Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EYTAM
(Yetim

C

) Yetimler

Babaları ölmüş çocuklar

EYTAM VE ERÂMİL
Yetimler ve dullar

EYUM
Erkeksiz kadın (ki, önce ere varmış olsun-olmasın)

EYVAH
f

Heyhât, yazık

EYVALLAH
Bir kısım müslümanlar arasında tasdik işareti veya yemin ifade eden bir tâbirdir

Bazan Allaha ısmarladık yerine söyliyenler de vardır

Fakat makbul olanı; ayrılırken de buluşurken de selâmlaşmaktır ve bu sünnet-i seniyyedir

EYVAN
f

Köşk

Büyük salon

Büyük sofa

Divanhâne

EYVAN-I KİSRA
Dicle Nehri kenarında sol tarafta Medâyin şehrinde yıkıntıları bulunan eski İran (Acem) Padişahına mahsus bir saray

Bu saray, Peygamberimizin (A

S

M

) doğduğu gece çatlamıştır

EYYAM
(Yevm

C

) Devirler

Günler

* Güç, iktidar, nüfuz

EYYAM-I ÂDİYYE
Tâtil günlerinin haricindeki günler

EYYAM-I BAHUR
Ağustos ayının ilk yedi günü

EYYAM-I BÎZ
(Eyyâm-ül bîz) Her arabî ayın 12, 13, 14, 15'inci günleri

EYYAM-I CEM'
Hac mevsiminde Arafat ve Mina'da geçen dört gün

EYYAM-I KUR'ANİYE
Kur'an-ı Kerim'e göre olan günler (

Semavatta herhangi bir kürenin kendi etrafında bir defa dönmesi ile gün; mensub olduğu seyyarenin etrafında bir defa dönmesi ile de senesi meydana gelir

Her yıldızın kendine göre bir günü ve senesi vardır

Meselâ: Şems-üş-şumusun bir günü ellibin sene ve Şi'ra yıldızının bir günü bin senedir

)

EYYAM-I MAZİYYE
Geçmiş günler

EYYAM-I RESMİYYE
Resmi günler

EYYAM-I TEŞRİK
Kurban bayramının birinci gününden sonraki diğer üç güne verilen isimdir

Zilhiccenin 11, 12 ve 13 üncü günleridir

Birinci gününe "yevm-i nahr" (kurban günü) denir

EYYAMÜN MA'DUDAT
Kurban bayramının son üç günü

* Sayılan günler

* Ramazan-ı Mübârekin sayılı günleri

EYYAN
Vakit, zaman

EYYİD
Kuvvetlendir, teyid et, devam ettir (meâlinde)

EYYİD-ALLAHU MÜLKEHU
Allah'ım onun mülkünü devamlı kıl, kuvvet ver (meâlinde duâ

)

EYYİM
Bekâr, dul

Eyyim; gerek bikir, gerek seyyib olsun zevci olmayan kadına ve zevcesi olmıyan erkeğe denir ki, buna bekâr denir

Bundan başka eyyim; hür kadına ve bir kimsenin kızı, hemşiresi, teyzesi gibi yakın hısmına da ıtlak edilir

(E

T

)

EYYÛB
(A

S

) : Kur'ân-ı Kerim'de ismi geçen İshak Aleyhisselâm'ın oğlu olan Ays'ın evlâdından Eyyûb Aleyhisselâm, bir peygamber idi

Pek çok malı ve Şam tarafında çok mülkü vardı

Her makbul kulunu ve peygamberini Allah imtihana çektiği gibi onu da denedi

Cümle emlâki emvâli elinden gitti

O yine şükretti

Hasta oldu, yine Rabbine şükrediyordu, sabrediyordu

Bedeninde yaralar açıldı, yine sabretti

Yaraları kurtlandı, yanına kimse varmaz oldu, yalnız bir zevcesi ona hizmet ederdi

O yine sabreder ve ibâdetine devam eylerdi

(Kısas-ı Enbiya Cevdet Paşa)(Sabır kahramanı Hazret-i Eyyûb Aleyhisselâm'ın şu münâcâtı, hem mücerreb, hem tesirlidir

Hazret-i Eyyûb Aleyhisselâm'ın meşhur kıssasının hülâsası şudur ki:Pek çok yara, bere içinde epey müddet kaldığı hâlde, o hastalığın azîm mükâfatını düşünerek kemal-i sabırla tahammül edip kalmış

Sonra yaralarından tevellüd eden kurtlar, kalbine ve diline iliştiği zaman, zikir ve mârifet-i İlâhiyyenin mahalleri olan kalb ve lisânına iliştikleri için, o vazife-i ubudiyete halel gelir düşüncesiyle kendi istirahatı için değil, belki ubudiyet-i İlâhiyye için demiş: "Yâ Rab! Zarar bana dokundu

Lisanen zikrime ve kalben ubudiyetime hale veriyor

" diye münâcât edip, Cenab-ı Hak o hâlis ve sâfi, garazsız, lillâh için o münâcâtı gayet hârika bir surette kabul etmiş

Kemal-i âfiyetini ihsan edip envâ-i merhametine mazhar eylemiş

L

)(Hz

Eyyûb'un (A

S

) zâhirî yara hastalıklarının mukabili, bizim bâtınî ve ruhî ve kalbî hastalıklarımız vardır

İç dışa, dış içe bir çevrilsek, Hz

Eyyûb'dan daha ziyade yaralı ve hastalıklı görüneceğiz

Çünkü, işlediğimiz her bir günah, kafamıza giren her bir şübhe kalb ve ruhumuza yaralar açar

Hz

Eyyûb'un (A

S

) yaraları kısacık hayat-ı dünyeviyesini tehdid ediyordu

Bizim mânevi yaralarımız pek uzun olan hayat-ı ebediyemizi tehdid ediyor

O münacât-ı Eyyûbiyeye o hazretten bin def'a daha ziyade muhtacız

L

)

EYYÛB-ÜL ENSARÎ
(Bak: Ebu Eyyub-ül Ensarî)

EYYÜ
Sual sormak için "Hangi? Ne? Ne vakit?" mânalarına kullanılır

EYYÜHEL-İHVAN
Ey kardeşler, ey ihvân (meâlinde hitab)

EYZAN
Böylece, kezâ, bunun gibi, yine böyle, bu da böyle

EZ
f

den,

den

EZ ÂN CÜMLE
O cümleden olarak

EZA
Ticarette kaybetme, zarar etme

* Kibir ve gururunu bıraktırma

* Sıkıntı, eziyet, zulüm, cevr, sitem, renc, incinmek

İnsanın kerih görüp mahzun olduğu şey

* Hayır ve sadaka yoluyla mal vermede gururlanmak

Tetavül etmek

EZ'AF
(Zı'f

C

) Bir şeyi iki katı yapan fazlalıklar

Katlar

EZ'AF-I MUZÂAFA
Pek çok, kat kat

EZ'AF
Çok zayıf, en zayıf

EZ'AF-ÜL İBAD
Kulların en zayıf olanı

EZ'AF-I NÂS
İnsanların en zayıf olanı

EZAHİR
Çiçekler, şükufeler

EZAHİR-İ EFKÂR
Fikir çiçekleri

EZ'AKÎ
Kısa boylu ve kötü olan adam

Kötülük yapan kimse

EZAME
(C

: Ezamât) Hışım ve gadap etmek

Kızmak, hiddetlenmek

EZAMİM
(İzmâme

C

) Cemâatler, topluluklar

EZAN
Namaza dâvet ve vahdaniyet-i İlâhiyyeyi ve hakaik-ı İslâmiyyeyi âleme, kâinata ilân etmek için minare ve emsali mahallerde edilen nidâ

Kamet getirmek

* Bildirmek

(Ezan, Müslümanlığın mühim bir şiârıdır

Ezan esnasında konuşmamak, hattâ Kur'an okumayı bırakıp dinlemek efdaldir

B

İ

) (Bak: Taabbüdî)

EZANÎ
Ezan ile alâkalı

EZANÎ SAAT
Ezanın kendine göre ayarlandığı saat

Her hangi bir yerde güneşin tam gurub ettiği andan, sonraki gün aynı vakte kadar, 24 saat olmak üzere ayarlanmış saat

E'ZAR
Özürler

Kusurlar

Bahaneler

EZ'AR
Saçı az olan kimse

* Otu az olan yer

* Zâlim ve kötü huylu kimse

EZAT
(C

: Üzâ-Ezy) İçinde su birikmiş çukur yer

EZB
Anasından yeni doğmuş hayvan

EZBAD
(Zebed

C

) Paslar

* Dörtte birler, çeyrekler

* Köpükler

EZ-CÜMLE
f

Bu cümleden, meselâ, bunun gibi

09-10-2012	#33
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü... RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EYTAM (Yetim C) Yetimler Babaları ölmüş çocuklar EYTAM VE ERÂMİL Yetimler ve dullar EYUM Erkeksiz kadın (ki, önce ere varmış olsun-olmasın) EYVAH f Heyhât, yazık EYVALLAH Bir kısım müslümanlar arasında tasdik işareti veya yemin ifade eden bir tâbirdir Bazan Allaha ısmarladık yerine söyliyenler de vardır Fakat makbul olanı; ayrılırken de buluşurken de selâmlaşmaktır ve bu sünnet-i seniyyedir EYVAN f Köşk Büyük salon Büyük sofa Divanhâne EYVAN-I KİSRA Dicle Nehri kenarında sol tarafta Medâyin şehrinde yıkıntıları bulunan eski İran (Acem) Padişahına mahsus bir saray Bu saray, Peygamberimizin (ASM) doğduğu gece çatlamıştır EYYAM (Yevm C) Devirler Günler * Güç, iktidar, nüfuz EYYAM-I ÂDİYYE Tâtil günlerinin haricindeki günler EYYAM-I BAHUR Ağustos ayının ilk yedi günü EYYAM-I BÎZ (Eyyâm-ül bîz) Her arabî ayın 12, 13, 14, 15'inci günleri EYYAM-I CEM' Hac mevsiminde Arafat ve Mina'da geçen dört gün EYYAM-I KUR'ANİYE Kur'an-ı Kerim'e göre olan günler (Semavatta herhangi bir kürenin kendi etrafında bir defa dönmesi ile gün; mensub olduğu seyyarenin etrafında bir defa dönmesi ile de senesi meydana gelir Her yıldızın kendine göre bir günü ve senesi vardır Meselâ: Şems-üş-şumusun bir günü ellibin sene ve Şi'ra yıldızının bir günü bin senedir) EYYAM-I MAZİYYE Geçmiş günler EYYAM-I RESMİYYE Resmi günler EYYAM-I TEŞRİK Kurban bayramının birinci gününden sonraki diğer üç güne verilen isimdir Zilhiccenin 11, 12 ve 13 üncü günleridir Birinci gününe "yevm-i nahr" (kurban günü) denir EYYAMÜN MA'DUDAT Kurban bayramının son üç günü * Sayılan günler * Ramazan-ı Mübârekin sayılı günleri EYYAN Vakit, zaman EYYİD Kuvvetlendir, teyid et, devam ettir (meâlinde) EYYİD-ALLAHU MÜLKEHU Allah'ım onun mülkünü devamlı kıl, kuvvet ver (meâlinde duâ) EYYİM Bekâr, dul Eyyim; gerek bikir, gerek seyyib olsun zevci olmayan kadına ve zevcesi olmıyan erkeğe denir ki, buna bekâr denir Bundan başka eyyim; hür kadına ve bir kimsenin kızı, hemşiresi, teyzesi gibi yakın hısmına da ıtlak edilir (ET) EYYÛB (AS) : Kur'ân-ı Kerim'de ismi geçen İshak Aleyhisselâm'ın oğlu olan Ays'ın evlâdından Eyyûb Aleyhisselâm, bir peygamber idi Pek çok malı ve Şam tarafında çok mülkü vardı Her makbul kulunu ve peygamberini Allah imtihana çektiği gibi onu da denedi Cümle emlâki emvâli elinden gitti O yine şükretti Hasta oldu, yine Rabbine şükrediyordu, sabrediyordu Bedeninde yaralar açıldı, yine sabretti Yaraları kurtlandı, yanına kimse varmaz oldu, yalnız bir zevcesi ona hizmet ederdi O yine sabreder ve ibâdetine devam eylerdi (Kısas-ı Enbiya Cevdet Paşa)(Sabır kahramanı Hazret-i Eyyûb Aleyhisselâm'ın şu münâcâtı, hem mücerreb, hem tesirlidirHazret-i Eyyûb Aleyhisselâm'ın meşhur kıssasının hülâsası şudur ki:Pek çok yara, bere içinde epey müddet kaldığı hâlde, o hastalığın azîm mükâfatını düşünerek kemal-i sabırla tahammül edip kalmış Sonra yaralarından tevellüd eden kurtlar, kalbine ve diline iliştiği zaman, zikir ve mârifet-i İlâhiyyenin mahalleri olan kalb ve lisânına iliştikleri için, o vazife-i ubudiyete halel gelir düşüncesiyle kendi istirahatı için değil, belki ubudiyet-i İlâhiyye için demiş: "Yâ Rab! Zarar bana dokundu Lisanen zikrime ve kalben ubudiyetime hale veriyor" diye münâcât edip, Cenab-ı Hak o hâlis ve sâfi, garazsız, lillâh için o münâcâtı gayet hârika bir surette kabul etmiş Kemal-i âfiyetini ihsan edip envâ-i merhametine mazhar eylemiş L)(Hz Eyyûb'un (AS) zâhirî yara hastalıklarının mukabili, bizim bâtınî ve ruhî ve kalbî hastalıklarımız vardır İç dışa, dış içe bir çevrilsek, Hz Eyyûb'dan daha ziyade yaralı ve hastalıklı görüneceğiz Çünkü, işlediğimiz her bir günah, kafamıza giren her bir şübhe kalb ve ruhumuza yaralar açar Hz Eyyûb'un (AS) yaraları kısacık hayat-ı dünyeviyesini tehdid ediyordu Bizim mânevi yaralarımız pek uzun olan hayat-ı ebediyemizi tehdid ediyor O münacât-ı Eyyûbiyeye o hazretten bin def'a daha ziyade muhtacız L) EYYÛB-ÜL ENSARÎ (Bak: Ebu Eyyub-ül Ensarî) EYYÜ Sual sormak için "Hangi? Ne? Ne vakit?" mânalarına kullanılır EYYÜHEL-İHVAN Ey kardeşler, ey ihvân (meâlinde hitab) EYZAN Böylece, kezâ, bunun gibi, yine böyle, bu da böyle EZ f den, den EZ ÂN CÜMLE O cümleden olarak EZA Ticarette kaybetme, zarar etme * Kibir ve gururunu bıraktırma * Sıkıntı, eziyet, zulüm, cevr, sitem, renc, incinmek İnsanın kerih görüp mahzun olduğu şey * Hayır ve sadaka yoluyla mal vermede gururlanmak Tetavül etmek EZ'AF (Zı'f C) Bir şeyi iki katı yapan fazlalıklar Katlar EZ'AF-I MUZÂAFA Pek çok, kat kat EZ'AF Çok zayıf, en zayıf EZ'AF-ÜL İBAD Kulların en zayıf olanı EZ'AF-I NÂS İnsanların en zayıf olanı EZAHİR Çiçekler, şükufeler EZAHİR-İ EFKÂR Fikir çiçekleri EZ'AKÎ Kısa boylu ve kötü olan adam Kötülük yapan kimse EZAME (C: Ezamât) Hışım ve gadap etmek Kızmak, hiddetlenmek EZAMİM (İzmâme C) Cemâatler, topluluklar EZAN Namaza dâvet ve vahdaniyet-i İlâhiyyeyi ve hakaik-ı İslâmiyyeyi âleme, kâinata ilân etmek için minare ve emsali mahallerde edilen nidâ Kamet getirmek * Bildirmek(Ezan, Müslümanlığın mühim bir şiârıdır Ezan esnasında konuşmamak, hattâ Kur'an okumayı bırakıp dinlemek efdaldir Bİİ) (Bak: Taabbüdî) EZANÎ Ezan ile alâkalı EZANÎ SAAT Ezanın kendine göre ayarlandığı saat Her hangi bir yerde güneşin tam gurub ettiği andan, sonraki gün aynı vakte kadar, 24 saat olmak üzere ayarlanmış saat E'ZAR Özürler Kusurlar Bahaneler EZ'AR Saçı az olan kimse * Otu az olan yer * Zâlim ve kötü huylu kimse EZAT (C: Üzâ-Ezy) İçinde su birikmiş çukur yer EZB Anasından yeni doğmuş hayvan EZBAD (Zebed C) Paslar * Dörtte birler, çeyrekler * Köpükler EZ-CÜMLE f Bu cümleden, meselâ, bunun gibi