|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlı Devleti Dağilma Dönemi Boğazlar Meselesi,
Osmanlı Devleti Dağilma Dönemi Boğazlar Meselesi
Osmanlı Devleti Dağilma Dönemi Boğazlar Meselesi,
DAĞILMA DÖNEMİ (19 YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ)
19 YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİNİ SARSAN OLAYLAR:
1)- Sırp İsyanı(1804)
2)- 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı ve Bükreş Antlaşması
3)- Yunan İsyanı
4)- 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması
5)- Mısır Valisi Kavalalı mehmet Ali Paşa'nın İsyanı
6)- Kırım Savaşı(1853-1856)
7)- 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)
IIMAHMUT DÖNEMİ (1808-1839)
SIRP İSYANI (1804)
Sebepleri:
1)- Fransız İhtilalinin Milliyetçilik, bağımsızlık ve hürriyet gibi fikirlerinin sırplar üzerinde etkili olması
2)- Savaşların Sırbistan toprakları üzerinde geçmesi ve bu savaşlar sırasında Sırbistan'ın sık sık
el değiştirmesi
3)- Sırbistan'daki Yeniçerilerin olumsuz davranışları
4)- Rusyanın kışkırtması
İsyan:
Bu sebeplerden dolayı 1804'de KARA YORGİ liderliğinde Sırplar ayaklandı
NOT: Osmanlı Devletinde "Milliyetçilik" akımı neticesinde ayaklanan ilk topluluk SIRPLAR'dır
Sırplarla İlgili Antlaşmalar:
1)- 1806-1812 Osmanlı Rus Savaşı sonucunda Ruslarla imzalanan BÜKREŞ ANTLAŞMASI'nda Sırplara bazı haklar verildi
2)- 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Ruslarla imzalanan EDİRNE ANTLAŞMASI'nda Sırplara özerklik verildi
3)- 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda imzalanan Ayestefanos ve BERLİN ANTLAŞMASI'nda Sırbistan bağımsızlığına kavuştu
1806-1812 OSMANLI-RUS SAVAŞI:
Sebepler:
1)- Rusların Sırp isyanını desteklemesi ve Balkan Milletlerini kışkırması
2)- Rusya'nın Eflak-Boğdan'ı işgal etmesi
Savaş:
* Rusların Eflak-Boğdan'ı işgal etmesi karşısında Fransa'nın etkisiyle Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş ilan etti Osmanlı-Fransız yakınlaşması karşısında İngiltere Rusya'nın yanında yer aldı
* İngilizler Ruslara destek için donanmalarını İstanbul'a gönderdiler İstanbul'a sadece denizden yapacakları bir saldırıyla başarılı olamayacaklarını anlayarak geri döndüler Bu defa Mısır'a saldıran İngilizleri Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa püskürtttü
* Fransa 1807'de Rusya ile "Tilsit Antlaşmasını" imzalayarak, dostluk kurdu Yalnız kalan Osmanlı Devleti İngiltere'ya yaklaştı İngiltere ile " Çanakkale (Kale-i Sultaniye)" antlaşmasını imzaladı
* Bu arada Ruslar Osmanlı topraklarında ilerliyordu
* Avrupa'da siyasi ortam yeniden değişti Fransa ile Rusya'nın arası yeniden açıldı Rusya'ya silahlarını çeviren Fransa bu defa Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı Fransa'ya güvenemeyen Osmanlı Devleti Rusya ile BÜKREŞ ANTLAŞMASINI imzalayarak savaşı sona erdirdi
Sonuç:
Ruslarla BÜKREŞ ANTLAŞMASI imzalandı(1812)
1)- İki devlet arasında Tuna nehri sınır olacak
2)- Ruslar Beserabya hariç işgal ettiği yerleri geri verecek
3)- Sırplara bazı haklar verilecekti
YUNAN İSYANI
Sebepleri:
1)- Fransız ihtilalinin milliyetçilik, bağımsızlık gibi fikirlerinin etkisi
2)- Rusya'nın ve Avrupa Devletleri'nin kışkırtması
3)- 1804 de kurulan Etniki Eterya Cemiyeti'nin çalışmaları
İSYAN:
1821'de Mora'da başlayan isyan kısa sürede büyüdü Osmanlı hükümeti Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa'dan yardım istedi MAli Paşa yardım karşılığında IIMahmut'tan Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesini istedi Osmanlı ve Mısır donanması isyanı bastırdı ve NAVARİN limanına çekildi Ancak Yunan isyanının bastırılması Batılıların işine gelmedi İngitere, Fransa, Rusya ve Avusturya Osmanlı devleti'ne ültimatom vererek Yunanistan'a bağımsızlık verilmesini istediler Bu istek reddedilince Osmanlı ve Mısır donanmasını NAVARİN de yaktılar Rusya Osmanlı'ya savaş ilan etti
NOT: Navarin olayı Osmanlı Donanmasının yaşadığı 4 felaketten biridir Birincisi 1571 İnebahtı, İkincisi 1770 Çeşme, Üçüncüsü 1827 Navarin, Dördüncüsü 1853 Sinoptur
1828-1829 OSMANLI-RUS SAVAŞI
SEBEPLERİ:
1)- Ruslar'ın sıcak denizlere inmek istemesi
2)- Osmanlının Rusya'dan Navarin'de yakılan donanmanın zararını talep etmesi
3)- Osmanlı'nın Yunanlılar ve azınlıklarla ilgili Avrupa Devletlerinin ve Rusya'nın isteklerini reddetmesi
SAVAŞ:
Bu sebeplerden Rusyanın saldırısıyla savaş başladı Ancak Osmanlı Devleti böyle bir savaşa hazır değildi
ÇÜNKÜ:
1)- Donanması Navarin'de yakılmıştı
2)- 1826'da Yeniçeri Ocağı kaldırılmış, ASAKİR-İ MANSURE-İ MUHAMMEDİYE ordusu yeni kurulmuştu
3)- Yunan ayaklanmasından dolayı bütün Avrupa Osmanlının karşısındaydı
SONUÇ:
Rusların ilerleyerek doğuda Erzurum'a, batıda Edirne'ye kadar gelmeleri üzerine Osmanlı devleti barış istedi Rusyayla EDİRNE ANTLAŞMASI imzalandı(1829)
Maddeleri:
1)- Eflak-Boğdan ve Sırbıstan'a özerklik verildi
2)- Yunanistan bağımsız olacaktı
3)- Rus ticaret gemileri boğazlardan geçebilecekti
4)- Prut nehri sınır olacaktı
5)- Osmanlı Devleti savaş tazminatı verecekti
NOT: Osmanlı Devletinde bağımsızlığını elde eden ilk azınlık YUNANİSTAN'dır Osmanlının Yunan isyanı ve Rus savaşıyla uğraşmasını fırsat bilen Fransa 1830' da CEZAYİR i işgal etti
MISIR VALİSİ MEHMET ALİ PAŞA'NIN İSYANI (Denize düşen yılana sarılır)
SEBEPLERİ:
1)- Yunan isyanının bastırılmasında II Mahmut'a yardım eden Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya vaad edilen yerlerin verilmemesi
2)- Mehmet Ali Paşa'nın Navarin olayından sonra padişahtan izin almadan ordu ve donanmasını geri çekmesi
3)- 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşında yardım istenildiği halde Mehmet Ali Paşa'nın yardım göndermemesi
İSYAN:
IIMahmut Mehmet Ali Paşa'yı görevden almak için hazırlanırken Mehmet Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa, üzerine gönderilen padişah kuvvetlerini yenerek Konya'ya ilerledi Bu zor durum karşısında padişah yabancı devletlerden yardım istedi İngiltere ve Fransa bu isteğe kayıtsız kaldılar IIMahmut son çare olarak (denize düşen yılana sarılır diyerek) Rusya'dan yardım istedi Bir Rus donanması İstanbul boğazını geçerek Büyükdere önlerine demirlediOsmanlı Rus yakınlaşması İngiltere ve Fransa'yı telaşlandırdı Hemen devreye girerek Mehmet Ali Paşa ya baskı yaptılar Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa ile IIMahmut arasında KÜTAHYA ANTLAŞMASI imzalandı(14 Mayıs 1833)
1)- Mehmet Ali Paşa'ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye valiliği de verilecek
2)- Oğlu İbrahim Paşa'ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana Muhassıllığı (O bölgenin vergilerini toplama hakkı) verilecek
NOT: Bu antlaşma Mısır sorununu geçici olarak çözmüş fakat iki tarafta bu anlaşmadan memnun olmamıştır Kütahya antlaşmasına rağmen kendisini güvende hissetmeyen IIMahmut Rusyayla HÜNKAR İSKELESİ antlaşmasını imzalamıştır(1833)
HÜNKAR İSKELESİ ANTLAŞMASI (8 Temmuz 1833)
1)-Osmanlı bir saldırıya uğrarsa Ruslar asker ve donanma gönderecek, ancak masrafları Osmanlı ödeyecek
2)-Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı boğazları kapatacak (İngiltere ve Fransa'ya karşı)
3)-Bu antlaşma 8 yıl sürecek
ÖNEMİ:
1)-Rusya bu antlaşmayle boğazlar üzerinde büyük avantaj sağlayıp,Karadenizdeki güvenliğini artırmış oldu
2)-Bu antlaşmayla BOĞAZLAR MESELESİ ortaya çıkmıştır
3)-Bu antlaşma Osmanlının boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını TEK BAŞINA kullandığı son antlaşmadır
NOT: Osmanlı Devleti Mısır ve Boğazlar meselesinde İngiltere'nin desteğini kazanmak için İngiltere ile 1838 BALTA LİMANI Antlaşmasını imzalamıştırBu antlaşma ile İngiltereye çok geniş ekonomik haklar verilmiş, Osmanlı ülkesinde tekel sistemi ve iç gümrük yönetimi kaldırılmış böylece Osmanlı ekonomisinin çöküşü hızlanmıştır
AÇIKLAMA: Kütahya antlaşması fazla uzun sürmedi 1839'da Mehmet Ali Paşa bağımsızlığını ilan etti Oğlu İbrahim Paşa üzerine gönderilen Osmanlı kuvvetlerini NİZİP'te yendiİngiltere ve Fransa Hünkar İskelesi antlaşmasına dayanarak Rusyanın boğazlara egemen olmasından çekindiklerinden hemen devreye girerek MISIR konusunda Londra'da uluslararası bir konferans düzenlendi
NOT: Nizip yenilgisi haberi İstanbul'a gelmeden II Mahmut ölmüş, yerine Abdülmecid padişah olmuştur
IIMAHMUT DÖNEMİNDE ASKERİ ALANDA YAPILAN ISLAHATLAR:
1)-Alemdar Mustafa Paşa,Nizam-ı Cedit ordusunun yerine Sekban-ı Cedit Ordusunu kurdu
2)-IIMahmut Alemdar Mustafa Paşanın öldürülmesiyle Sekban-ı Ceditin yerine EŞKİNCİ OCAĞINI kurdu
3)-1826'da Yeniçeri Ocağını kaldırarak(Vakayı Hayriye Olayı) yerine ASAKİR-İ MANSURE-İ MUHAMMEDİYE
ordusu kuruldu
4)-Yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu tümen, tabur, bölük gibi birliklere ayrıldı Eğitimi için Prusya'dan subaylar getirildi Avrupaya subaylar gönderildi
ABDÜLMECİT DÖNEMİ(1839-1861)
LONDRA KONFERANSI (1840) (Mısırla ilgili)
Katılan Devletler: İngiltere,Avusturya,Prusya,Rusya ve Osmanlı Devleti Maddeleri:
1)-Mısır Valiliği,babadan oğula geçmek üzere Mehmet Ali Paşa'ya verilecek, fakat hukuki yönden Osmanlı'ya bağlı kalacak
2)-Mısırda vergiler padişah adına toplanacak, dörtte biri İstanbul'a gönderilecek
3)-Suriye,Adana ve Girit Osmanlı'ya geri verilecek
NOT: Bu anlaşmayla Mısır iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı imtiyazlı bir eyalet
haline geldi
LONDRA KONFERANSI (1841) (Boğazlarla ilgili):
Hünkar antlaşmasının süresi bitince Londra'da bir konferans toplandı Toplantıya İngiltere, Rusya,Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti katıldılar Londrada imzalanan boğazlar sözleşmesine göre; Boğazlar Osmanlı Devleti'nin olacak,ancak Osmanlı barış halindeyken boğazlar bütün savaş gemilerine kapatılacaktı
ÖNEMİ:
1)-Bu sözleşme ile boğazlar,devletlerarası bir statü kazandı
2)-Osmanlının boğazlar üerindeki hükümranlık haklarına kısıtlama getirilmiştir
3)-Rusya boğazlar üzerindeki üstünlüğünü kaybederken, Fransa ve İngiltere Akdenizdeki güvenliklerini
artırmışlardır
TANZİMAT FERMANI (3 Kasım 1839)
Padişah: Abdülmecid Sadrazam:Mustafa Reşid Paşa
Tanzimat Fermanının İlan Sebepleri:
1)-Avrupalı Devletlerin iç işlerimie karışmasına engel olmak
2)-Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı Devletlerin desteğini kazanmak
3)-Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavuşturma isteği
Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839 da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ilan edildi
NOT: Tanzimat Fermanının ilanıyla Osmanlı tarihinde yeni bir dönem açılmış(Tanzimat Devri) ve bu devir
1876'ya kadar devam etmiştir
Tanzimat Fermanında yer alan konular:
1)-Azınlıkların, can, mal ve namus güvenliği sağlanacak
2)-Vergi sistemi yeniden düzenlenerek, herkesten gelirine göre vergi alınacak
3)-Askerlik OCAK görevinden, VATAN görevi haline getirilecek Azınlıklarda askere alınacak
4)-Kanunların her gücün üstünde olduğu kabul edilecek
Tanzimat Fermanının Özellikleri:
1)-En önemli özelliği padişahın yetkilerini sınırlandırması ve kanunların her gücün üstünde olduğunun ifade edilmesidir
2)-Tanzimat Fermanı ANAYASACILIĞA ve DEMOKRASİYE(hukuk devletine, yani hukukun üstünlüğü esasına dayanan devlet anlayışına)geçişin (BATILILAŞMANIN) ilk aşamasıdır
3)-Bu fermanın hazırlanmasında halkın bir rolü ve baskısı yoktur Padişah Abdülmecit, Mustafa Reşid Paşanın telkiniyle Mısır meselesinde Avrupa devletlerinin desteğini kazanmak için bu fermanı ilan etmiştir
KIRIM SAVAŞI (1853-1856)
SEBEPLERİ:
1)-Rusyanın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri (Rusya Osmanlıyı HASTA ADAM olarak nitelendiriyor ve ölmeden topraklarının paylaşılmasını istiyordu İngiltere Osmanlının toprak bütünlüğünden yana olduğunu belirterek bu isteği reddedince Rusya tek başına hareket etti)
2)-Kutsal Yerler Meselesi:Rusya İstanbul'a bir elçi göndererek Ortodoks kilisesinin kutsal yerlerle ilgili isteklerinin onaylanmasını istemiş,Osmanlı bu isteği reddetmişti
3)-Rusya'nın 1848 İhtilallerinin Avrupa'da meydana getirdiği karışıklıklardan yararlanmak istemesi (Avusturya'ya karşı bağımsızlık savaşı veren Macarlar Avusturya ve Rusya birlikleri tarafından yenilmişti Rusya Osmanlıya sığınan bu Macarların iadesini istemişti)
Bu sebeplerden dolayı savaş Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1853'de başladı Osmanlı donanması SİNOP'ta Ruslar tarafından yakıldı 1854'te İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı Sivastopol kalesi kuşatılarak alındı Yenilen Rusya ile PARİS ANTLAŞMASI imzalandı(1856)
NOT: Kırım Savaşında İngiltere, Fransa,Sardunya ve Piyomento Osmanlı Devletinin yanında savaşa girdi Avusturya ise Eflak-Boğdan'ı işgal ederek destek verdi
NOT: Osmanlı Devleti ilk dış borcu Kırım savaşı sırasında İngiltere'den aldı(1854)
NOT: Osmanlı Devleti Paris anlaşması sırasında Avrupalı devletlerin tam desteğini kazanmak için
azınlıklara geniş haklar tanıyan ISLAHAT FERMANINI ilan etti
PARİS ANTLAŞMASI(1856):
Katılan devletler:Osmanlı,Rusya,İngiltere, Fransa, Piemento, Sardunya, Avusturya ve Prusya
MADDELERİ:
1)-Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak ve toprakları Avrupa Devletlerinin koruyuculuğu altında kalacak
AÇIKLAMA :Bu madde Osmanlının egemenlik haklarına gölge düşürmesine rağmen, bir süre Rus tehlikesini ortadan kaldırmıştır
2)-Boğazlar konusunda 1841 boğazlar sözleşmesi geçerli olacak
3) Rusya ve Osmanlı Devleti Karadenizde savaş gemisi ve tersane bulundurmayacak
AÇIKLAMA:Kırım Savaşına katılan İngiltere'nin en büyük kazancı Rusya'nın Karadeniz'deki tersane ve gemilerinin kaldırılmasıdır Böylece Akdeniz'i tehdit edebilecek Rusyanın etkinliğini kırmış,çıkarlarının devamını sağlamıştır
AÇIKLAMA:Kırım Savaşından sonra Rusya sıcak denizlere inmek için başka bir yol arayarak Balkanlarda PANSLAVİZM politikasına ağırlık vermiştir
AÇIKLAMA:Osmanlı Devleti Savaşı kazanmasına rağmen anlaşmanın Karadenizle ilgili maddesi ve Islahat yapma zorunluluğu anlaşmanın olumsuz yönleridir
KIRIM SAVAŞININ ÖNEMİ:
1)-Avrupalılar ilk defa Kırım savaşında Osmanlı Devletine tam destek verdiler
2)-Osmanlı Devleti İlk defa dış borç aldı
3)-Osmanlı Donanması 4 kez Sinopta yakıldı (İnebahtı,Çeşme,Navarin ve Sinop)
4)-Osmanlı Devleti Islahat Fermanını yayınladı
ISLAHAT FERMANI(1856)
Dış Gelişme: Kırım Savaşı Padişah: Abdülmecid Paris anlaşması görüşmeleri sürerken Islahat Fermanı ilan edilmişti(1856) Bu Fermanla ilgili bir madde Paris Anlaşmasında da yer aldı
AÇIKLAMA: Islahat Fermanı kaynağını ve ortaya çıkış nedenini yabancı devletlerden almaktadır Bu fermanın esasları Fransa'nın ısrarı ile Avusturya,İngiltere ve Fransa tarafından belirlenmiştir Osmanlı Devleti Paris antlaşması şartlarını lehine çevirmek için bu fermanı ilan etmiştir
ISLAHAT FERMANINININ MADDELERİ:
1)-Din ve mezhep hürriyeti sağlanarak azınlıklara okul,kilise ve hastane açma hakkı verilecek
2)-Azınlık ve yabancılara küçük düşürücü sözler söylenmeyecek
3)-Azınlıklar da bütün devlet memurluklarına girebilecek
4)-Askerlik işleri yeniden düzenlenecek,azınlıklardan askerlik için bedel kabul edilecek
5)-Vergi sistemi yeniden düzenlenecek İltizam usulü kaldırılacak
6)-Mahkemelerde herkes inancına göre yemin edecek, karma mahkemeler kurulacak
AÇIKLAMA: Islahat Fermanı müslümanlar ile hırıstiyanlar arasında eşitlik sağlamayı amaçlayan bir
belgedir
ABDÜLAZİZ DÖNEMİ(1861-1876)
Bu Dönemde olan önemli olaylar:
1)-Rusyanın Balkanlarda panslavizm idealini yaymaya başlamasıyla isyanlar başlamıştır(Sırp,Karadağ,Bosna-Hersek,Romen(Eflak-Boğdan) ve Bulgar isyanları ortaya çıkarak "Balkan Bunalımı"na zemin hazırlandı
2)-Girit'teki Rumlar ayaklanarak Yunanistan'a bağlanmak istediler Avrupalıların duruma müdahalesiyle Osmanlı Devleti HALEPA FERMANI'nı ilan etmiş ve Giritlilere vergi muafiyeti getirilmiştir
3)-Mısır Hidivi(valisi) İsmail Paşa'nın gayretleri ve Fransa'nın desteğiyle 1869'da Süveyş Kanalı açılmış, böylece coğrafi keşiflerle önemini yitiren Mısır ve Akdeniz yeniden canlanmıştırNOT: Bu durum Avrupalı devletlerin Mısıra sahip olma arzunu artırmıştır
4)-Beylerbeyi ve Çırağan sarayları yapılmıştır
5)-Avrupalı Devletler azınlıklarla ilgili ağır istek ve tehditlerden oluşan BERLİN MEMARANDUM'unu ilan ettiler
6)-Avrupada önemli gelişmeler görülmüş, İtalya(1870), ve Almanya(1871) siyasi birliklerini tamamlayarak siyasi güç olarak ortaya çıktılar
7)-Abdülaziz, GENÇ OSMANLILAR tarafından tahttan indirilmiş, yerine VMURAT getirilmiştir(Abdülaziz tahttan indirildikten sonra Feriye Sarayın'da hapis hayatı yaşadıBurada damarları kesik vaziyette bulundu)
VMURAT DÖNEMİ
V Murat Abdülaziz'in tahttan indirilmesi sonucu padişah oldu(1876) Ancak sağlığının yerinde
olmadığı görüldü Bu durum karşısında başta Mithat Paşa olmak üzere önde gelen devlet adamları
V Murat'ın yerine Meşrutiyeti ilan etme sözü veren IIAbdülhamit'i tahta çıkardılar
IIABDÜLHAMİT DÖNEMİ (1876-1909)
IMEŞRUTİYETİN İLANI 1876)
Padişah: IIAbdülhamit
İlanda Etkili Olan Grup: Jön Türkler(Genç Osmanlılar)
Savundukları Düşünce: Osmanlıcılık
Meşrutiyet nedir: Krallık yada padişahlıkla yönetilen ülkelerde kralın yanında bir meclisin (parlamento) bulunmasıdır
Meşrutiyeti ilan etmeye söz veren Sultan II Abdülhamit verdiği sözü yerine getirerek Mithat ve Sait Paşaların hazırladığı KANUN-İ ESASİ'yi (anayasa) kabul ederek Meşrutiyeti ilan etmiştir(23 Aralık 1876)
KANUN-İ ESASİYE GÖRE:
Osmanlı Meclisi AYAN ve MEBUSAN meclislerinden oluşacaktı Ayan Meclisini Padişah Mebusan Meclisini ise halk seçecekti(18 bin Yahudi bir, 107 bin hırıstiyan bir, 133 bin müslüman bir milletvekili seçecekti) Seçilen milletvekilleri 20 Mart 1877'de toplanarak çalışmalarına başlamıştır Bu arada Rusların bazı tavizler istemesi üzerine Meclis Rusya'ya karşı savaş ilanına karar vermiştir Bu savaşta Osmanlı Devletinin büyük kayıplar vermesi üzerine Abdülhamit Kanun-i Esasinin 113maddesine dayanarak 14 Şubat 1878'de meclisi kapatmıştırBöylece "Birinci Meşrutiyet" sona ermiştir
NOT: IMeşrutiyetle halk, ilk olarak dolaylı da olsa yönetime katılmıştır IMeşrutiyetin ilanını hızlandıran en önemli dış gelişme,1876 da İstanbulda toplanan TERSANE KONFERANS'ında Avrupalıların azınlıklarla ilgili isteklerine engel olunmak istenmesidir
İSTANBUL (TERSANE) KONFERANSI (1876) :
Rusyanın Panslavist politikasıyla Osmanlı Devleti üzerinde baskı kurmaya başlaması İngiltere'nin açıklarına aykırıydı Bu yüzden İngiltere Balkan Milletlerinin sorunlarına çözüm bulmak amacıyla İstanbul'da Milletlerarası bir konferansın toplanmasını sağladıKonferansa Osmanlı Devletinin yanısıra İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya ve İtalya katıldı İstanbul Konferansı çalışmalarına başladığı sırada Osmanlı Devleti IMeşrutiyeti ilan ederek konferansı etkisiz hale getirmeye çalışdı
NOT: Osmanlı Devleti bu hareketiyle, konferans kararları üzerinde olumlu bir etki yapmak amacındaydı Çünkü meşrutiyet rejimi içinde Osmanlı vatandaşı olan Yahudi ve Hırıstıyanlar da Meclisi Mebusana temsilci göndererek yönetime katılabilecek ve haklarını arayabileceklerdi Bu yüzden Osmanlının
Balkanlar'da ıslahat yapmasına artık gerek yoktu Ancak Avrupa Devletleri bunu ciddiye almadılar ve konferansta aşağıdaki kararları aldılar
Tersane Konferansı Kararları:
1)-Sırbıstan ve Karadağ'ın toprakları genişletilecek,
2)-Bulgaristan ve Bosna-Hersek'e özerklik verilecek
Osmanlı Devleti bu kararları kabul etmeyince konferans dağılmış ve daha sonra Londra'da tekrar bir araya gelen Avrupa Devletleri benzer kararlar alarak Osmanlı'nın bu kararlara uymasını istemişlerdir
1877-1878 OSMANLI-RUS SAVAŞI (93 HARBİ)
SEBEPLERİ:
1)-İstanbul(Tersane) ve Londra Konferansı kararlarının Osmanlı tarafından kabul edilmemesi
2)-Rusya'nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme çabası
Rusya bu sebeplerden birincisini gerekçe göstererek Osmanlı Devletine savaş ilan etti
SAVAŞ:
Ruslar doğuda Erzurum'a kadar ilerlediler Rus ordusu AZİZİYE Tabyalarında GAZİ AHMET MUHTAR PAŞA tarafından durduruldu Balkanlarda ise Ruslar Tuna'yı aşıp PLEVNE önlerine geldiler Plevne'de GAZİ OSMAN PAŞA önemli başarılar kazandı Ancak daha sonra Plevne düştü Ruslar Edirneyi alarak Çatalca önlerine kadar geldilerOsmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı İki taraf arasında AYESTEFANOS(Yeşilköy) ANTLAŞMASI imzalandı
AYESTEFANOS ANTLAŞMASI(3 MART 1878)
MADDELERİ:
1)-Sırbıstan,Karadağ ve Romanya tam bağımsız olacak ve sınırları genişletilecek
2)- Büyük bir Bulgaristan krallığı kurulacak
3)- Batum,Kars,Ardahan ve Doğu Beyazıt Ruslara verilecek
4)- Girit ve ERMENİLERİN oturduğu yerlede ıslahat yapılacak
5)- Bosna-Hersek'e özerklik verilecek
6)- Teselya Yunanistan'a verilecek
7)- Osmanlı Rusyaya 30 milyon altın savaş tazminatı ödeyecek
NOT: Bu anlaşma Rusya'ya sıcak denizlere inme konusunda Balkan ve Doğu koridorunu açmıştır Bu durum Avrupa devletlerin tepkisine neden olmuş, Rusya yeni bir savaşı göze alamadığından BERLİN'de bir kongre toplanmasını kabul etmiştir AYESTEFANOS ANTLAŞMASI yürürlüğe girmemiş,bunun yerine Berlin antlaşması imzalanmıştır Osmanlı Devleti'nin imzalayıp da uygulamaya konulmayan iki antlaşma AYESTEFANOS ve SEVR'dir
BERLİN KONGRESİ VE BERLİN ANTLAŞMASI(1878):
Kongreye Katılan Devletler: Osmanlı,Rusya,İngiltere,Fransa, Avusturya, İtalya ve Almanya
NOT: Bu sırada İngiltere, Osmanlı Devletine KIBRIS'ın kendisine bir ÜS olarak verilmesi durumunda kongrede Osmanlı Devletini savunacağını söyledi Osmanlı İngiltere'nin bu isteğini kabul etmek zorunda kaldı
BERLİN ANTLAŞMASININ MADDELERİ (1878):
1)- Ayestefanos Antlaşmasıyla kurulan BULGAR KRALLIĞI üçe ayrıldı:
a)-Asıl Bulgaristan: Osmanlı Devletine vergi veren bir prenslik haline getirildi
b)-Makedonya: Islahat yapılmak şartıyla Osmanlıya bırakıldı
c)-Doğu Rumeli: Osmanlıya bağlı kalacak,ancak hırıstiyan bir vali tarafından yönetilecek
2)-Sırbıstan,Romanya,Karadağ bağımsız olacak
3)-Bosna-Hersek Osmanlı toprağı sayılacak, yönetimi geçici olarak Avusturya'ya bırakılacak
4)-Kars,Ardahan ve Batum Ruslara, Doğu Beyazıt Osmanlı'ya verilecek
5)-Teselya Yunanistan'a verilecek
6)-Ermenilerin oturduğu yerlerde ve Girit adasında ıslahatlar yapılacak
7)-Osmanlı Rusya'ya 60 milyon altın savaş tazminatı verecek
ÖNEMİ:
1)- Osmanlı'nın dağılma süreci hızlandı
2)- Bu antlaşma ile İngiltere de Osmanlı topraklarının parçalanmasına katıldıBu yüzden Osmanlının dış politikasında İngiltere'den boşalan yeri ALMANYA almaya başladı
3)- ERMENİ MESELESİ ilk defa uluslararası bir antlaşmada yer almış, Ermeni Meselesi Ermenilerin değil Osmanlı'yı parçalamak isteyen devletlerin meselesi olarak ortaya çıkmıştır Berlin Antlaşması, ERMENİ Meselesinin BAŞLANGICI olarak kabul edilmektedir
4)- Osmanlının 19 yyda en çok toprak kaybettiği antlaşmadır
5)- Anlaşmadan en karlı çıkan, Bosna Hersek üzerinde haklar elde eden Avusturya ve Kıbrısı üs olarak alan İngiltere'dir
BERLİN ANTLAŞMASI SONRASI GELİŞMELER:
1)-KIBRIS'IN İNGİLİZLERE ÜS OLARAK VERİLMESİ: Berlin kongresi sırasında Osmanlının çıkarlarını savunması karşılığı İngiltere'ye Kıbrısta üs kurma sözü verilmişti Berlin Antlaşmasından sonra KIBRIS üs olarak İngilizlere verildi(1878)
NOT: İngiltere böylelikle Süveyş kanalını kontrol etme imkanına kavuşmuştur Osmanlının IDünya savaşına girmesiyle İngiltere, Kıbrısı toprakların kattığını açıkladı
2)-DÜYUN-U UMUMİYE İDARESİNİN KURULMASI(1881):Osmanlı Devleti dış borç ve faizlerini deyemeyince
alacaklı devletler bu idareyi kurmuşlardır Bu idare dış borçları doğrudan toplamak suretiyle kurulan yabancı bir mali kontroldü Bu da Osmanlı Devletinin ekonomik bağımsızlığına gölge düşürmüştür
3)-TUNUS'UN FRANSIZLAR TARAFINDAN İŞGALİ(1881):Fransa'nın Tunus'u işgalini Osmanlı Devleti sadece protesto edebilmiştir(Fransa hatırlanacağı gibi 1830 yılında da Cezayiri işgal etmişti)
4)-MISIR'IN İNGİLİZLER TARAFINDAN İŞGALİ(1882): İngilizler Süveyş Kanalının açılmasıyla önemi daha da
artan MISIR'ı 1882'de işgal ettiler
5)-DOĞU RUMELİ'NİN BULGAR PRENSLİĞİ İLE BİRLEŞMESİ(1885): Doğu Rumeli Bulgarlarının Bulgar prensliği ile birleşmek için ayaklanmaları sonucu yapılan görüşmelerde Osmanlı Devleti bu bölgenin Bulgar Prensliğine bağlanmasını kabul etti (1885)
6)-GİRİT SORUNU VE OSMANLI-YUNAN SAVAŞI: Yunanistan'ın Giritin iç işlerine karışması ve burada çıkan
ayaklanmayı desteklemesi sonucu OSMANLI-YUNAN savaşı çıktı Yapılan DÖMEKE MEYDAN SAVAŞINI kazanan Osmanlı kuvvetlerine Atina yolu açıldı Ancak Avrupa Devletlerinin müdahale etmesi üzerine İSTANBUL ANTLAŞMASI imzalandı(1897) Buna göre Girit'e özerklik verilmiş, ayrıca yönetimi Yunanlı bir Prense verilmiştir
NOT: Bu antlaşma ile Giritin yönetimi elimizden çıkmış, IIMeşrutiyet sırasında Girit Yunanistan tarafından işgal edilmiş,Balkan Savaşı sonucu imzalanan Atina Antlaşmasıyla da Girit'in Yunanistan'a ait olduğu kabul edilmiştir
7)-BOSNA HERSEK'İN AVUSTURYAYA BAĞLANMASI(1908): Berlin Antlaşmasında Bosna Hersek'in yönetimi geçici olarak Avusturyaya bırakılmıştı II Meşrutiyetin ilanı sırasında Avusturya Bosna-Hersek'i topraklarına kattığını açıkladı Osmanlı bu durumu kabul etmek zorunda kaldı
8)-BULGARİSTANIN BAĞIMSIZLIĞINI KAZANMASI(1908): IIMeşrutiyetin ilanı ile oluşan karışıklıklardan
yararlanan Bulgarlar bağımsızlıklarını ilan ettilerRusya'nın araya girmesiyle Osmanlı Devleti bu
durumu kabul etmek zorunda kaldı
9)- IIMEŞRUTİYET'İN İLANI(1908):
Padişah: IIAbdülhamit
İlanında Etkili Olan Grup: İttihat ve Terakki
Savunulan Düşünce: Türkçülük
14 Şubat 1878'de Sultan Abdülhamit'in meclisi kapatmasıyla şahsi idare dönemi başlamış ve 1908 yılına kadar 30 yıl sürmüştür Bu dönem içinde Sultan Abdülhamit'e karşı olanlar, meşrutiyeti yeniden ilan etmek amacıyla bir takım cemiyetler kurmuşlardır Bu cemiyetler içinde en önemlisi İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ'dir Selanik'te İttihat ve Terakki yanlısı subayların ayaklanması sonucu IIAbdülhamit meşrutiyeti tekrar ilan etmiştir(1908) II Meşrutiyetin ilanı sorunları çözmeye yetmedi İçte ve dışta yeni sorunlar çıktı Bu dönemde kurulan siyasi partilerin mevcudiyeti partizan çekişmeleri yarattı
10)- 31 MART OLAYI (13 NİSAN 1909): İstanbulda AVCI TABURLARININ başlattığı meşrutiyet karşıtı
ayaklanmadır
31 Mart Olayının Sonuçları:
1)- Mahmut Şevket Paşa komutasındaki HAREKET ORDUSU İstanbul'a gelerek ayaklanmayı bastırmıştır
(MKemal bu orduda Kolağasıdır)
2)- IIAbdülhamit tahttan indirilmiştirYerine VMehmet Reşat padişahlığa getirilmiştir
3)- Kanun-i Esasinin bazı maddeleri değiştirilmiştir
NOT: IIAbdülhamit'in tahttan indirilmesiyle Osmanlı Devleti Yönetiminde İTTİHAT VE TERAKKİ DÖNEMİ başlamış,bu dönem 1918'de imzalanan Mondros ateşkes Antlaşmasına kadar sürmüştürBu geçen 9 yıl içinde Osmanlı Devleti Trablusgarp, Balkan ve IDünya Savaşlarını yaşamış ve çok ağır yenilgiler almıştır
I VE II MEŞRUTİYET DÖNEMİ FİKİR AKIMLARI:
1)- OSMANLICILIK: Tanzimat döneminin sonlarına doğru bazı Osmanlı Aydınları GENÇ OSMANLILAR adıyla bir cemiyet kurdular Bunların amacı Fransız ihtilali sonucu yayılan "Milliyetçilik" akımının Osmanlı Devleti üzerinde etkisini kırmaktı Bunun için dil,din ve ırk farkı gözetmeksizin herkesin eşit haklara sahip olmasını savunuyorlardı Bu milletlere yönetimde temsil hakkı verilirse Osmanlı Devletinden ayrılmayacaklarını düşünüyorlardı
2)-İSLAMCILIK(PANİSLAMİZM): Genç Osmanlıların(jön Türkler) Osmanlıcılık fikrine karşı II Abdülhamit
bu düşünceyi savunmuştur Padişahın bunda iki amacı vardı: Dar anlamda: İmparatorluğu korumak ve devam ettirmek Geniş anlamda: Hilafet çatısı altında dünya İslam birliğini sağlamaktı Bu düşünceyi savunanlara göre din ile millet birdir Hangi milletten olursa olsun müslümanların halifenin etrafında birleşmesi gerekir
|