Osmanlıca Sözlük (B Harfi) Osmanlıca Kelimeler Sözlüğü...

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (B Harfi) BID'
(Bıd'a) Geceden bir kısım

* Üçten ona ve onikiden yirmiye varana kadar olan sayılar

* Cima, nikah

BIDAA(T)
Bilgi

* Sermaye

BIDADA
Derinin nazik ve yumuşak olması

BIDIŞGAN
Sarmaşık otu

BIGA'
Zina etmek

BIGYE
Azgınlık

* Sıçramak

BIGZA
şiddetli nefret

Hiç sevmeyiş

BIHRİT
Mücerred ve hâlis nesne

BIKA
(Buka

C

) Topraklar, memleketler, ülkeler

BILGIN
Musibet, belâ, felâket, âfet

BINGILDAK
Yeni doğmuş olan çocuğun kafasının üst tarafı

Bu kısım yumuşaktır

BIRANDA
Alm

Savaş gemilerinde, askerlerin yattığı asılı yatak

BIRTIL
(C

: Berâtıl) Rüşvet

* Meşru olmayarak, kanunen bir iş gördürmek için vazifeli olan kimseye rüşvet olarak verilen şey ki, para vesair menfaatlardır

BITA
Ağır davranma, gevşek davranma, gecikme

BITAKA
(C

: Batâik) Varaka, pusla kâğıdı

BITANE
Gizlenilen hâl

Gizli şey

Herkesin görüp bilmesi istenilmeyen ve aşikâr olmayan şey

* Mahrem, sırdaş

* Astar

* Bir şehrin ortası, merkezi

BITN
Zengin

* Bodur

* Obur

* Şaşkın

* Yalnız kendi nefsini düşünen

BITNA
Malın, paranın ve servetin ziyadeliğinden doğan sürur, sevinç

* Mide dolgunluğu

BITR
Bir şeyin boş yere zâyi olması

* İnkâr etmek

BITRİK
(C: Betârika) Reis

* Emir

* Çavuş

BITTA
Yağ koydukları bardak

BITTİH
Karpuz

Kavun

BIZR
Beyhûde, boşu boşuna

Bİ-
Başına eklendiği kelimeyi "e" haline getirir

İle, için mânâlarını vererek Farsçadaki "be" edatıyla aynı vazifeyi görür

Harf-i cerdir

Yâni; kendinden sonraki kelimeyi esre ("İ" diye) okutur

Yemin için de kullanılır

BÎ
f

Kelimenin başına getirilerek o kelime menfi yapılır

Misâlleri için, "BİA" kelimesinden sonraki kelimelere bakınız

Bİ
f

İstek bildirmek için emir sigasının başına getirilr

Meselâ:

BİCU
( Custen : Aramak) mastarının emir köküne "bi" eklenerek yapılmıştır

Ara, bul mânasında emirdir

BİA
(C: Biyâ) Kilise

BÎ-AB
f

Susuz, kuru

* Donuk

* Rezil, utanmaz, hayasız

BÎ-ADD
Sayısız

BÎ-ADİL
Eşsiz

Eşi olmayan

BÎ-AMAN
Amansız

BÎ-AR
Arsız, hayasız, utanmaz

BİAS
Deprenmek, ıztırab

BİAT
Bağlılığını, itimadını bildirmek

Birisinin hakemliğini veya hükümdarlığını kabul etmek

El tutarak bağlılığını alenen izhar etmek

Bağlılığını tazelemek

* Rey vermek

BİAT-I RIDVAN
Kur'an-ı Kerim'in 48

Sûresi olan Fetih Sûresinde zikri geçen, Hz

Peygamber'e (A

S

M

) bağlılıklarını bildiren sahabelerin biatlarıdır

1400 veya daha fazla olduğu bildirilir

Bu cemaata Ashab-ı Rıdvan da denir

(R

A

)

BÎ-BAHA
Bahasız, Çok değerli

BÎ-BEHRE
Nasibsiz

Mahrum

BÎ-BEKA
Bekasız, devamsız

BİBERON
Fr

Emzik

BİBİ
Hala, babanın kızkardeşi

BÎ-BİDAAT
f

Sermayesiz

BİBLİYOGRAF
yun

Kitaplar üzerinde geniş bilgisi olan kişi

BİBLİYOGRAFYA
yun

Kitaplar hakkında bilgi

Belirli mevzular üzerindeki neşriyatın tamamı

BİBLO
Fr

Salonlarda, masaların ve rafların üzerine süs için konan vazo gibi küçük eşya

BÎ-BÜNYAD
f

Esassız, temelsiz

BÎ-CA
f

Yersiz

BİCAD
Hz

Abdullah'ın lâkabı

* Çizgili olarak yol yol dokunmuş aba, kilim, halı

BİCAD
f

Yakuttan daha az değerli kırmızı bir taş

* Kırmızı dudak

BİCADE
Alaca boncuk

BİCAL
Büyük gövdeli şey

Azîm

Cesîm

BÎ-CAN
f

Ruhsuz, cansız

BÎ-CİĞER
f

Korkak, ciğersiz, yüreksiz

BİCİŞK
f

Bilgin, hakîm

* Serçe kuşu

BİCRİT
Temiz, hâlis şey

BİCÛ
(Custen: Aramak) mastarının emir köküne "bi" eklenerek yapılmıştır

Ara, bul meâlinde emirdir

BÎ-ÇARE
f

Çaresiz

Zavallı

Şaşkın

BÎ-ÇAREGÂN
f

Zavallılar

Biçareler

BÎ-ÇAREGÎ
f

Zavallılık, biçarelik

BÎ-ÇAREVÂR
f

Zavallı gibi, biçare gibi

BİÇİŞK
f

Doktor, hekim

BİÇİZ
f

Pek küçük ve değersiz şey

BİÇREK
f

Kandırılıp aldatılarak kendisiyle daima alay edilen kimse

BÎ-ÇÛN
f

Emsalsiz, eşsiz, ortaksız, benzersiz

* Sebep sorulmaz

(Allah C

C

)

BİD
Yok olma

BİD
f

Söğüt ağacı

BİD'
Birden dokuza kadar veya üçten ona; yahut da onikiden yirmiye kadar olan sayılar

Birkaç

* Gecenin bir kısmı

BİD'
İlim, şecaat ve şerafette kâmil ve yegâne

* Yeni

BİDA'
(Bid'at

C

) Bid'atlar

Sonradan meydana çıkan şeyler

(Bak: Bid'at)

BİDAA
(Bidâat) Sermaye, ana para

* Tahsil olunmuş ilim

BÎ-DAD
Zâlimlik

Zulüm

İşkence

Adaletsizlik

Ne mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hakikat

Çalış, kalbi kaldır muktedirsen âdemiyyetten

BÎ-DADGER
f

Gaddar, zâlim, hain

BÎ-DADGERÎ
f

Gaddarlık, hainlik, zâlimlik

BÎ-DADÎ
Adaletsizlik

Zâlimlik

BİDAH
f

Sert başlı, huysuz at, aygır

BİDAL
Bir şeyi başka diğer bir şeyle değiştirme, tırampa etme

BİDANET
Semizlik, besililik, yoğunluk

BÎDAR
f

Uykusuz, uyumayan

Uyanık

BÎDAR-BAHT
f

Mutlu

BÎDAR-DİL
f

Uyanık, aydın

BİDARE
f

Tutkun, âşık, düşkün

BÎ-DARÎ
Uyanıklık

Dikkatlilik

BİD'AT
(Bid'a) Sonradan çıkarılan âdetler

* Fık: Dinin aslında olmadığı hâlde, din namına sonradan çıkmış olan adetler

Meselâ: Giyim ve kıyafetlerde, cemiyet (toplum) hayatındaki ilişkilerde, terbiye ve ahlâk kurallarında, ibadet hayatında yani dinin hükmettiği her sahada, dine uygun olmayan şekiller, tarzlar, kurallar, âdet ve alışkanlıklardır ki, insanı sapıklığa götürür

Din âlimleri tarafından din namına beğenilen ve dinle ilgili yeni icad ve hükümlere bid'a-yı hasene; beğenilmeyip tasvib görmeyenlere de bid'a-yı seyyie denilmektedir

(Bak: Sünnet, Fitne)(Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ferman etmiş: $ Yâni $ sırrı ile: Kavaid-i Şeriat-ı Garra ve desatir-i Sünnet-i Seniyye, tamam ve kemalini bulduktan sonra yeni icadlarla o düsturları beğenmemek veyahut hâşâ ve kellâ, nâkıs görmek hissini veren bid'aları icad etmek, dalâlettir, ateştir

Sünnet-i Seniyyenin merâtibi var

Bir kısmı vâcibdir, terkedilmez

O kısım, Şeriat-ı Garrâ'da tafsilâtiyle beyan edilmiş, onlar muhkemattır

Hiçbir cihette tebeddül etmez

Bir kısmı da nevâfil nev'indendir

Nevâfil kısmı da, iki kısımdır

Bir kısmı, ibadete tâbi Sünnet-i Seniyye kısımlarıdır

Onlar dahi Şeriat kitablarında beyan edilmiş

Onların tağyiri bid'attır

Diğer kısmı, "Âdâb" tabir ediliyor ki, Siyer-i Seniyye kitablarında zikredilmiş

Onlara muhalefete, bid'a denilmez

Fakat, âdâb-ı Nebeviyeye bir nevi muhalefettir ve onların nurundan ve o hakiki edebden istifade etmemektir

Bu kısım ise (örf ve âdat) muamelât-ı fıtriyede Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın tevâtürle mâlum olan harekâtına ittiba etmektir

Meselâ: Söylemek âdâbını gösteren ve yemek ve içmek ve yatmak gibi hâlâtın âdâbının düsturlarını beyan eden ve muaşerete taalluk eden çok Sünnet-i Seniyyeler var

Bu nevi Sünnetlere "âdâb" tabir edilir

Fakat o âdâba ittiba eden, âdâtını ibadete çevirir

O âdâbdan mühim bir feyz alır

En küçük bir âdâbın mürâatı, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmı tahattur ettiriyor; kalbe bir nur veriyor

Sünnet-i Seniyyenin içinde en mühimmi, İslâmiyet alâmetleri olan ve şeâire de taalluk eden sünnetlerdir

Şeâir, adeta hukuk-u umumiye nev'inden cemiyete ait bir ubudiyettir

Birisinin yapmasiyle o cemiyet umûmen istifade ettiği gibi, onun terkiyle de umum cemaat mes'ul olur

Bu nevi şeâire riya giremez ve ilân edilir

Nâfile nev'inden de olsa, şahsi farzlardan daha ehemmiyetlidir

L

)(Sünnet-i Seniyyenin herbir nev'ine tamamen bilfiil ittiba etmek, ehass-ı havassa dahi ancak müyesser olur

Ona bilfiil olmasa da, binniyyet, bilkasd tarafdarane ve iltizamkârane talib olmak, herkesin elinden gelir

Farz ve vâcib kısımlara zaten ittibaa mecburiyet var

Ve ubûdiyyetteki müstehab olan Sünnet-i Seniyyenin terkinde günah olmasa dahi, büyük sevabın zâyiatı var

Tağyirinde ise, büyük hata vardır

Adat ve muamelâttaki Sünnet-i seniyye ise, ittiba ettikçe, o âdât, ibadet olur

Etmese itab yok

Fakat, HABİBULLAH'ın âdâb-ı hayatiyesinin nurundan istifadesi azalır

Ahkâm-ı ubudiyette yeni icadlar, bid'attır

Bid'atlar ise, $ sırrına münafi olduğu için merduddur

Fakat, tarikatta evrad ve ezkâr ve meşrebler nev'inden olsa ve asılları Kitab ve Sünnet'ten ahzedilmek şartiyle ayrı ayrı tarzda, ayrı ayrı surette olmakla beraber, mukarrer olan usul ve esâsat-ı Sünnet-i Seniyeye muhalefet ve tağyir etmemek şartiyle, bid'a değillerdir

Lâkin bir kısım ehl-i ilim, bunlardan bir kısmını bid'aya dahil edip, fakat "bid'a-i hasene" namını vermiş

İmam-ı Rabbâni Müceddid-i Elf-i Sâni (R

A

) diyor ki: "Ben seyr-i sülûk-u ruhanide görüyordum ki: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmdan mervi olan kelimat, nurludur

Sünnet-i Seniyye şuaı ile parlıyor

Ondan mervi olmayan parlak ve kuvvetli virdleri ve hâlleri gördüğüm vakit, üstünde o nur yoktu

Bu kısmın en parlağı, evvelkinin en azına mukabil gelmiyordu

Bundan anladım ki: Sünnet-i Seniyyenin şuaı, bir iksirdir

Hem o Sünnet, nur isteyenlere kâfidir, hariçte nur aramağa ihtiyaç yoktur

" L

)

BİD'AT-ÜZ ZAMAN
Zamanın bid'ası

Yeni çıkan harikulâde şey

Zamanın acib ve garibi

BİDÂYET
Başlangıç

İlk önce

Evvel ve ibtida

İlk olarak

BİDÂYETEN
İlk olarak

BİDAYET MAHKEMESİ
Bu tâbir eskiden Asliye Mahkemeleri için kullanılırdı

BİDDE
Derman, tâkat, güç, kuvvet

BÎDEVLET
f

Mutsuz, zavallı

BİDH
Geniş ova

BÎ-DİL
f

Ürkek, korkak

* Âşık

* Kalbsiz, gönülsüz

* Nüktesiz

BÎ-DİMAĞ
f

Kafasız, akılsız

BÎ-DİN
f

Dinsiz

* Merhametsiz, acımasız

BÎ-DİRENG
f

Durmıyan, oyalanmayan, eğlenmeyen, çabuk

BÎ-DİRİĞ
f

Esirgemeyen, elinden geleni yapan

* Esirgenmeyen

BİDİSTAN
f

Söğütlük

BİD'İYYAT
(Bid'a

C

) Bid'alar

(Bak: Bid'a)

BİDRE
Ağaç kurdu

BİDRÛD
f

Sağlık, salimlik, selâmet

BÎ-DUHT
f

Kızı olmıyan

* Zühre Yıldızı

BİE
Yurt, konak

BÎ-EDEB
Edebsiz

Terbiyesiz

BÎ-EMANÎ
Emin olmamak

Emniyetsizlik

BÎ-ENBAZ
şeriki ve benzeri ve eşi olmayan, eşsiz

Allah (C

C

)

Bİ-ESRİHİ
Hep birlikte, hep bir arada

BİET
Bir menzile konma

* Hal, durum, nitelik, keyfiyet

BÎ-FASAL
(Kürtçe) Fırsat vermeyen, kocaman mahlûk

BÎ-FETRET
(Bilâ-fetret) Dâimâ, kesiksiz olarak

BÎ-GAH
f

Vakitsiz, zamansız

BİGAL
f

Kargı, mızrak

BİGAL
(Bagl

C

) Katırlar, esterler

BÎ-GÂNE
Kayıtsız

Alâkasız

* Aldırışsız

Yabancı

Dünya ile alâkayı kesmiş olan

BÎ-GÂNEGÎ
f

Yabancılık

BÎ-GAREZ
f

Garezsiz

* Taraf tutmıyan, tarafsız

BÎ-GAYAT
(Bi-gaye

C

) f

Sonu olmayanlar, sonsuzlar

BÎ-GAYE(T)
Gayetsiz, sonsuz

* Gayesiz

BÎ-GERAN
f

Sınırsız

BÎ-GIŞŞ
f

Hilesiz, safi, karışıksız

* Samimi

BÎ-GÜMAN
f

şeksiz, şüphesiz

09-10-2012	#15
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük (B Harfi) Osmanlıca Kelimeler Sözlüğü... RE: Osmanlıca Sözlük (B Harfi) BID' (Bıd'a) Geceden bir kısım * Üçten ona ve onikiden yirmiye varana kadar olan sayılar * Cima, nikah BIDAA(T) Bilgi * Sermaye BIDADA Derinin nazik ve yumuşak olması BIDIŞGAN Sarmaşık otu BIGA' Zina etmek BIGYE Azgınlık * Sıçramak BIGZA şiddetli nefret Hiç sevmeyiş BIHRİT Mücerred ve hâlis nesne BIKA (Buka C) Topraklar, memleketler, ülkeler BILGIN Musibet, belâ, felâket, âfet BINGILDAK Yeni doğmuş olan çocuğun kafasının üst tarafı Bu kısım yumuşaktır BIRANDA Alm Savaş gemilerinde, askerlerin yattığı asılı yatak BIRTIL (C: Berâtıl) Rüşvet * Meşru olmayarak, kanunen bir iş gördürmek için vazifeli olan kimseye rüşvet olarak verilen şey ki, para vesair menfaatlardır BITA Ağır davranma, gevşek davranma, gecikme BITAKA (C: Batâik) Varaka, pusla kâğıdı BITANE Gizlenilen hâl Gizli şey Herkesin görüp bilmesi istenilmeyen ve aşikâr olmayan şey * Mahrem, sırdaş * Astar * Bir şehrin ortası, merkezi BITN Zengin * Bodur * Obur * Şaşkın * Yalnız kendi nefsini düşünen BITNA Malın, paranın ve servetin ziyadeliğinden doğan sürur, sevinç * Mide dolgunluğu BITR Bir şeyin boş yere zâyi olması * İnkâr etmek BITRİK (C: Betârika) Reis * Emir * Çavuş BITTA Yağ koydukları bardak BITTİH Karpuz Kavun BIZR Beyhûde, boşu boşuna Bİ- Başına eklendiği kelimeyi "e" haline getirir İle, için mânâlarını vererek Farsçadaki "be" edatıyla aynı vazifeyi görür Harf-i cerdir Yâni; kendinden sonraki kelimeyi esre ("İ" diye) okutur Yemin için de kullanılır BÎ f Kelimenin başına getirilerek o kelime menfi yapılırMisâlleri için, "BİA" kelimesinden sonraki kelimelere bakınız Bİ f İstek bildirmek için emir sigasının başına getirilr Meselâ: BİCU ( Custen : Aramak) mastarının emir köküne "bi" eklenerek yapılmıştır Ara, bul mânasında emirdir BİA (C: Biyâ) Kilise BÎ-AB f Susuz, kuru * Donuk * Rezil, utanmaz, hayasız BÎ-ADD Sayısız BÎ-ADİL Eşsiz Eşi olmayan BÎ-AMAN Amansız BÎ-AR Arsız, hayasız, utanmaz BİAS Deprenmek, ıztırab BİAT Bağlılığını, itimadını bildirmek Birisinin hakemliğini veya hükümdarlığını kabul etmek El tutarak bağlılığını alenen izhar etmek Bağlılığını tazelemek * Rey vermek BİAT-I RIDVAN Kur'an-ı Kerim'in 48 Sûresi olan Fetih Sûresinde zikri geçen, Hz Peygamber'e (ASM) bağlılıklarını bildiren sahabelerin biatlarıdır 1400 veya daha fazla olduğu bildirilir Bu cemaata Ashab-ı Rıdvan da denir (RA) BÎ-BAHA Bahasız, Çok değerli BÎ-BEHRE Nasibsiz Mahrum BÎ-BEKA Bekasız, devamsız BİBERON Fr Emzik BİBİ Hala, babanın kızkardeşi BÎ-BİDAAT f Sermayesiz BİBLİYOGRAF yun Kitaplar üzerinde geniş bilgisi olan kişi BİBLİYOGRAFYA yun Kitaplar hakkında bilgi Belirli mevzular üzerindeki neşriyatın tamamı BİBLO Fr Salonlarda, masaların ve rafların üzerine süs için konan vazo gibi küçük eşya BÎ-BÜNYAD f Esassız, temelsiz BÎ-CA f Yersiz BİCAD Hz Abdullah'ın lâkabı * Çizgili olarak yol yol dokunmuş aba, kilim, halı BİCAD f Yakuttan daha az değerli kırmızı bir taş * Kırmızı dudak BİCADE Alaca boncuk BİCAL Büyük gövdeli şey Azîm Cesîm BÎ-CAN f Ruhsuz, cansız BÎ-CİĞER f Korkak, ciğersiz, yüreksiz BİCİŞK f Bilgin, hakîm * Serçe kuşu BİCRİT Temiz, hâlis şey BİCÛ (Custen: Aramak) mastarının emir köküne "bi" eklenerek yapılmıştır Ara, bul meâlinde emirdir BÎ-ÇARE f Çaresiz Zavallı Şaşkın BÎ-ÇAREGÂN f Zavallılar Biçareler BÎ-ÇAREGÎ f Zavallılık, biçarelik BÎ-ÇAREVÂR f Zavallı gibi, biçare gibi BİÇİŞK f Doktor, hekim BİÇİZ f Pek küçük ve değersiz şey BİÇREK f Kandırılıp aldatılarak kendisiyle daima alay edilen kimse BÎ-ÇÛN f Emsalsiz, eşsiz, ortaksız, benzersiz * Sebep sorulmaz (Allah CC) BİD Yok olma BİD f Söğüt ağacı BİD' Birden dokuza kadar veya üçten ona; yahut da onikiden yirmiye kadar olan sayılar Birkaç * Gecenin bir kısmı BİD' İlim, şecaat ve şerafette kâmil ve yegâne * Yeni BİDA' (Bid'at C) Bid'atlar Sonradan meydana çıkan şeyler (Bak: Bid'at) BİDAA (Bidâat) Sermaye, ana para * Tahsil olunmuş ilim BÎ-DAD Zâlimlik Zulüm İşkence AdaletsizlikNe mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hakikatÇalış, kalbi kaldır muktedirsen âdemiyyetten BÎ-DADGER f Gaddar, zâlim, hain BÎ-DADGERÎ f Gaddarlık, hainlik, zâlimlik BÎ-DADÎ Adaletsizlik Zâlimlik BİDAH f Sert başlı, huysuz at, aygır BİDAL Bir şeyi başka diğer bir şeyle değiştirme, tırampa etme BİDANET Semizlik, besililik, yoğunluk BÎDAR f Uykusuz, uyumayan Uyanık BÎDAR-BAHT f Mutlu BÎDAR-DİL f Uyanık, aydın BİDARE f Tutkun, âşık, düşkün BÎ-DARÎ Uyanıklık Dikkatlilik BİD'AT (Bid'a) Sonradan çıkarılan âdetler * Fık: Dinin aslında olmadığı hâlde, din namına sonradan çıkmış olan adetler Meselâ: Giyim ve kıyafetlerde, cemiyet (toplum) hayatındaki ilişkilerde, terbiye ve ahlâk kurallarında, ibadet hayatında yani dinin hükmettiği her sahada, dine uygun olmayan şekiller, tarzlar, kurallar, âdet ve alışkanlıklardır ki, insanı sapıklığa götürür Din âlimleri tarafından din namına beğenilen ve dinle ilgili yeni icad ve hükümlere bid'a-yı hasene; beğenilmeyip tasvib görmeyenlere de bid'a-yı seyyie denilmektedir (Bak: Sünnet, Fitne)(Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ferman etmiş: $ Yâni $ sırrı ile: Kavaid-i Şeriat-ı Garra ve desatir-i Sünnet-i Seniyye, tamam ve kemalini bulduktan sonra yeni icadlarla o düsturları beğenmemek veyahut hâşâ ve kellâ, nâkıs görmek hissini veren bid'aları icad etmek, dalâlettir, ateştirSünnet-i Seniyyenin merâtibi var Bir kısmı vâcibdir, terkedilmez O kısım, Şeriat-ı Garrâ'da tafsilâtiyle beyan edilmiş, onlar muhkemattır Hiçbir cihette tebeddül etmez Bir kısmı da nevâfil nev'indendir Nevâfil kısmı da, iki kısımdır Bir kısmı, ibadete tâbi Sünnet-i Seniyye kısımlarıdır Onlar dahi Şeriat kitablarında beyan edilmiş Onların tağyiri bid'attır Diğer kısmı, "Âdâb" tabir ediliyor ki, Siyer-i Seniyye kitablarında zikredilmiş Onlara muhalefete, bid'a denilmez Fakat, âdâb-ı Nebeviyeye bir nevi muhalefettir ve onların nurundan ve o hakiki edebden istifade etmemektir Bu kısım ise (örf ve âdat) muamelât-ı fıtriyede Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın tevâtürle mâlum olan harekâtına ittiba etmektir Meselâ: Söylemek âdâbını gösteren ve yemek ve içmek ve yatmak gibi hâlâtın âdâbının düsturlarını beyan eden ve muaşerete taalluk eden çok Sünnet-i Seniyyeler var Bu nevi Sünnetlere "âdâb" tabir edilir Fakat o âdâba ittiba eden, âdâtını ibadete çevirir O âdâbdan mühim bir feyz alır En küçük bir âdâbın mürâatı, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmı tahattur ettiriyor; kalbe bir nur veriyor Sünnet-i Seniyyenin içinde en mühimmi, İslâmiyet alâmetleri olan ve şeâire de taalluk eden sünnetlerdir Şeâir, adeta hukuk-u umumiye nev'inden cemiyete ait bir ubudiyettir Birisinin yapmasiyle o cemiyet umûmen istifade ettiği gibi, onun terkiyle de umum cemaat mes'ul olur Bu nevi şeâire riya giremez ve ilân edilir Nâfile nev'inden de olsa, şahsi farzlardan daha ehemmiyetlidir L)(Sünnet-i Seniyyenin herbir nev'ine tamamen bilfiil ittiba etmek, ehass-ı havassa dahi ancak müyesser olur Ona bilfiil olmasa da, binniyyet, bilkasd tarafdarane ve iltizamkârane talib olmak, herkesin elinden gelir Farz ve vâcib kısımlara zaten ittibaa mecburiyet var Ve ubûdiyyetteki müstehab olan Sünnet-i Seniyyenin terkinde günah olmasa dahi, büyük sevabın zâyiatı var Tağyirinde ise, büyük hata vardır Adat ve muamelâttaki Sünnet-i seniyye ise, ittiba ettikçe, o âdât, ibadet olur Etmese itab yok Fakat, HABİBULLAH'ın âdâb-ı hayatiyesinin nurundan istifadesi azalır Ahkâm-ı ubudiyette yeni icadlar, bid'attır Bid'atlar ise, $ sırrına münafi olduğu için merduddur Fakat, tarikatta evrad ve ezkâr ve meşrebler nev'inden olsa ve asılları Kitab ve Sünnet'ten ahzedilmek şartiyle ayrı ayrı tarzda, ayrı ayrı surette olmakla beraber, mukarrer olan usul ve esâsat-ı Sünnet-i Seniyeye muhalefet ve tağyir etmemek şartiyle, bid'a değillerdir Lâkin bir kısım ehl-i ilim, bunlardan bir kısmını bid'aya dahil edip, fakat "bid'a-i hasene" namını vermiş İmam-ı Rabbâni Müceddid-i Elf-i Sâni (RA) diyor ki: "Ben seyr-i sülûk-u ruhanide görüyordum ki: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmdan mervi olan kelimat, nurludur Sünnet-i Seniyye şuaı ile parlıyor Ondan mervi olmayan parlak ve kuvvetli virdleri ve hâlleri gördüğüm vakit, üstünde o nur yoktu Bu kısmın en parlağı, evvelkinin en azına mukabil gelmiyordu Bundan anladım ki: Sünnet-i Seniyyenin şuaı, bir iksirdir Hem o Sünnet, nur isteyenlere kâfidir, hariçte nur aramağa ihtiyaç yoktur" L) BİD'AT-ÜZ ZAMAN Zamanın bid'ası Yeni çıkan harikulâde şey Zamanın acib ve garibi BİDÂYET Başlangıç İlk önce Evvel ve ibtida İlk olarak BİDÂYETEN İlk olarak BİDAYET MAHKEMESİ Bu tâbir eskiden Asliye Mahkemeleri için kullanılırdı BİDDE Derman, tâkat, güç, kuvvet BÎDEVLET f Mutsuz, zavallı BİDH Geniş ova BÎ-DİL f Ürkek, korkak * Âşık * Kalbsiz, gönülsüz * Nüktesiz BÎ-DİMAĞ f Kafasız, akılsız BÎ-DİN f Dinsiz * Merhametsiz, acımasız BÎ-DİRENG f Durmıyan, oyalanmayan, eğlenmeyen, çabuk BÎ-DİRİĞ f Esirgemeyen, elinden geleni yapan * Esirgenmeyen BİDİSTAN f Söğütlük BİD'İYYAT (Bid'a C) Bid'alar (Bak: Bid'a) BİDRE Ağaç kurdu BİDRÛD f Sağlık, salimlik, selâmet BÎ-DUHT f Kızı olmıyan * Zühre Yıldızı BİE Yurt, konak BÎ-EDEB Edebsiz Terbiyesiz BÎ-EMANÎ Emin olmamak Emniyetsizlik BÎ-ENBAZ şeriki ve benzeri ve eşi olmayan, eşsiz Allah (CC) Bİ-ESRİHİ Hep birlikte, hep bir arada BİET Bir menzile konma * Hal, durum, nitelik, keyfiyet BÎ-FASAL (Kürtçe) Fırsat vermeyen, kocaman mahlûk BÎ-FETRET (Bilâ-fetret) Dâimâ, kesiksiz olarak BÎ-GAH f Vakitsiz, zamansız BİGAL f Kargı, mızrak BİGAL (Bagl C) Katırlar, esterler BÎ-GÂNE Kayıtsız Alâkasız * Aldırışsız Yabancı Dünya ile alâkayı kesmiş olan BÎ-GÂNEGÎ f Yabancılık BÎ-GAREZ f Garezsiz * Taraf tutmıyan, tarafsız BÎ-GAYAT (Bi-gaye C) f Sonu olmayanlar, sonsuzlar BÎ-GAYE(T) Gayetsiz, sonsuz * Gayesiz BÎ-GERAN f Sınırsız BÎ-GIŞŞ f Hilesiz, safi, karışıksız * Samimi BÎ-GÜMAN f şeksiz, şüphesiz