diierleri Dürzi inançlarinin yalnizca sinirli bir bölümünü bilirler ve bunlara da icahilleri anlamina gelen iCuhhali denilir Bunlar ancak herkese açik ibadet yerlerinde buluiurlar Böylelikle iki katli bir inançsal yapiya sahip olan Dürzilik, kendine özgü bir ezoterik yapi ortaya koymaktadir Bu tür iki katli inançsal yapilarin özellikle Manicilik, Bogomiller, Paflikyanlar ve Batiida Katharlarida bulunduiu bilinmektedir
Dürzilerin inançsal ilkelerinin yalnizca bir tür inisiyasyondan geçmii kendi mezhep üyelerine açiklanan gizler olmasi nedeniyle, inanç ve öiretileri tam olarak bilinmemekle beraber Musevilik, Hristiyanlik ve islamiyet kariiimi bir uzlaiimci sentez gibi deierlendirilmektedir
Tapinmalari gizli olduiundan törenleri hakkinda güvenilir bilgilere sahip deiiliz Yüksek aiaçliklar arasinda veya dailarin tepelerinde gizlenmii kutsal yapilarinda hemen hiç süsleme yoktur Belirli bir ritüelleri ve okuduklari bir dualari da yoktur, ama törenler sirasinda ilahiler söyler ve kutsal kitaplari okurlar
Son olarak, sanki gizli bir örgüte benzerliklerini tamamlamak için, Dürzileriin birbirlerini taniyabilmek amaciyla benimsedikleri iiaret ve iifreler olduiunu ve bunlarin kariilikli olarak alinip verilmemesi halinde gizemlerine dair tek sözcük etmedikleri bilinmektedir
Tampliyeler ve Dürziler
Haçlilariin Kutsal Topraklarida egemen olduklari dönemde, Tampliyeleriin kariilaitiii Doiuiya özgü birçok gizemci inanç akimlarindan biri de Dürzilikitir Dürzileriin inanç sisteminin ve ezoterik uygulamalarinin Tampliyelerii etkilediii sikça ileri sürülen bir savdir Bu sava göre Tampliyeler, daha sonra Avrupaiya aktarilan ve zamanla Masonluk sistemine yerleien bir takim inanç ve geleneklerinin esinini Dürzileriden almiilardir
Tampliyeleriin Dürziler ile baiintisinin hem tarihsel hem de geleneksel bir takim kanitlari olmakla beraber, bunun Masonluk ve Tampliyeler üzerinde ne gibi etkileri olduiu konusunda yalnizca varsayimlarda bulunulabilir
Leonard W Kingiin Gnostikler ile ilgili yapitinda ileri sürdüiüne göre: iMisir halifesi Hakimiin mezhebin kurucusu olduiu ileri sürülmesine kariin Dürzileriin, Procopiusiun VI yüzyilda Lübnan ve Suriyeide hizla çoialdiklarini söylediii Gnostik mezheplerin kalintilari olmalari daha akla yakindir Komiulari arasindaki yaygin kaniya göre Dürziler, dana ieklindeki bir puta tapinmakta ve gizli toplantilarinda Roma döneminde Ophitlerie (yilani kutsallaitiran ve ona tapan bir tarikat), Ortaçaida Tampliyelerie ve çaiimizda da Masonlaria atfedilen törenler yapmaktadirlari
Bu görüiün baika yazarlarca da onaylandiii görülüyor Ancak Kingie göre, önemli ve ilginç olan nokta: iDürzileriin kendi önderlerinin iskoçyaida gizlendiiine inanmalaridiri Kuikusuz bu, Tampliyelerin o yörede çok güçlü olduklari dönemlerden kalma bir inaniitir
|