|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlıca Sözlük (T Harfi)-Osmanlıca Sözlük (T Harfi)Kelimeler...
RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TAASSUBKÂR f Taassub gösteren Mutaassıb
TAASSÜF Sapmak, doğru yoldan çıkmak
TAASSÜFÂT (Taassüf C) Yolsuzluklar, haksızlıklar
TAASSÜR (Usur dan) Güçleşme Güç olma
TAASÜR Güç yapmak, zor yapmak
TAAŞŞUK Âşık olmak Çok fazla derecede sevgi beslemek
TAAT İbadet etmek Allah'ın (CC) emirlerini yerine getirmek İtaat etmek
TAATGÂH f İbadet yeri İbadetgâh
TAATTUF (Atıf dan) Acıma, şefkat gösterme * Verme * Esirgeme
TAATTUFÂT (Taattuf C) İhsanlar, lütuflar, bağışlar
TAATTUL (Atalet den) İşsiz kalma İşlemez ve boşta olma
TAATTUR (Itr dan) Güzel kokular sürünme
TAAVVUK (Avk dan) Oyalanmak Gecikmek
TAAVVUZ (İvaz dan) Bedel almak Bir şeye karşılık almak * Bir şey karşılığı olarak alınmak
TAAVVUZ-I TAMS Kadınların âdet görmesi
TAAVVÜC (C: Taavvücât) Eğrilme, eğri olma
TAAVVÜD (Âdet den) Âdet edinmek * Geri dönmek
TAAVVÜZ Allah'a (CC) sığınırak "Euzubillâh" demek, yani Allah'a sığındığını ifade etmek
TAAYYÜN Meydana çıkmak, âşikâr olmak, belli başlı ve itibarlı görünen insanlardan olmak
TAAYYÜNAT Meydana çıkmalar Belli olmalar Belli başlı adam sırasına geçmeler
TAAYYÜŞ (Ayş dan) Yaşamak Geçinmek Yaşama tarzı Beslenmek
TAAZİ (TAAZZİ) Musibet vaktinde" İnnâ lillahi ve innâ ileyhi râciun" demek
TAAZUM Gözünde büyümek Büyük görünmek
TAAZZİ Uzuv peydâ etme Şekillenme
TAAZZUM (Azm dan) Kibirlenmek Büyüklük taslamak * Kemikleşmek
TAAZZUMÂT (Taazzum C) Kibirlenmeler * Kemikleşmeler
TAAZZÜB Evlenmeyip bekâr kalmak
TAAZZÜR Özür bildirmek * Güçleşmek Güç olmak
TAAZZÜR Tâzim etmek Hürmet etmek
TAAZZÜZ Aziz saymak Tenezzül etmeme * Çekinme
TAB f Parıltı Parlayıcı * Güç Kuvvet Takat * Hararet
TAB' Tabiat Karakter * Damga basmak Mühür basmak Kitab basmak Mühür
TAB f "Parıldayan, parlayan, parlatan, aydınlatan" anlamlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır Meselâ: Âlem-tab $ : Dünyayı aydınlatan, âlemi ışıklandıran
TA'B Latife etmek, şaka yapmak
TAB'A Bir kere basılma
TAB'A-İ ÛLÂ Birinci baskı
TABA' Bulaşmak * Kir * Demirin paslanması
TABABET Hekimlik Doktorluk
TABAH Kuvvet
TABAHAT Aşçılık Yemek pişirme san'atı
TABAHECE Etli ve yumurtalı kalye (Bazı yerde kaygana diye söylenir)
TABAK (C: Etbâk) Örtü * Hâl * Cemaat, topluluk * Kabile
TABAK (Bak: Debbag)
TABAKA Kat Katmer * Sınıf, topluluk * Sigara paketi * Bir veya iki yapraklı kâğıt
TABAKA-İ HAYAT Hayat tabakası Kabirdeki hayat, dünya hayatı gibi (Bak: Meratib-i hayat)
TABAKA-İ MESTURİYET Gizlilik tabakası Örtülü oluş
TABAKA-İ SEVÂBİT Sabit bilinen yıldızlar tabakası
TABAKA' Kelâmdan âciz kimse, konuşamayan kişi * Cimaı yerince yapamayan kimse
TABAKAT Tabakalar Katlar Gruplar Dereceler
TABAK-ÇE f Küçük tabak
TABAKHANE Ham derilerin işlendiği yer (Aslı: Debbağhane) (Bak: Debbağ)
TAB'AN Yaratılıştan Doğuştan Huy ve tabiat itibariyle
TABAN f Işıklı Parlak * Parlayan güneş
TABANÇE f El ayası, avuç içi
TABANKEŞ f Yaya yürüyen piyade
TABASBUS Yaltaklanmak Kendini küçülterek riyakârlıkla kendini beğendirmeğe çalışmak
TABASBUSÂT (Tabasbus C) Tabasbuslar, alçakça yalvarmalar, yaltaklanmalar
TABASSUR (Basar dan) Dikkatle bakıp, esasını kavrama Dikkatle gözetiş
TABAŞİR "Hind hıyarı" denilen bir deva
TABAVER (Tâb-âver) f Güçlü, kuvvetli Dayanıklı Dayanan
TABAYİ' Mizaçlar, tabiatlar, huylar Yaratılışlar
TABAYİ'-İ ESASİYE Temel ve esas olan tabiatlar, karakterler, yaradılışlar * Toprak, su, hava gibi veya oksijen, hidrojen karbon, azot gibi unsurların hususiyetleri
TABAYİ'-İ ZİRUH Ruhlu mahlukatın yaratılışları
TABB Âdet * Maharet Ustalık * Âlim
TABBAĞ Kılıç yapan kimse
TABBAH (C: Tabbahîn) (Tabh dan) Aşçı
TABBAHÎN (Tabbah C) Aşçılar
TABBAL Davulcu
TABDADE f Parlatılmış, yandırılmış
TABDAR f Işıklı, parlak Büklümlü, kıvrımlı
TABDARÎ f Parlaklık
TABDİH f Işık veren * İplik bükücü
TABE f Tava
TABE-İ ZER Altun tava * Mc: Güneş
TABE Hurma * Hamr
TA-BE f " e kadar" mânasına gelir ve kelimelerin başlarına eklenir
TÂ-BE-KEY Ne vakte kadar
TÂ-BE-SABAH Sabaha kadar
TABE (Tayyib den) " İyi ve temiz olsun" mânasınadır
TABEL (Tâbil) (C: Tevâbil) Yemeklere konulan baharat
TABEN (Tabâne-Tabâniye) Akıllılık
TABENDE f Işık veren, parlayan
TABERÎ (Ebu Cafer Muhammed bin Cerir İbn-i Yezid) (Hi: 224 - 310) İslâm tarihçisi ve müfessiri olup Taberistan'da doğmuş, 7 yaşında Kur'anı hıfz edip bütün ömrünü ilme vakf etmiştir Babasının adına izafetle Ceririye adlı bir fıkıh mektebi kurmuştur İbn-i Cerir-et Taberî adı meşhurdur Kur'an-ı Kerimin bütün kat'i sarih mânâlarını müteselsilen, an'aneli senetle menba-ı Risalete îsal ederek tefsirini yazmıştır
TABERZED Bir cins şeker
TABESEHER Sabaha kadar
TABH Pişirme Pişirilme * İlâç kaynatma
TAB'HANE f Matbaa Tab' işleri yapılan yer
TABH-HANE Lokanta, mutfak
TABHÎ Pişirmekle veya pişirilmekle ilgili
TABIK Büyük kiremit
TABİ' Birinin arkası sıra giden, ona uyan Boyun eğen İtaat eden * Gr: Kendinden evvelki kelimeye göre hareke alan * Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâm'ı görmüş olanları, ashabını görüp, onlardan hadis dinlemiş olan
TABİ' Kitap basan, tab'eden Kitap bastıran Matbaacı Editör
TABİAT (Tabia) Yaratılış, huy, karakter * Âlem ve içindekiler Şeriat-ı fıtriyye Hadiselerin ve varlıkların bağlı olduğu kanunlar Allah, tabiatı yarattığı ve varlıkların nasıl hareket edeceğini kanunlariyle ve emirleriyle tayin ettiği halde Allah'ı inkâr edip tabiat yapıyor diyenler büyük bir sapıklık içindedirler Tabiatta hiçbir şey kendi başına buyruk bağımsız, hür değildir Herşey Allah'ın emirlerine bağlıdır Oksijenle hidrojen, Allah'ın emrine yâni, koyduğu kanuna göre birleşir ve bu kanuna göre bir birleşim (su) meydana gelir Işık, hangi eğimle gelirse yansırken o eğimle yansır Bunu değiştiremez Çünkü Allah'ın emri böyledir ve ona uyar İki cisim birbirini kütleleriyle doğru ve aradaki mesafe ile ters orantılı olarak çeker, başka türlü davranamazTabiatta herşey kopmaz zincirle bağlı olduğuna göre, tabiat yaratıcı da olamaz Çünkü yaratma hür irade, önceden plânlama ve bir gayeyi gerektirir Tabiatta ise bu yoktur Halbuki tabiatta her an sayısız varlıklar yaratılıyor Düşünebilenleri hayrette bırakan güzellikte ve mükemmellikte O halde tabiatı, emrine bağlı kılan sonsuz irade, ilim ve kudret sahibi bunları yaratabilir O da Allah'dır Bir daktilo makinasının çalışma tarifesini gören kişi, makinanın mühendisini inkâr edip daktiloyu icad eden ve çalıştıran bu tarifedir demek ne kadar ahmaklıksa, tabiat kanunları denilen Allah'ın emir ve tarifenamesini görüp bunu varlıkların yaratıcısı sanmak, ondan bin derece daha ahmaklıktır Varlıkların yaratılışı, tesadüfle de açıklanamaz Esasen ilimde determinizm prensibi yâni kanuniyet ve zarurilik muayyeniyet kabul edilmiştir Bu prensip tesadüfü reddeder Tabiatta kapris yoktur, herşey belirli kanunlara bağlıdır der Şansa ve ihtimaliyete göre meydana geliyor gibi görünen hadiselerin de bir kanuniyeti vardır Esasen tesadüfle varlıkları açıklamak imkânsızdır Birden ona kadar sayılan yazılı kartları tesadüfen bir torbadan sırayla çekme şansı 10 milyonda bir iken bir canlı hücrenin yapısında yer alan bir protein molekülünün tesadüfen meydana gelme şansı, birin önüne 300 tane sıfırı koymakla elde edilen sayıda birdir Ancak bunun için milyarlı milyarlarca tekrarla elde edilecek sayı kadar kâinatın ömrü geçmesi lâzımdır Tabiat bir makinedir, mühendisi değil, bir matbaadır, matbaacısı değil; bir kitapdır, kâtip değil; bir eserdir, müessir değil, bir kanundur, kanun koyucu değil"Tabiat iktiza ediyor, tabiat yapıyor" deyip Allah'ı inkâr etmek isteyenlere cevap:(Eğer mevcudatta, hususan zihayatta görünen; basirâne, hakimâne olan san'at ve icad, Şems-i Ezelî'nin kalem-i kader ve kudretine verilmezse; belki kör, sağır, düşüncesiz olan tabiata ve kuvvete isnad edilse, lâzım gelir ki: Tabiat, icad için her şeyde hadsiz mânevi makine ve matbaaları bulundursun; veyahut her şeyde kâinatı halk ve icad edecek bir kudret ve hikmet dercetsin Çünkü, nasıl şemsin cilveleri ve akisleri, zemin yüzündeki zerrecik cam parçalarında ve katrelerde görünüyor Eğer o misâli ve aksi güneşcikler, semadaki tek güneşe isnad edilmese, lâzım gelir ki: Bir kibrit başı yerleşmeyen bir zerrecik cam parçasında tabii, fıtri ve güneşin hâsiyetlerine mâlik, zâhiren küçük, mânen çok derin bir güneşin hârici vücudunu kabul ederek, zerrât-ı züccaciye adedince tabii güneşleri kabul etmek lâzım geldiği gibi Aynen bu misâl gibi; mevcudat ve zihayat doğrudan doğruya Şems-i Ezelinin cilve-i esmâsına verilmezse, her bir mevcudda, hususan her bir zihayatta; hadsiz bir kudret ve irâde ve nihayetsiz bir ilim ve hikmet taşıyacak bir tabiatı, bir kuvveti, âdetâ bir İlâhı içinde kabul etmek lâzım gelir Bu tarz-ı fikir ise; kâinattaki muhalâtın en bâtılı, en hurafesidir Hâlik-ı Kâinat'ın san'atını, mevhum, ehemmiyetsiz, şuursuz bir tabiata veren, elbette yüz defa hayvandan daha hayvan, daha şuursuz olduğunu gösterirTabiat, bir san'at-ı İlâhiyedir, Sani' olamaz Bir kitab-ı Rabbanidir, kâtip olamaz Bir nakıştır, nakkaş olamaz Bir defterdir, defterdar olamaz Bir kanundur, kudret olamaz Bir mistardır, mastar olamaz Bir kabildir, münfail olur; fâil olamaz Bir nizamdır, nâzım olamaz Bir şeriat-ı fıtriyedir, şâri' olamaz L)(S - Onların daima iftiharla bahsettikleri tabiat, nevamis ve kuva nedir ki, kendilerini onlarla iknaa çalışıyorlar?C - Tabiat dedikleri şey, bir matbaadır, tâbi' değildir Tâbi', ancak kudrettir Kanundur, kuvvet değildir Kuvvet, ancak kudrettedir Yahut, nasıl ki bildiğimiz şeriat, insanlardan sudur eden ef'âl-i ihtiyariyeyi bir nizam ve bir intizam altına alıp tahdit eden kaidelerin hülâsasıdır; veya devletin işlerini tanzim eden nizamların, düsturların, kanunların mecmuasıdır Kezalik, tabiat denilen şey de, âlem-i şehadetin uzuvlarından ve eczalarından sudur eden ef'âl arasında bir nizam ve bir intizamı ika' eden İlâhi bir şeriat-ı fıtriyyedir Binaenaleyh, şeriat ile devlet nizamı, mâkul ve itibari emirlerden oldukları gibi, tabiat dahi itibari bir emir olup, hilkatte yâni yaratılışta câri olan Adetullah'tan ibârettir Amma tabiatın bir mevcud-u hârici olduğunu tevehhüm etmek, bir fırka askerin, idman ve tâlim esnasında yaptıkları o muntazam hareketlerini gören bir vahşinin, "Aralarındaki o nizami idare edip birbiriyle bağlayan ip gibi bir şey mevcuttur" diye vahşice ettiği vehme benzer Binaenaleyh, vicdanı ve aklı vahşi olan bir adam, sathi ve tebai bir nazarla devam ve istimrarını muhafaza eden tabiatın müessir bir mevcud-u hârici olduğuna ihtimal verebilirHülâsa : Tabiat, Allah'ın san'atı ve şeriat-ı fıtriyesidir Nevamis ise, onun mes'eleleridir Kuva dahi, o mes'elelerin hükümleridir İİ)
|