Osmanlıca Sözlük (H Harfi)-Osmanlıca Sözlük (H Harfi) İle İlgili Kelimeler...

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAVLÎ Bir yıllık

HAVM Deve sürüsü

* Devretmek

HAVMANE (C

: Havâmin) Çok sağlam yer

HAVME Tasarruf dâiresi

HAVN Hıyanet etmek, hâinlik yapmak

HAVR Rücu etmek, dönmek

* Eksiltmek, noksan etmek

HAVRA Yahudi mâbedi, sinagog

* Mc: Pek gürültülü yer

HAVRA (Ahver'in müennesidir

) Çok beyaz veya çok beyaz gözlü

Ahu gözlü kadın

HAVRAN Şam diyarından bir yerin adı

* Balıkesir'in bir ilçesi

HAVREM Ayak ovup kir gidermekte kullanılan, kırmızı renkli delikli taş

HAVREME Burun ucu

HAVS Geceleyin istemek

HAVS Ayrılmak

* "Haysü" mânâsına zarf-ı mekân için lügattır

HAVSA Bağır

* Bağırın yanındakiler

HAVSA' Bir gözü beyaz, bir gözü siyah olan koyun

HAVSA' Karnı sarkık olan kadın

(Müz: Ahves)
HAVSAL Havuzun kenarında suyun durulduğu yer

HAVSALA Zihnin bir şeyi kavrama derecesi

Anlayış

Akıl

* Tıb: Kuş kursağı

Karın boşluğu

Cevf

* Mide

HAVSALA-SUZ f

Takati kaldıran, tahammülü mahveden

HAVSERE Araptan bir kabile

HAVŞEB Köstek yeri

HAVTA' Tavşan yavrusu

* Bir nevi sinek

* Delil

HAVTEK(Î) (C

: Havâtik) Kısa boylu

HAVTEL Büluğa eren oğlan

* Bağırtlak yavrusu

HAVV (HUVV) Bal, asel

HAVVA Hz

Adem'in (A

S

) muhterem zevcesi, eşi

* Rengi esmere mâil kadın

* Yalancı, kezzab

HAVVAS Hurma yaprağı satan kişi

* Hurma yaprağından zenbil yapıp satan kişi

HAVVAT Bahadır, çeri, kahraman, öncü

HAVYA Madenlerle yapılan kaynak işlerinde, lehimin eritilmesinde kullanılan âlet

Lehimi eritebilmesi için sıcak olarak kullanılması gereken bu havyaların çoğu elektrikle ısıtılır

HAVYAR Balık yumurtası

Mersin balığı yumurtasından yapılan siyah, mugaddi ve leziz bir madde

HAVYE Tıb: Yaranın etrafındaki kabarık etler

HAVZ Suya girme

* Sakınılacak işe girişmek

* Başlamak

HAVZ Seri sevk, yeynilik, sür'atli oluş, hızlılık

HAVZ Cem' etmek

Bir şey ilâve etmek

HAVZ (C

: Hıyâz) Hususi suretle yapılan su havuzu

HAVZ-I HAYAL Hayal havuzu

HAVZ-I KEBİR Fık: Büyüklüğü 45 - 50 metre kare genişliğinde olan akmayan, durgun su bulunan havuzdur

Genişliği bu ölçüden küçük olursa ona havz-ı sagir denilir

HAVZ-I KEVSER Kevser havuzu

(Bak: Kevser)
HAVZA Coğ: Açık ve düz deniz kıyısı

Kenar

* Memleket

* Taraf

* Sınır için: Bir şeyin çevresi içinde olan

HAVZA Bir hükümetin idaresi altında bulunan bütün ülkeler

HAVZAA Kumluktan alınmış bir miktar kum

HAVZAN Sarı çiçekli, güzel kokulu bir çiçek

Nilüfer çiçeği

* Tarhun otu

HAVZE Nâhiye

* Cemaat, topluluk

HAVZERÎ Birbirinden ayrılmayı istemek

HAY f

Eyvah! Vay!
HAYA Hicab, utanma, edeb, ar, namus

Allah korkusu ile günahtan kaçınmak

HAYA Yağmur

* Ucuzluk

HAYADAR f

Utangaç, çekingen, mahcub

HAYADİD (Haydud

C

) Haydutlar, eşkiyalar

HAYA-HUY f

Çığlık, vâveyla

* Çalıp eğlenmeden çıkan gürültü, ses

HAYAL (C

: Hayâlât) Zihnen tasarlanan şey

Hakikatı bilinmeyip akılla tasarlanan veya gölgeli görünen şey

* Asıl olmayan ve akıldan geçen fikir

HAYAL-İ BEŞER İnsan hayali

HAYAL-İ FENER Sihirbaz feneri denilen ve resimli camları olan ve bu resimleri duvara aksettiren fenere benzer bir âlet

* Mc: Son derece vücutça zayıf olan kimseler için kullanılır

HAYAL-İ HÂİL Korku ve dehşet veren hayal

HAYAL-İ SEFİD f

Beyaz hayal

HAY'AL Yakasız gömlek

HAYALÂT (Hayal

C

) Hayaller, hülyalar

HAYALÂT-I ÂLİYYE Yüksek ve âli hayaller

HAYALEN Hayal olarak

Zihinde tasarlayıp canlandırarak

HAYALET Göze görünen hayal, karaltı

HAYALÎ Hayale âit

Hayale mensub ve müteallik

* Hayal, yahut halk dili ile "Karagöz" oynatanlar

HAYALİYYUN (Hayalî

C

) Romantik şâirler, hayalî yazarlar

HAYALİYYUN MEZHEBİ Aslı olmayan ve hayalde tasavvur edilen şeyleri, gerçek olduğunu vehm edenlerin mesleği

HAYAL-PEREST f

Hayalî şeylerle çok uğraşan

Çok hayal kuran

Dalgın

Olmayacak şeylerle avunan

HAYAL-PERESTLİK Kelâmda hakikatı rencide edecek şekilde lüzumsuz hayallere yer vermek

HAYAL-PERVER f

Hayale düşkün

HAY'AME Yaramaz huylu, kötü mizaçlı

HAYAT Dirilik

Canlılık

Yaşama

Sağlık

* Fık: Allah (C

C

) kendi Zât-ı Ehadiyyetine mahsus bir hayat sıfatı ile muttasıftır

Bu, Hak Teâlâ'nın ilmi ile, irade ve kudret ile ittisafına hâs bir sıfattır

(Bak: Meratib-i hayat) (Hayat, şu kâinatın en ehemmiyetli gayesi

hem en büyük neticesi

hem en parlak nuru

hem en lâtif mâyesi

hem gayet süzülmüş bir hülâsası

hem en mükemmel meyvesi

hem en güzel zineti

hem sırr-ı vahdeti

hem rabıta-i ittihadı

hem en yüksek kemali

hem en güzel cemali

hem kemalatın menşei

hem san'at ve mahiyetçe en hârika bir ziruhu, hem en küçük bir mahluku bir kâinat hükmüne getiren mu'cizekâr bir hakikatı, hem güya kâinatın küçük bir zihayatta yerleşmesine vesile oluyor gibi; koca kâinatın bir nevi fihristesini o zihayatta göstermekle beraber, o zihayatı ekser mevcudatla münâsebettar ve küçük bir kâinat hükmüne getiren en harika bir mu'cize-i kudrettir

Hem hayatın hakikatı altı erkân-ı imaniyeye bakıp, mânen ve remzen isbat eder

Yâni, hem Vâcib-ül Vücud'un vücub-u vücudunu ve hayat-ı sermediyesini

hem dar-ı âhireti

hem hayat-ı bâkiyesini

hem vücud-u melâike

hem sâir erkân-ı imaniyyeye pek kuvvetli bakıp iktiza eden bir hakikat-ı nuraniyyedir

Hem hayat, bütün kâinattan süzülmüş en sâfi bir hülâsası olduğu gibi, kâinattaki en mühim bir maksad-ı İlahî ve hilkat-ı âlemin en mühim neticesi olan şükür ve ibadet ve hamd ve muhabbeti netice veren bir sırr-ı azamdır

Evet bu hayatın gayesi ve neticesi hayat-ı ebediyye olduğu gibi, bir meyvesi de hayatı veren Zât-ı Hayy ve Muhyi'ye karşı şükür ve ibadet ve hamd ve muhabbettir ki; bu şükür ve muhabbet ve ibadet ve hamd ise hayatın meyvesi olduğu gibi kâinatın gayesidir

Ve bundan anla ki; bu hayatın gayesini "rahatça yaşamak ve gafletli lezzetlenmek ve heveskârâne nimetlenmektir" diyenler, gayet çirkin bir cehaletle, münkirâne, belki de kâfirâne, bu pek çok kıymettar olan hayat nimetini ve şuur hediyesi ve akıl ihsanını istihfaf ve tahkir edip, dehşetli bir küfran-ı nimet ederler

L

)(Ziya ile mevcudat görünür, hayat ile mevcudatın varlığı bilinir

Her birisi birer keşşaftır

M

)(Ey nefis! Eğer şu dünya hayatına müştaksan, mevtten kaçarsan; kat'iyyen bil ki: Hayat zannettiğin hâlât, yalnız bulunduğun dakikadır

O dakikadan evvel, bütün zamanın ve o zaman içindeki eşya-yı dünyeviye, o dakikada meyyittir, ölmüştür

O dakikadan sonra, bütün zamanın ve onun mazrufu o dakikada ademdir, hiçtir

Demek güvendiğin hayat-ı maddiye, yalnız bir dakikadır

Hattâ bir kısım ehl-i tedkik "Bir âşiredir, belki ân-ı seyyaledir" demişler

İşte şu sırdandır ki; bazı ehl-i velâyet, dünyanın dünya cihetiyle ademine hükmetmişler

Madem böyledir; hayat-ı maddiye-i nefsiyeyi bırak

Kalb ve ruh ve sırrın derece-i hayatlarına çık, bak; ne kadar geniş bir daire-i hayatları var

Senin için meyyit olan mâzi, müstakbel, onlar için hayydır, hayatdar ve mevcuttur

S

)(Vücudun kemali hayat iledir

Belki vücudun hakiki vücudu hayat iledir

Hayat vücudun nurudur

S

)(Hayatı veren O'dur

Ve hayatı rızık ile idame eden de odur

M

)
HAYAT-I ALİL Hasta ömür, hastalıklı hayat

HAYAT-I ASKERİYYE Askerlik hayatı

HAYAT-I HUSUSİYYE Hususi hayat, özel hayat

Şahsa ait hayat

HAYAT-I İNSANÎ İnsana ait hayat

HAYAT-I TAKDİRİYYE Huk: Ana rahminde bulunan çocuğun hayatı

HAYAT Kasaba ve köy evlerinde üstü kapalı, bir, iki veya üç tarafı açık sofa

* Avlu

HAYAT-BAHŞ f

Hayat bağışlayan, hayat veren, zindelik veren

HAYAT-ENGİZ f

Yaşamaya zorlayan, yaşatan

HAYAT-FEZA (EFZA) f

Hayat artırıcı, hayat bahşedici

(Bak: Fezâ)
HAYATÎ Hayata ve yaşamağa ait

Hayatla alâkalı

Hayat için mecburi olan

* Mc: Çok önemli bir şeyin bağlı bulunduğu başka bir şey

Temel

HAYATİYET Canlılık

Hayat işaretinin, alâmetinin görünür olması

HAYATİYYUN Biyoloji âlimleri

HAYAVİYE Hayatla alâkalı âza

(Hayeviye diye de okunur)
HAYBER Arap Yarımadasında Hicaz bölgesinin doğu sınırında ve Medine-i Münevvere'nin 170 km

kuzeyinde bir kasabadır

Evleri, yüksek bir kayanın üzerinde kurulmuş olan bir kalenin etrafında bulunur

Hicretin yedinci senesinde vuku bulan Hayber Gazası ile meşhur olmuştur

Aynı sene içinde Hz

Resulullah Efendimiz, Hudeybiyeden döndükten sonra binikiyüz piyâde ve ikiyüz süvari ile Hayberin fethine gitmiştir

Hayberin eski ahalisi yahudi olup, fetihten sonra haraca bağlanarak vatanlarında bırakılmışlar ise de, Hz

Ömer (R

A

) Peygamberimizin son hastalıklarında "Arap Yarımadasında iki din birleşemez

" dediğini işittiğinden, daha sonra halifeliği zamanında bu hadise istinaden bütün yahudileri çıkarıp Şam'a naklettirmiştir

HAYBET Mahrumiyyet

İsteğine erememek

Me'yus ve mahrum olmak

HAYBET-ZEDE f

Sıkıntıya uğrayan, kedere düşen, kederli olan

HAYD (C

: Hayud-Ahyâd) Uzanmış büyük dağ burnu

HAYDA' Sıcak günlerde uzaktan görenin su sandığı serap

HAYDAR Yiğit, cesur, kahraman

* Hz

Ali'nin (R

A

) bir nâmı, * Arslan, gazanfer

HAYDAR-I KERRÂR Hz

Ali

* Kahramanca döne döne düşmana saldıran

HAYDARANE f

Hz

Ali gibi

Kahramanca, yiğitçe, cesurca

HAYDARÎ Kahramanlık, cesurluk, yiğitlik

Arslanlık

* Eskiden bazı esnaf ve köylülerin giydikleri kolsuz aba, hırka

HAYDARİYYE Hırkanın altına giyilen kısa ve kolsuz elbise

HAYDE Meyletmek, yönelmek, eğilmek

* Hakdan ve doğru yoldan ayrılmak

HAYDEB Ulu ve yüce yol

HAYDO (Kürdçede ism-i tasgirdir) Haydar demektir

(Ali'ye Alo denmesi gibi)
HAYDUD (Haydut) Yol kesici

Dağ hırsızı

Eşkiya

HAYE f

Yumurta

* Haya, husye

HAYED Gölgesinden ürken eşek

HAYENDE f

Ağızda çiğneyen

HAYESAN Doğru yoldan dönmek, udul etmek

* Nefret etmek

HAYEVAN (Bak: Hayvan)
HAYEVÎ Canlı

(Bak: Hayaviye)
HAYF (Hayfâ) Emansızlık

Haksızlık

Zulüm

Cevr

(Vah vah, yazık, eyvah, yazıklar olsun meâlinde söylenir

)
HAYF Gözün birisi birine muhalif olmak

HAYFANE (C: Hayfân) Alacalı çekirge

* Ayakları uzun olan at

HAYFES Kısa adam

HAYHAY t

Baş üstüne, seve seve yaparım, öyle ya!, şüphesiz, elbette (gibi mânâlara gelir

)
HAYIFLANMAK Acınmak, üzülmek

Esef etmek

HAYIR Hayrette kalan, mütehayyir

Şaşıran

* Birikmiş su

HAYIRSEVER İyilik ve yardım etmesini seven

HAYİA Şiddetli ses

HAYİC Âşık, hayran

* Mest olmuş deve

HAYİDE f

Çiğnenmiş

* Ağızdan ağıza dolaşmış, bayat söz

HAYİDE-GÛ f

Değersiz sözler söyleyen kimse

* Değersiz şiirler yazan kimse

HAYİH Lâzım olduğu halde mevcud olmayan nesne

HAYİL Kısır olan hayvan

* Engel, mâni

* Hicâb

HAYİM Suyu, tahmin ettiği yerlerde arayıp bulamamak

* Susuz, atşân

HAYİR Mütehayyir kimse

* Toplanmış su

HAYİŞ Sık bitmiş olan hurma ağaçları

HAYİZE Aybaşısı olan kadın

(Bak: Hayz)
HAYK Kaplamak

HAYK Sallanmak

* Dokumak

* Tesir etmek, etkilemek

HAYKAN Büyük ve kalın olan

* Kısa boylu bir kimsenin yürümesi

* Omuzunu oynatmak

HAYKATAN Türraç kuşunun erkeği

HAYL At

At sürüsü

* Atlı sürüsü

* Zümre, güruh

* Düşünmek, hıfzetmek

HAYL-İ ADÜV Düşman sürüsü, düşman güruhu

HAYL Kuvvet

Havl

HAYLA' Cin taifesinden bir nesne

* Sırtlan

* Korku

HAYLE Keçi sürüsü

HAYLE Zannetmek, sanmak

HAYLİ f

Oldukça

Epeyce

Çok

Bir takım

Kesir

Bol

HAYLULET Kibir

* Taazzum

Gurur

* Su-i zan

* Korkmak

Tevehhüm etmek

HAYLULET Yolu kapamak

* Araya girme

İki şey arasına girip hicab olmak

HAYLULET-İ ARZ Ay tutulması

Dünyanın güneşle ay arasına girerek güneş ışığına perde olması

HAYM Yaramazlık yapmak

HAYMANA Başıboş hayvanları haylayıp salıverdikleri çayırlık yer

* Ankara'nın bir kazası

HAYME Çadır

09-10-2012	#26
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük (H Harfi)-Osmanlıca Sözlük (H Harfi) İle İlgili Kelimeler... RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAVLÎ Bir yıllık HAVM Deve sürüsü * Devretmek HAVMANE (C: Havâmin) Çok sağlam yer HAVME Tasarruf dâiresi HAVN Hıyanet etmek, hâinlik yapmak HAVR Rücu etmek, dönmek * Eksiltmek, noksan etmek HAVRA Yahudi mâbedi, sinagog * Mc: Pek gürültülü yer HAVRA (Ahver'in müennesidir) Çok beyaz veya çok beyaz gözlü Ahu gözlü kadın HAVRAN Şam diyarından bir yerin adı * Balıkesir'in bir ilçesi HAVREM Ayak ovup kir gidermekte kullanılan, kırmızı renkli delikli taş HAVREME Burun ucu HAVS Geceleyin istemek HAVS Ayrılmak * "Haysü" mânâsına zarf-ı mekân için lügattır HAVSA Bağır * Bağırın yanındakiler HAVSA' Bir gözü beyaz, bir gözü siyah olan koyun HAVSA' Karnı sarkık olan kadın (Müz: Ahves) HAVSAL Havuzun kenarında suyun durulduğu yer HAVSALA Zihnin bir şeyi kavrama derecesi Anlayış Akıl * Tıb: Kuş kursağı Karın boşluğu Cevf * Mide HAVSALA-SUZ f Takati kaldıran, tahammülü mahveden HAVSERE Araptan bir kabile HAVŞEB Köstek yeri HAVTA' Tavşan yavrusu * Bir nevi sinek * Delil HAVTEK(Î) (C: Havâtik) Kısa boylu HAVTEL Büluğa eren oğlan * Bağırtlak yavrusu HAVV (HUVV) Bal, asel HAVVA Hz Adem'in (AS) muhterem zevcesi, eşi * Rengi esmere mâil kadın * Yalancı, kezzab HAVVAS Hurma yaprağı satan kişi * Hurma yaprağından zenbil yapıp satan kişi HAVVAT Bahadır, çeri, kahraman, öncü HAVYA Madenlerle yapılan kaynak işlerinde, lehimin eritilmesinde kullanılan âlet Lehimi eritebilmesi için sıcak olarak kullanılması gereken bu havyaların çoğu elektrikle ısıtılır HAVYAR Balık yumurtası Mersin balığı yumurtasından yapılan siyah, mugaddi ve leziz bir madde HAVYE Tıb: Yaranın etrafındaki kabarık etler HAVZ Suya girme * Sakınılacak işe girişmek * Başlamak HAVZ Seri sevk, yeynilik, sür'atli oluş, hızlılık HAVZ Cem' etmek Bir şey ilâve etmek HAVZ (C: Hıyâz) Hususi suretle yapılan su havuzu HAVZ-I HAYAL Hayal havuzu HAVZ-I KEBİR Fık: Büyüklüğü 45 - 50 metre kare genişliğinde olan akmayan, durgun su bulunan havuzdur Genişliği bu ölçüden küçük olursa ona havz-ı sagir denilir HAVZ-I KEVSER Kevser havuzu (Bak: Kevser) HAVZA Coğ: Açık ve düz deniz kıyısı Kenar * Memleket * Taraf * Sınır için: Bir şeyin çevresi içinde olan HAVZA Bir hükümetin idaresi altında bulunan bütün ülkeler HAVZAA Kumluktan alınmış bir miktar kum HAVZAN Sarı çiçekli, güzel kokulu bir çiçek Nilüfer çiçeği * Tarhun otu HAVZE Nâhiye * Cemaat, topluluk HAVZERÎ Birbirinden ayrılmayı istemek HAY f Eyvah! Vay! HAYA Hicab, utanma, edeb, ar, namus Allah korkusu ile günahtan kaçınmak HAYA Yağmur * Ucuzluk HAYADAR f Utangaç, çekingen, mahcub HAYADİD (Haydud C) Haydutlar, eşkiyalar HAYA-HUY f Çığlık, vâveyla * Çalıp eğlenmeden çıkan gürültü, ses HAYAL (C: Hayâlât) Zihnen tasarlanan şey Hakikatı bilinmeyip akılla tasarlanan veya gölgeli görünen şey * Asıl olmayan ve akıldan geçen fikir HAYAL-İ BEŞER İnsan hayali HAYAL-İ FENER Sihirbaz feneri denilen ve resimli camları olan ve bu resimleri duvara aksettiren fenere benzer bir âlet * Mc: Son derece vücutça zayıf olan kimseler için kullanılır HAYAL-İ HÂİL Korku ve dehşet veren hayal HAYAL-İ SEFİD f Beyaz hayal HAY'AL Yakasız gömlek HAYALÂT (Hayal C) Hayaller, hülyalar HAYALÂT-I ÂLİYYE Yüksek ve âli hayaller HAYALEN Hayal olarak Zihinde tasarlayıp canlandırarak HAYALET Göze görünen hayal, karaltı HAYALÎ Hayale âit Hayale mensub ve müteallik * Hayal, yahut halk dili ile "Karagöz" oynatanlar HAYALİYYUN (Hayalî C) Romantik şâirler, hayalî yazarlar HAYALİYYUN MEZHEBİ Aslı olmayan ve hayalde tasavvur edilen şeyleri, gerçek olduğunu vehm edenlerin mesleği HAYAL-PEREST f Hayalî şeylerle çok uğraşan Çok hayal kuran Dalgın Olmayacak şeylerle avunan HAYAL-PERESTLİK Kelâmda hakikatı rencide edecek şekilde lüzumsuz hayallere yer vermek HAYAL-PERVER f Hayale düşkün HAY'AME Yaramaz huylu, kötü mizaçlı HAYAT Dirilik Canlılık Yaşama Sağlık * Fık: Allah (CC) kendi Zât-ı Ehadiyyetine mahsus bir hayat sıfatı ile muttasıftır Bu, Hak Teâlâ'nın ilmi ile, irade ve kudret ile ittisafına hâs bir sıfattır (Bak: Meratib-i hayat) (Hayat, şu kâinatın en ehemmiyetli gayesi hem en büyük neticesi hem en parlak nuru hem en lâtif mâyesi hem gayet süzülmüş bir hülâsası hem en mükemmel meyvesi hem en güzel zineti hem sırr-ı vahdeti hem rabıta-i ittihadı hem en yüksek kemali hem en güzel cemali hem kemalatın menşei hem san'at ve mahiyetçe en hârika bir ziruhu, hem en küçük bir mahluku bir kâinat hükmüne getiren mu'cizekâr bir hakikatı, hem güya kâinatın küçük bir zihayatta yerleşmesine vesile oluyor gibi; koca kâinatın bir nevi fihristesini o zihayatta göstermekle beraber, o zihayatı ekser mevcudatla münâsebettar ve küçük bir kâinat hükmüne getiren en harika bir mu'cize-i kudrettirHem hayatın hakikatı altı erkân-ı imaniyeye bakıp, mânen ve remzen isbat eder Yâni, hem Vâcib-ül Vücud'un vücub-u vücudunu ve hayat-ı sermediyesini hem dar-ı âhireti hem hayat-ı bâkiyesini hem vücud-u melâike hem sâir erkân-ı imaniyyeye pek kuvvetli bakıp iktiza eden bir hakikat-ı nuraniyyedir Hem hayat, bütün kâinattan süzülmüş en sâfi bir hülâsası olduğu gibi, kâinattaki en mühim bir maksad-ı İlahî ve hilkat-ı âlemin en mühim neticesi olan şükür ve ibadet ve hamd ve muhabbeti netice veren bir sırr-ı azamdırEvet bu hayatın gayesi ve neticesi hayat-ı ebediyye olduğu gibi, bir meyvesi de hayatı veren Zât-ı Hayy ve Muhyi'ye karşı şükür ve ibadet ve hamd ve muhabbettir ki; bu şükür ve muhabbet ve ibadet ve hamd ise hayatın meyvesi olduğu gibi kâinatın gayesidir Ve bundan anla ki; bu hayatın gayesini "rahatça yaşamak ve gafletli lezzetlenmek ve heveskârâne nimetlenmektir" diyenler, gayet çirkin bir cehaletle, münkirâne, belki de kâfirâne, bu pek çok kıymettar olan hayat nimetini ve şuur hediyesi ve akıl ihsanını istihfaf ve tahkir edip, dehşetli bir küfran-ı nimet ederler L)(Ziya ile mevcudat görünür, hayat ile mevcudatın varlığı bilinir Her birisi birer keşşaftır M)(Ey nefis! Eğer şu dünya hayatına müştaksan, mevtten kaçarsan; kat'iyyen bil ki: Hayat zannettiğin hâlât, yalnız bulunduğun dakikadır O dakikadan evvel, bütün zamanın ve o zaman içindeki eşya-yı dünyeviye, o dakikada meyyittir, ölmüştür O dakikadan sonra, bütün zamanın ve onun mazrufu o dakikada ademdir, hiçtir Demek güvendiğin hayat-ı maddiye, yalnız bir dakikadır Hattâ bir kısım ehl-i tedkik "Bir âşiredir, belki ân-ı seyyaledir" demişler İşte şu sırdandır ki; bazı ehl-i velâyet, dünyanın dünya cihetiyle ademine hükmetmişler Madem böyledir; hayat-ı maddiye-i nefsiyeyi bırak Kalb ve ruh ve sırrın derece-i hayatlarına çık, bak; ne kadar geniş bir daire-i hayatları var Senin için meyyit olan mâzi, müstakbel, onlar için hayydır, hayatdar ve mevcuttur S)(Vücudun kemali hayat iledir Belki vücudun hakiki vücudu hayat iledir Hayat vücudun nurudur S)(Hayatı veren O'dur Ve hayatı rızık ile idame eden de odur M) HAYAT-I ALİL Hasta ömür, hastalıklı hayat HAYAT-I ASKERİYYE Askerlik hayatı HAYAT-I HUSUSİYYE Hususi hayat, özel hayat Şahsa ait hayat HAYAT-I İNSANÎ İnsana ait hayat HAYAT-I TAKDİRİYYE Huk: Ana rahminde bulunan çocuğun hayatı HAYAT Kasaba ve köy evlerinde üstü kapalı, bir, iki veya üç tarafı açık sofa * Avlu HAYAT-BAHŞ f Hayat bağışlayan, hayat veren, zindelik veren HAYAT-ENGİZ f Yaşamaya zorlayan, yaşatan HAYAT-FEZA (EFZA) f Hayat artırıcı, hayat bahşedici (Bak: Fezâ) HAYATÎ Hayata ve yaşamağa ait Hayatla alâkalı Hayat için mecburi olan * Mc: Çok önemli bir şeyin bağlı bulunduğu başka bir şey Temel HAYATİYET Canlılık Hayat işaretinin, alâmetinin görünür olması HAYATİYYUN Biyoloji âlimleri HAYAVİYE Hayatla alâkalı âza (Hayeviye diye de okunur) HAYBER Arap Yarımadasında Hicaz bölgesinin doğu sınırında ve Medine-i Münevvere'nin 170 km kuzeyinde bir kasabadır Evleri, yüksek bir kayanın üzerinde kurulmuş olan bir kalenin etrafında bulunur Hicretin yedinci senesinde vuku bulan Hayber Gazası ile meşhur olmuştur Aynı sene içinde Hz Resulullah Efendimiz, Hudeybiyeden döndükten sonra binikiyüz piyâde ve ikiyüz süvari ile Hayberin fethine gitmiştirHayberin eski ahalisi yahudi olup, fetihten sonra haraca bağlanarak vatanlarında bırakılmışlar ise de, Hz Ömer (RA) Peygamberimizin son hastalıklarında "Arap Yarımadasında iki din birleşemez" dediğini işittiğinden, daha sonra halifeliği zamanında bu hadise istinaden bütün yahudileri çıkarıp Şam'a naklettirmiştir HAYBET Mahrumiyyet İsteğine erememek Me'yus ve mahrum olmak HAYBET-ZEDE f Sıkıntıya uğrayan, kedere düşen, kederli olan HAYD (C: Hayud-Ahyâd) Uzanmış büyük dağ burnu HAYDA' Sıcak günlerde uzaktan görenin su sandığı serap HAYDAR Yiğit, cesur, kahraman * Hz Ali'nin (RA) bir nâmı, * Arslan, gazanfer HAYDAR-I KERRÂR Hz Ali * Kahramanca döne döne düşmana saldıran HAYDARANE f Hz Ali gibi Kahramanca, yiğitçe, cesurca HAYDARÎ Kahramanlık, cesurluk, yiğitlik Arslanlık * Eskiden bazı esnaf ve köylülerin giydikleri kolsuz aba, hırka HAYDARİYYE Hırkanın altına giyilen kısa ve kolsuz elbise HAYDE Meyletmek, yönelmek, eğilmek * Hakdan ve doğru yoldan ayrılmak HAYDEB Ulu ve yüce yol HAYDO (Kürdçede ism-i tasgirdir) Haydar demektir (Ali'ye Alo denmesi gibi) HAYDUD (Haydut) Yol kesici Dağ hırsızı Eşkiya HAYE f Yumurta * Haya, husye HAYED Gölgesinden ürken eşek HAYENDE f Ağızda çiğneyen HAYESAN Doğru yoldan dönmek, udul etmek * Nefret etmek HAYEVAN (Bak: Hayvan) HAYEVÎ Canlı (Bak: Hayaviye) HAYF (Hayfâ) Emansızlık Haksızlık Zulüm Cevr (Vah vah, yazık, eyvah, yazıklar olsun meâlinde söylenir) HAYF Gözün birisi birine muhalif olmak HAYFANE (C: Hayfân) Alacalı çekirge * Ayakları uzun olan at HAYFES Kısa adam HAYHAY t Baş üstüne, seve seve yaparım, öyle ya!, şüphesiz, elbette (gibi mânâlara gelir) HAYIFLANMAK Acınmak, üzülmek Esef etmek HAYIR Hayrette kalan, mütehayyir Şaşıran * Birikmiş su HAYIRSEVER İyilik ve yardım etmesini seven HAYİA Şiddetli ses HAYİC Âşık, hayran * Mest olmuş deve HAYİDE f Çiğnenmiş * Ağızdan ağıza dolaşmış, bayat söz HAYİDE-GÛ f Değersiz sözler söyleyen kimse * Değersiz şiirler yazan kimse HAYİH Lâzım olduğu halde mevcud olmayan nesne HAYİL Kısır olan hayvan * Engel, mâni * Hicâb HAYİM Suyu, tahmin ettiği yerlerde arayıp bulamamak * Susuz, atşân HAYİR Mütehayyir kimse * Toplanmış su HAYİŞ Sık bitmiş olan hurma ağaçları HAYİZE Aybaşısı olan kadın (Bak: Hayz) HAYK Kaplamak HAYK Sallanmak * Dokumak * Tesir etmek, etkilemek HAYKAN Büyük ve kalın olan * Kısa boylu bir kimsenin yürümesi * Omuzunu oynatmak HAYKATAN Türraç kuşunun erkeği HAYL At At sürüsü * Atlı sürüsü * Zümre, güruh * Düşünmek, hıfzetmek HAYL-İ ADÜV Düşman sürüsü, düşman güruhu HAYL Kuvvet Havl HAYLA' Cin taifesinden bir nesne * Sırtlan * Korku HAYLE Keçi sürüsü HAYLE Zannetmek, sanmak HAYLİ f Oldukça Epeyce Çok Bir takım Kesir Bol HAYLULET Kibir * Taazzum Gurur * Su-i zan * Korkmak Tevehhüm etmek HAYLULET Yolu kapamak * Araya girme İki şey arasına girip hicab olmak HAYLULET-İ ARZ Ay tutulması Dünyanın güneşle ay arasına girerek güneş ışığına perde olması HAYM Yaramazlık yapmak HAYMANA Başıboş hayvanları haylayıp salıverdikleri çayırlık yer * Ankara'nın bir kazası HAYME Çadır