Osmanlıca Sözlük (H Harfi)-Osmanlıca Sözlük (H Harfi) İle İlgili Kelimeler...

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HİBAT (Hibe

C

) Bağışlar, hibeler

HİBB Kurnaz, aldatıcı, hileci kimse

HİBB Seven

Dost

Muhabbet eden, arkadaş

HİBBAN (Hibb

C

) Mahbublar, sevgililer

HİBBE (C

: Hibeb) Yırtık ve eski kumaş parçası

Paçavra

HİBE Bağışlamak

Parasız ve karşılıksız vermek

Bağışlanan şey

* Hal ve şân

HİBE (C

: Hıbeb-Hıbâb) Yaban otlarının tohumu

HİBEB Habbler

Taneler, tohumlar

(Hubub da denir)
HİBEB (Hibbe

C

) Paçavralar

Kesilmiş bez veya kumaş parçaları

HİBEK (C

: Hubük) Rüzgârın lâtif estiği zaman denizde veya kumda meydana getirdiği yol yol kırıntılar ve dalgacıklar

Saçların kıvırcıklığından hâsıl olan dalgalanmalar

Kelimenin aslı olan "habk" sıkı bağlayıp muhkem kılmak; ve kumaşı sıkı, sağlam ve üzerinde san'at eseri zahir olacak vecihle güzel bir zemin üzere dokumak mânasına gelir

(E

T

)
HİBE-NAME f

Bir kimseye birşey hibe edip bağışlamak üzere yazılan kâğıt

HİBL Yaşlı, ihtiyar

* Uzun boylu kimse

* Büyük deve

HİBLA' Yeyici, yiyen

* İt, köpek, kelb

HİBR (C

: Ahbâr - Hubur) Yahudi âlimi

* Salih âlim

* Sürur

* Ni'met

* Mürekkeb

* Eser, nişâne

HİBRE (Hibret) Bir şeyin iç yüzünü hakkı ile bilmek

HİBRİR (C

: Habârîr) Dağ çiçeği

HİBRİYYE Kepek

HİBRİZİYY Acem askerlerinden şanlı bir süvârinin adı

HİBS Suyun aktığı yöne konan ve içinde su biriken ağaç veya taş

HİBT (Bak: Hebt)
HÎC Deveyi azarlama ve zecir sesi

HİCA Bulmaca, bilmece

HİCA' Hicvetme, yerme

Birisi hakkında alay eder tarzda yazılar yazma

HÎCA (Bak: Heycâ)
HİCA Akıllı

* Münasib, lâyık

HİCAB Perde

Örtü

Hâil

* Utanma

Kendini kusurlu bilip insanlar arasından çekilmek

* Men'etmek

* Allah ile kul arasındaki perde

* Setretmek

Gizlemek

HİCAB-I ÇİHRE Yüz örtüsü

HİCAB-I EBR Bulut perdesi

HİCAB-I HÂCİZ (Hicab-ı sadr) Tıb: Göğüs ile karın uzuvlarını birbirinden ayıran perde, zar

Diyafram

HİCAB-I KALB Kalbin boşlukları arasındaki zarların her biri

HİCAB-I MEŞİMÎ Rahim zarı

Ana rahminde cenini saran zar

HİCAB-I MÜSTABTIN Tıb: Plevra

HİCABAT (Hicab

C

) Perdeler

* Tılsımlar

HİCAB-AVER f

Hicab verici, utandırıcı

HİCABET Kapıcılık

Perdecilik

* Teşrifatçılık, mabeyncilerin mesleği

Saray memurluğu

* Ortaçağ islâm devletlerinde vezirlik

* Kâbe perdeciliği

HİCABÎ Zar ve perde ile alâkalı ve ona müteallik

Perde ve örtüye âit

* Mahcub

Utangaç

HİCAC Hüccet, delil, senet göstererek muaraza ve mübahase eylemek

* Tıb: Göz çukuru ve kaş kemiği

HİCAL (Hacle

C

) Gerdekler, gelin odaları

* Çadır kapısına asılan kalın perde

HİCAL (Hecl

C

) Uçurumlar, derinlikler, yarlar, çukurlar

HİCAM Hayvanlara takılan ağızlık

HİCAME Deve ağzına ısırmasın diye takılan ağızlık

HİCAN İyi, kerim kimse

* Güzel ve beyaz deve

HİCAR (Hacer

C

) Taşlar

HİCAR Aygır atın ön ayağını arka ayağının birisine sağlamak

* Devenin ayağını bileğinden semer ağacına bağladıkları ip

HİCARE (C

: Hıcer) Su üstünde olan kabarcık

* Taş

HİCAZ Arabistan'da Mekke-i Mükerreme ile Medine-i Münevvere'nin bulunduğu mıntıka

HİCAZ DEMİRYOLU Şam'dan Hayfa'ya kadar uzanan demiryolu

Yapımına 1900'de başlanan bu demiryolunun uzunluğu 1465 km, genişliği ise 1050 m

idi

Başlıca özelliği tamamıyla İslâm dünyasının yardımı ile yapılmış olmasıdır

II

Abdülhamid zamanında yapılan bu demiryolu 1908 yılında tamamlanmıştır

HİCAZ DEMİRYOLU MADALYASI Şam-Hicaz demiryolunun yapımı için para yardımı bulunanlarla, demiryoluna ait işlerde hizmetleri görülenlere verilmek üzere II

Abdülhamid tarafından çıkartılan üç ayrı madalya

16

9

1902 tarihli nizamname ile çıkarılan bu madalyanın bir tarafında "Hamidiye Hicaz demiryoluna hizmet eden hamiyyetmendâna mahsus madalyadır

" ibaresi; diğer yüzünde defne dalında bir çelenk içinde Abdülhamid II'in "El-gazi" tuğrası, altta ise lokomotif şekli vardı

Bu madalyalar: Altun, gümüş ve nikel olmak üzere üç çeşitti

HİCAZÎ (Hicaziyye) Hicaza mensub

Hicazla alâkalı

* Hicazlı Arap

HİCCE Bir defa hacca gitmek

HİCCET-ÜL VEDÂ' Hz

Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın dâr-ı âhirete teşrifinden bir sene evvelki son vedâlaşma haccı

HİCCÎRA Âdet, usul, kaide

HİCCİRA' Şân

* Zât

* Âdet

HİCCİRE Âdet

* Halk

HİCER Her nesnenin kenarı

HİCHİC Tatlı su

* Erkek koyun

HİCİR Başkalarından üstün ve faziletli olan

Bir kimsenin sireti ve mesleği

Huy, âdet, tabiat

HİCİV (Bak: Hicv)
HİCR (Hicir) Men'etmek, bırakmak

* Şer'an haram olan şey

* Semud Kavmi'nin bulundukları vadinin ismi

(Bak: Hacr)
HİCR SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 15

suresidir

HİCR Ayrılık

* Başkalarından ayrı fâzıl ve üstün kimse

* Sayıklama

HİCRAN Uzaklaşma

Ayrılık

Ayrılıktan gelen keder, sızı, acı

Dostluğu ve ülfeti kesmek

HİCRAN-I LÂ YEZALÎ Sonsuz ayrılık

Ayrılıktan gelen sonu gelmez üzüntü

HİCRAN-MEAL Hicran bildiren, hicran anlatan

HİCRAN-ZEDE Ayrılmış, üzüntülü, hicrâna uğramış

HİCRET Bir yerden bir yere göç etmek

Kendi memleketini bırakıp başka memlekete taşınmak

* Hz

Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın Mekke'den Medine'ye hicret etmesi

İslâmiyetin ilk zuhurunda, şeref ve izzetleri zedelenen Mekke'deki putperest müşrikler daima Hz

Peygamber'e su-i kastlar tertipliyorlardı

Bu yüzden Peygamber Efendimiz (A

S

M

) Mekke'yi bırakıp Medinelilerin dâvetini kabul ederek Hz

Ebu Bekir (R

A

) ile birlikte 622 senesinde hicrete mecbur oldu

Bu seneye Hicret senesi denildi

İslâm takvimlerinde "tarih", bu seneden başlar ve buna hicret yılı veya hicrî yıl denir

(Bak: Takvim-i Arabî)
HİCRET-İ NEBEVİYE Peygamberimiz Hz

Muhammed'in (A

S

M

) Mekke'den 622 yılında Medine'ye hicret etmesi

HİCRÎ Hicrete ait ve müteallik

HİCRÎ TARİH Peygamberimiz Hz

Muhammed'in (A

S

M

) Mekkeden Medine'ye hicret ettiği günü başlangıç olarak alan tarih

Milâdi ve Rumi tarihler gibi oniki ay esasına dayanan hicri sene, Muharrem adı verilen ayla başlar, zilhicce ile sona erer

Oniki ayın adları şunlardır: Muharrem, safer, rebiül-evvel, rebiül-âhir, cemaziyel-evvel, cemaziyel-âhir, receb, şaban, ramazan, şevval, zilkade, zilhicce

Kamerî aylar yirmidokuzla otuz günleri arasında değiştiği için hicri tarih ile milâdi tarih arasında on günden biraz fazla fark vardır

Hicri yahut kameri yılı milâdi yıla çevirmek için şöyle bir formül kullanılır

Eldeki hicri yıl sayısının % 3'ü çıkarılır

Bulunan sayıya 622 sayısı ilâve edilir

Böylece meselâ hicri 1000 yılının yüzde üçü 30 eder

Geriye 970 kalır

Bu sayıya 622 daha ilâve edilince karşılığı olarak milâdi 1592 yılı bulunmaktadır

HİCRİ' Uzun boylu ahmak erkek

* Tazı, köpek, kelp

HİCRİS Tilki eniği

HİCV (Hiciv) Birini şiir ile zemmetmek, onu gülünç hale koymak

Bu şekilde yazılan şiir veya manzume

* Alay etmek

(Bak: Hecv)
HİCVÎ Hicivle alâkalı

Hiciv denilen tarz-ı zemme ait ve müteallik olan şeyler

HİCVİYYÂT (Hicviyye

C

) Edb: Hicivle ilgili manzume ve şiirler

HİCVİYYE (C

: Hicviyyât) Hiciv tarzında yazılmış manzume

HİÇ f

Değersiz, kıymetsiz

Yok olan, yok denecek kadar az olan

HİÇAHİÇ f

Hiç

Yok

Bomboş

HİÇÎ f

Hiçlik

Yokluk

HİÇKÂRE f

İşi rast gitmeyen

HİÇKES f

Hiç kimse

HİD' Koyunlar ürküp dağıldıklarında, onları durdurmak için söylenen bir kelimedir

HİDA' Hile

Düzen kurmak

Aldatmak için yapılan oyun

HİDAB (Hadeb

c

) Kamburluklar, tümsekler, yumruluklar

HİDAC Yapılan ibadette kusur, noksan, eksiklik

HİDACE (C

: Hadâic) Devenin sırtına yüklenen yük

HİDAD Dul olan bir kadının mâtem tutup süsten vazgeçmesi

HİDADET Demircilik

HİDAE (C

: Hıdâ') Dölengeç kuşu

* Sarfetmek, harcamak

HİDAFE Etlilik, şişmanlık

HİDAK (Hadeka

C

) Göz bebekleri, hadekalar

HİDAM (Hizmet

C

) Hizmetler

Vazifeler

* (Hademe

C

) Devenin ayaklarına bağlanan halkalar, kayışlar

Ayak bilezikleri, ayak köstekleri

HİDAN Ahmak, salak

HİDAS Nihayet, son, netice, bitim

HİDASE Pâk etmek, temizlemek

* Kahramanlık, yiğitlik

* Abdest bozmak

HİDAŞ Tırmalama

HİDAT (Hâdî

C

) Hidayeti ve doğru yolu gösterenler

HİDAYE Çaylak kuşu

HİDAYET Doğruluk

İslâmlık

Hakkı hak, bâtılı da bâtıl olarak görüp doğru yola girmek

Dalâletten ve bâtıl yoldan uzaklaşmak

HİDAYET-EDÂ f

Hidayete sebeb olan

Hidayet verici

HİDB Arkası yumru kimse, kambur

HİDBAR (HİDBÎR) (C

: Hadâbir) Zayıflığından arkasında eti kurumuş deve

HİDC (C

: Ahdac-Huduc) Yük

* Deveye konulan mahfel

HİDDET Öfke

Kızgınlık

Gadab

Dargınlık

Hışım

* Keskinlik

HİDDET-İ BASAR Görüş keskinliği

HİDDET-İ HAVÂS Duyguların keskinliği

HİDDET-İ SEYF Kılıç keskinliği

HİDDET-İ ZEKÂ Akıl üstünlüğü, zekâ keskinliği

HİDDÎS Çok sözlü, çok konuşan

HİDEMAT (Hizmet

C

) Hizmetler

Vazifeler

Hizmetliler

HİDEMAT-I ÂMME Umuma ait vazifeler

Kamu görevleri

Millete fayda veren hizmetler

HİDEMAT-I İMANİYE İmâni hizmetler

(Kur'an-ı Kerim'i ve mânâsını öğrenmeğe vesile olmak; imâni şüphelerin giderilmesine çalışmak; İslâmiyetin, hak din olduğunu isbat etmek veya isbâta vesile olmak gibi

) Görülen hizmetler

Eşyanın ve mahlukatın lisan-ı hâl ile esmâ-i İlâhiyeye ait yaptıkları tesbih ve ibadetleri

HİDEMAT-I ŞAKKA Taş taşımak, toprak kazmak gibi, mahkûmlara yaptırılan ağır hizmetler

HİDFE İnsan cemaati, insan topluluğu

HİDMEL Eski kaftan, eski elbise

HİDMET (Bak: Hizmet)
HİDROELEKTRİK Fr

Su gücünü kullanarak elde edilen elektrik

HİDROELEKTRİK SANTRALI Su gücünü kullanarak elektrik üreten fabrika veya merkez

HİDROFİL Fr

Suyu kolayca emen madde

HİDROJEN Fr

(Bak: Müvellid-ül ma')
HİDSAN Sonradan olmuş nesne

HİFAF Tavaf etmek

* Ziynet vermek

* Yan, taraf

HİFF Yağmurunu döküp hafiflemiş bulut

* Biçilmediğinden tanesi dağılmış ekin

* Bir nevi balık

HİFFET Hafiflik

* Mc: Onurlu ve vakarlı olmamak

Temkinsizlik

Akılsızlık

Hoppalık

HİFFET-İ MİZAC Hafifmeşreblik

Hoppalık

Hİ'HA' Bir sapı kara ot

HÎK Tulum

HİK (Heykal-Heykam) : Devekuşunun erkeği

* İnce uzun

HİKAL Zayıflık, süstlük

HİKAYAT Hikâyeler

HİKÂYE (Hikâyet) Bir hâdiseyi anlatmak

Anlatma

* Olmuş bir hâdise

HİKÂYE-NÜVİS f

Hikâye ve roman yazarı

Hikâyeci, romancı

HİKÂYE-PERDÂZ f

Hikâye anlatan, hikâye ve roman söyleyen

HÎKÇE f

Küçük tulum

HİKEM (Hikmet

C

) Hikmetler

HİKEMÎ Hikmet ve düşünceye ait

HİKEMİYYAT Hikmet ve felsefeye âit söz ve düşünceler

Yeni yeni bilgiler veren kıssalar, ibret verici hâdiseler bildiren yazılar, sözler

HİKKA Dört yaşına basan dişi deve

HİKKAB Uzun boylu, büyük karınlı kişi

HİKKE (C

: Hikek) Kaşıntı

HİKMET İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı

Hakîmlik

Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim

(Buna İlm-i Hikmet deniyor) * Herkesin bilmediği gizli sebeb

Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye

* Ahlâka ve hakikata faydalı kısa söz

* Sır

* Bilinmeyen nokta

İlim, adâlet ve hilimin birleşmesinden doğan değerli sıfat

* Kuvve-i akliyenin vasat mertebesidir

Hakkı hak bilip imtisal etmek, batılı batıl bilip içtinab etmektir

* Allah'a itaat, fıkıh ve sâlih amel

* Akıl, söz ve hareketteki uygunluk

* Hak emre uymak

* Allah'ın yarattıklarında tefekkür

(Bak: Felsefe)
HİKMET-İ AMELİYE Pratik bilgi

HİKMET-İ ÂMME Her şeyin alakâlı olduğu İlâhî gaye

Her şeyi kanun ve nizamına itaat ettiren umumi faydalar

Yaratılıştaki, kâinattaki umumi ve ilâhi gaye

HİKMET-İ ATİKA Eski hikmet

HİKMET-İ BEDAYİ' f

Güzel sanat bilgisi

Güzel san'at sevme (estetik)

HİKMET-İ EFGAN f

Ağlayıp sızlamanın hikmeti

Feryadın, inleyişin gizli sebebi

HİKMET-ÜL EŞYA Eşyanın hikmetleri

Fizik, kimya, botanik gibi ilimler

HİKMET-İ İLÂHİYE Allah'ın hikmeti

Mahlûkatın yaratılışında Allah'ın gayeleri

HİKMET-İ KUR'ANİYE Kur'an'a mahsus hikmet

(Amma Hikmet-i Kur'âniye ise; nokta-i istinadı, kuvvete bedel hakkı kabul eder

Gâyede menfaate bedel fazilet ve rızâ-yı İlâhîyi kabul eder

Hayatta düstur-u cidal yerine düstur-u teâvünü esas tutar

Cemaatlerin râbıtalarında; unsuriyet, milliyet yerine râbıta-i dinî ve sınıfî, ve vatanî kabul eder

Gayâtı, hevesât-ı nefsâniyenin tecavüzatına sed çekip ruhu maâliyata teşvik ve hissiyat-ı ulviyyesini tatmin eder ve insanı kemâlât-ı insaniyeye sevk edip insan eder

Hakkın şe'ni, ittifaktır

Faziletin şe'ni, tesanüddür

Düstur-u teâvünün şe'ni, birbirinin imdadına yetişmektir

Dinin şe'ni, uhuvvettir, incizabdır

Nefsi gemlemekle bağlamak, ruhu kemâlâta kamçılamakla serbest bırakmanın şe'ni saadet-i dâreyndir

S

)
HİKMET-İ MADDE İşin hikmeti

HİKMET-İ SAMEDÂNİYE Samed olan Allah'ın hikmeti

HİKMET-İ TABİİYE Fizik bilgisi

HİKMET-İ TECRÜBİYE Tecrübeye dayanan hikmet ve ilim

HİKMET-İ TEŞRİ' (Hikmet-i teşriiye) Şeriata dayanan kanun yapma ilmi

Şer'î ve Rabbanî kanunların hikmeti

HİKMET-AMİZ f

Hikmetli, hikmetle karışık, hikmeti içine alan

HİKMET-AMUZ f

Hikmetli

* Hikmet öğreten

HİKMET-EDA f

Hikmetli

HİKMET-FEŞAN f

Hikmet neşreden, hikmet yayan

HİKMET-FÜRUŞ f

Hikmet bildiğini iddia eden, hikmet satan

HİKMET-NÜMA f

Hikmet gösteren

HİKMET-ŞİNAS f

Hikmet bilen

HİLA' (Hil'at

C

) Hükümdar veya vezirler tarafından bir kimseye mükâfat olarak giydirilen kaftanlar, hil'atlar

HİLAB İçine süt sağılan kab

09-10-2012	#36
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük (H Harfi)-Osmanlıca Sözlük (H Harfi) İle İlgili Kelimeler... RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HİBAT (Hibe C) Bağışlar, hibeler HİBB Kurnaz, aldatıcı, hileci kimse HİBB Seven Dost Muhabbet eden, arkadaş HİBBAN (Hibb C) Mahbublar, sevgililer HİBBE (C: Hibeb) Yırtık ve eski kumaş parçası Paçavra HİBE Bağışlamak Parasız ve karşılıksız vermek Bağışlanan şey * Hal ve şân HİBE (C: Hıbeb-Hıbâb) Yaban otlarının tohumu HİBEB Habbler Taneler, tohumlar (Hubub da denir) HİBEB (Hibbe C) Paçavralar Kesilmiş bez veya kumaş parçaları HİBEK (C: Hubük) Rüzgârın lâtif estiği zaman denizde veya kumda meydana getirdiği yol yol kırıntılar ve dalgacıklar Saçların kıvırcıklığından hâsıl olan dalgalanmalar Kelimenin aslı olan "habk" sıkı bağlayıp muhkem kılmak; ve kumaşı sıkı, sağlam ve üzerinde san'at eseri zahir olacak vecihle güzel bir zemin üzere dokumak mânasına gelir (ET) HİBE-NAME f Bir kimseye birşey hibe edip bağışlamak üzere yazılan kâğıt HİBL Yaşlı, ihtiyar * Uzun boylu kimse * Büyük deve HİBLA' Yeyici, yiyen * İt, köpek, kelb HİBR (C: Ahbâr - Hubur) Yahudi âlimi * Salih âlim * Sürur * Ni'met * Mürekkeb * Eser, nişâne HİBRE (Hibret) Bir şeyin iç yüzünü hakkı ile bilmek HİBRİR (C: Habârîr) Dağ çiçeği HİBRİYYE Kepek HİBRİZİYY Acem askerlerinden şanlı bir süvârinin adı HİBS Suyun aktığı yöne konan ve içinde su biriken ağaç veya taş HİBT (Bak: Hebt) HÎC Deveyi azarlama ve zecir sesi HİCA Bulmaca, bilmece HİCA' Hicvetme, yerme Birisi hakkında alay eder tarzda yazılar yazma HÎCA (Bak: Heycâ) HİCA Akıllı * Münasib, lâyık HİCAB Perde Örtü Hâil * Utanma Kendini kusurlu bilip insanlar arasından çekilmek * Men'etmek * Allah ile kul arasındaki perde * Setretmek Gizlemek HİCAB-I ÇİHRE Yüz örtüsü HİCAB-I EBR Bulut perdesi HİCAB-I HÂCİZ (Hicab-ı sadr) Tıb: Göğüs ile karın uzuvlarını birbirinden ayıran perde, zar Diyafram HİCAB-I KALB Kalbin boşlukları arasındaki zarların her biri HİCAB-I MEŞİMÎ Rahim zarı Ana rahminde cenini saran zar HİCAB-I MÜSTABTIN Tıb: Plevra HİCABAT (Hicab C) Perdeler * Tılsımlar HİCAB-AVER f Hicab verici, utandırıcı HİCABET Kapıcılık Perdecilik * Teşrifatçılık, mabeyncilerin mesleği Saray memurluğu * Ortaçağ islâm devletlerinde vezirlik * Kâbe perdeciliği HİCABÎ Zar ve perde ile alâkalı ve ona müteallik Perde ve örtüye âit * Mahcub Utangaç HİCAC Hüccet, delil, senet göstererek muaraza ve mübahase eylemek * Tıb: Göz çukuru ve kaş kemiği HİCAL (Hacle C) Gerdekler, gelin odaları * Çadır kapısına asılan kalın perde HİCAL (Hecl C) Uçurumlar, derinlikler, yarlar, çukurlar HİCAM Hayvanlara takılan ağızlık HİCAME Deve ağzına ısırmasın diye takılan ağızlık HİCAN İyi, kerim kimse * Güzel ve beyaz deve HİCAR (Hacer C) Taşlar HİCAR Aygır atın ön ayağını arka ayağının birisine sağlamak * Devenin ayağını bileğinden semer ağacına bağladıkları ip HİCARE (C: Hıcer) Su üstünde olan kabarcık * Taş HİCAZ Arabistan'da Mekke-i Mükerreme ile Medine-i Münevvere'nin bulunduğu mıntıka HİCAZ DEMİRYOLU Şam'dan Hayfa'ya kadar uzanan demiryolu Yapımına 1900'de başlanan bu demiryolunun uzunluğu 1465 km, genişliği ise 1050 m idi Başlıca özelliği tamamıyla İslâm dünyasının yardımı ile yapılmış olmasıdır IIAbdülhamid zamanında yapılan bu demiryolu 1908 yılında tamamlanmıştır HİCAZ DEMİRYOLU MADALYASI Şam-Hicaz demiryolunun yapımı için para yardımı bulunanlarla, demiryoluna ait işlerde hizmetleri görülenlere verilmek üzere IIAbdülhamid tarafından çıkartılan üç ayrı madalya 1691902 tarihli nizamname ile çıkarılan bu madalyanın bir tarafında "Hamidiye Hicaz demiryoluna hizmet eden hamiyyetmendâna mahsus madalyadır" ibaresi; diğer yüzünde defne dalında bir çelenk içinde Abdülhamid II'in "El-gazi" tuğrası, altta ise lokomotif şekli vardı Bu madalyalar: Altun, gümüş ve nikel olmak üzere üç çeşitti HİCAZÎ (Hicaziyye) Hicaza mensub Hicazla alâkalı * Hicazlı Arap HİCCE Bir defa hacca gitmek HİCCET-ÜL VEDÂ' Hz Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın dâr-ı âhirete teşrifinden bir sene evvelki son vedâlaşma haccı HİCCÎRA Âdet, usul, kaide HİCCİRA' Şân * Zât * Âdet HİCCİRE Âdet * Halk HİCER Her nesnenin kenarı HİCHİC Tatlı su * Erkek koyun HİCİR Başkalarından üstün ve faziletli olan Bir kimsenin sireti ve mesleği Huy, âdet, tabiat HİCİV (Bak: Hicv) HİCR (Hicir) Men'etmek, bırakmak * Şer'an haram olan şey * Semud Kavmi'nin bulundukları vadinin ismi (Bak: Hacr) HİCR SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 15 suresidir HİCR Ayrılık * Başkalarından ayrı fâzıl ve üstün kimse * Sayıklama HİCRAN Uzaklaşma Ayrılık Ayrılıktan gelen keder, sızı, acı Dostluğu ve ülfeti kesmek HİCRAN-I LÂ YEZALÎ Sonsuz ayrılık Ayrılıktan gelen sonu gelmez üzüntü HİCRAN-MEAL Hicran bildiren, hicran anlatan HİCRAN-ZEDE Ayrılmış, üzüntülü, hicrâna uğramış HİCRET Bir yerden bir yere göç etmek Kendi memleketini bırakıp başka memlekete taşınmak * Hz Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın Mekke'den Medine'ye hicret etmesi İslâmiyetin ilk zuhurunda, şeref ve izzetleri zedelenen Mekke'deki putperest müşrikler daima Hz Peygamber'e su-i kastlar tertipliyorlardı Bu yüzden Peygamber Efendimiz (ASM) Mekke'yi bırakıp Medinelilerin dâvetini kabul ederek Hz Ebu Bekir (RA) ile birlikte 622 senesinde hicrete mecbur oldu Bu seneye Hicret senesi denildi İslâm takvimlerinde "tarih", bu seneden başlar ve buna hicret yılı veya hicrî yıl denir (Bak: Takvim-i Arabî) HİCRET-İ NEBEVİYE Peygamberimiz Hz Muhammed'in (ASM) Mekke'den 622 yılında Medine'ye hicret etmesi HİCRÎ Hicrete ait ve müteallik HİCRÎ TARİH Peygamberimiz Hz Muhammed'in (ASM) Mekkeden Medine'ye hicret ettiği günü başlangıç olarak alan tarih Milâdi ve Rumi tarihler gibi oniki ay esasına dayanan hicri sene, Muharrem adı verilen ayla başlar, zilhicce ile sona erer Oniki ayın adları şunlardır: Muharrem, safer, rebiül-evvel, rebiül-âhir, cemaziyel-evvel, cemaziyel-âhir, receb, şaban, ramazan, şevval, zilkade, zilhicceKamerî aylar yirmidokuzla otuz günleri arasında değiştiği için hicri tarih ile milâdi tarih arasında on günden biraz fazla fark vardır Hicri yahut kameri yılı milâdi yıla çevirmek için şöyle bir formül kullanılır Eldeki hicri yıl sayısının % 3'ü çıkarılır Bulunan sayıya 622 sayısı ilâve edilir Böylece meselâ hicri 1000 yılının yüzde üçü 30 eder Geriye 970 kalır Bu sayıya 622 daha ilâve edilince karşılığı olarak milâdi 1592 yılı bulunmaktadır HİCRİ' Uzun boylu ahmak erkek * Tazı, köpek, kelp HİCRİS Tilki eniği HİCV (Hiciv) Birini şiir ile zemmetmek, onu gülünç hale koymak Bu şekilde yazılan şiir veya manzume * Alay etmek (Bak: Hecv) HİCVÎ Hicivle alâkalı Hiciv denilen tarz-ı zemme ait ve müteallik olan şeyler HİCVİYYÂT (Hicviyye C) Edb: Hicivle ilgili manzume ve şiirler HİCVİYYE (C: Hicviyyât) Hiciv tarzında yazılmış manzume HİÇ fDeğersiz, kıymetsiz Yok olan, yok denecek kadar az olan HİÇAHİÇ f Hiç Yok Bomboş HİÇÎ f Hiçlik Yokluk HİÇKÂRE f İşi rast gitmeyen HİÇKES f Hiç kimse HİD' Koyunlar ürküp dağıldıklarında, onları durdurmak için söylenen bir kelimedir HİDA' Hile Düzen kurmak Aldatmak için yapılan oyun HİDAB (Hadeb c) Kamburluklar, tümsekler, yumruluklar HİDAC Yapılan ibadette kusur, noksan, eksiklik HİDACE (C: Hadâic) Devenin sırtına yüklenen yük HİDAD Dul olan bir kadının mâtem tutup süsten vazgeçmesi HİDADET Demircilik HİDAE (C: Hıdâ') Dölengeç kuşu * Sarfetmek, harcamak HİDAFE Etlilik, şişmanlık HİDAK (Hadeka C) Göz bebekleri, hadekalar HİDAM (Hizmet C) Hizmetler Vazifeler * (Hademe C) Devenin ayaklarına bağlanan halkalar, kayışlar Ayak bilezikleri, ayak köstekleri HİDAN Ahmak, salak HİDAS Nihayet, son, netice, bitim HİDASE Pâk etmek, temizlemek * Kahramanlık, yiğitlik * Abdest bozmak HİDAŞ Tırmalama HİDAT (Hâdî C) Hidayeti ve doğru yolu gösterenler HİDAYE Çaylak kuşu HİDAYET Doğruluk İslâmlık Hakkı hak, bâtılı da bâtıl olarak görüp doğru yola girmek Dalâletten ve bâtıl yoldan uzaklaşmak HİDAYET-EDÂ f Hidayete sebeb olan Hidayet verici HİDB Arkası yumru kimse, kambur HİDBAR (HİDBÎR) (C: Hadâbir) Zayıflığından arkasında eti kurumuş deve HİDC (C: Ahdac-Huduc) Yük * Deveye konulan mahfel HİDDET Öfke Kızgınlık Gadab Dargınlık Hışım * Keskinlik HİDDET-İ BASAR Görüş keskinliği HİDDET-İ HAVÂS Duyguların keskinliği HİDDET-İ SEYF Kılıç keskinliği HİDDET-İ ZEKÂ Akıl üstünlüğü, zekâ keskinliği HİDDÎS Çok sözlü, çok konuşan HİDEMAT (Hizmet C) Hizmetler Vazifeler Hizmetliler HİDEMAT-I ÂMME Umuma ait vazifeler Kamu görevleri Millete fayda veren hizmetler HİDEMAT-I İMANİYE İmâni hizmetler (Kur'an-ı Kerim'i ve mânâsını öğrenmeğe vesile olmak; imâni şüphelerin giderilmesine çalışmak; İslâmiyetin, hak din olduğunu isbat etmek veya isbâta vesile olmak gibi) Görülen hizmetler Eşyanın ve mahlukatın lisan-ı hâl ile esmâ-i İlâhiyeye ait yaptıkları tesbih ve ibadetleri HİDEMAT-I ŞAKKA Taş taşımak, toprak kazmak gibi, mahkûmlara yaptırılan ağır hizmetler HİDFE İnsan cemaati, insan topluluğu HİDMEL Eski kaftan, eski elbise HİDMET (Bak: Hizmet) HİDROELEKTRİK Fr Su gücünü kullanarak elde edilen elektrik HİDROELEKTRİK SANTRALI Su gücünü kullanarak elektrik üreten fabrika veya merkez HİDROFİL Fr Suyu kolayca emen madde HİDROJEN Fr (Bak: Müvellid-ül ma') HİDSAN Sonradan olmuş nesne HİFAF Tavaf etmek * Ziynet vermek * Yan, taraf HİFF Yağmurunu döküp hafiflemiş bulut * Biçilmediğinden tanesi dağılmış ekin * Bir nevi balık HİFFET Hafiflik * Mc: Onurlu ve vakarlı olmamak Temkinsizlik Akılsızlık Hoppalık HİFFET-İ MİZAC Hafifmeşreblik Hoppalık Hİ'HA' Bir sapı kara ot HÎK TulumHİK (Heykal-Heykam) : Devekuşunun erkeği * İnce uzun HİKAL Zayıflık, süstlük HİKAYAT Hikâyeler HİKÂYE (Hikâyet) Bir hâdiseyi anlatmak Anlatma * Olmuş bir hâdise HİKÂYE-NÜVİS f Hikâye ve roman yazarı Hikâyeci, romancı HİKÂYE-PERDÂZ f Hikâye anlatan, hikâye ve roman söyleyen HÎKÇE f Küçük tulum HİKEM (Hikmet C) Hikmetler HİKEMÎ Hikmet ve düşünceye ait HİKEMİYYAT Hikmet ve felsefeye âit söz ve düşünceler Yeni yeni bilgiler veren kıssalar, ibret verici hâdiseler bildiren yazılar, sözler HİKKA Dört yaşına basan dişi deve HİKKAB Uzun boylu, büyük karınlı kişi HİKKE (C: Hikek) Kaşıntı HİKMET İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı Hakîmlik Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim (Buna İlm-i Hikmet deniyor) * Herkesin bilmediği gizli sebeb Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye * Ahlâka ve hakikata faydalı kısa söz * Sır * Bilinmeyen nokta İlim, adâlet ve hilimin birleşmesinden doğan değerli sıfat * Kuvve-i akliyenin vasat mertebesidir Hakkı hak bilip imtisal etmek, batılı batıl bilip içtinab etmektir * Allah'a itaat, fıkıh ve sâlih amel * Akıl, söz ve hareketteki uygunluk * Hak emre uymak * Allah'ın yarattıklarında tefekkür (Bak: Felsefe) HİKMET-İ AMELİYE Pratik bilgi HİKMET-İ ÂMME Her şeyin alakâlı olduğu İlâhî gaye Her şeyi kanun ve nizamına itaat ettiren umumi faydalar Yaratılıştaki, kâinattaki umumi ve ilâhi gaye HİKMET-İ ATİKA Eski hikmet HİKMET-İ BEDAYİ' f Güzel sanat bilgisi Güzel san'at sevme (estetik) HİKMET-İ EFGAN f Ağlayıp sızlamanın hikmeti Feryadın, inleyişin gizli sebebi HİKMET-ÜL EŞYA Eşyanın hikmetleri Fizik, kimya, botanik gibi ilimler HİKMET-İ İLÂHİYE Allah'ın hikmeti Mahlûkatın yaratılışında Allah'ın gayeleri HİKMET-İ KUR'ANİYE Kur'an'a mahsus hikmet (Amma Hikmet-i Kur'âniye ise; nokta-i istinadı, kuvvete bedel hakkı kabul eder Gâyede menfaate bedel fazilet ve rızâ-yı İlâhîyi kabul eder Hayatta düstur-u cidal yerine düstur-u teâvünü esas tutar Cemaatlerin râbıtalarında; unsuriyet, milliyet yerine râbıta-i dinî ve sınıfî, ve vatanî kabul eder Gayâtı, hevesât-ı nefsâniyenin tecavüzatına sed çekip ruhu maâliyata teşvik ve hissiyat-ı ulviyyesini tatmin eder ve insanı kemâlât-ı insaniyeye sevk edip insan eder Hakkın şe'ni, ittifaktır Faziletin şe'ni, tesanüddür Düstur-u teâvünün şe'ni, birbirinin imdadına yetişmektir Dinin şe'ni, uhuvvettir, incizabdır Nefsi gemlemekle bağlamak, ruhu kemâlâta kamçılamakla serbest bırakmanın şe'ni saadet-i dâreyndir S) HİKMET-İ MADDE İşin hikmeti HİKMET-İ SAMEDÂNİYE Samed olan Allah'ın hikmeti HİKMET-İ TABİİYE Fizik bilgisi HİKMET-İ TECRÜBİYE Tecrübeye dayanan hikmet ve ilim HİKMET-İ TEŞRİ' (Hikmet-i teşriiye) Şeriata dayanan kanun yapma ilmi Şer'î ve Rabbanî kanunların hikmeti HİKMET-AMİZ f Hikmetli, hikmetle karışık, hikmeti içine alan HİKMET-AMUZ f Hikmetli * Hikmet öğreten HİKMET-EDA f Hikmetli HİKMET-FEŞAN f Hikmet neşreden, hikmet yayan HİKMET-FÜRUŞ f Hikmet bildiğini iddia eden, hikmet satan HİKMET-NÜMA f Hikmet gösteren HİKMET-ŞİNAS f Hikmet bilen HİLA' (Hil'at C) Hükümdar veya vezirler tarafından bir kimseye mükâfat olarak giydirilen kaftanlar, hil'atlar HİLAB İçine süt sağılan kab