|
Prof. Dr. Sinsi
|
Yüzyıl Savaşları,Yüzyıl Savaşları Hangi Ülkeler Arasında Yapılmıştır,Yüzyılın Savaşı
Coğrafi Keşiflerin Türk Dünyası Üzerindeki Etkileri
Coğrafi Keşifler, bütün insanlığı etkilemiştir Bu yönüyle evrensel bir özelliğe sahiptir Akdeniz Limanları, Coğrafya Keşifler sonucunda önemini kaybetti Ancak 1869'da Süveyş Kanalı'nın Fransızlar tarafından açılmasıyla bu limanlar yeniden önem kazanmıştır
Coğrafi Keşifler, Müslüman ülkeler açısından büyük zararlara neden olmuştur İslam ülkeleri yoksullaşmış, Türkistan Hanlıkları giderek zayıflamış ve Ruslar karşısında gerilemiştir Osmanlı İmparatorluğu, İpek ve Baharat Yollarına hakim olmasına rağmen yolların değişmesinden dolayı umduklarına ulaşamamıştır Osmanlı İmparatorluğu, ticaret faaliyetlerini yeniden geliştirebilmek için Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermek zorunda kaldı
Ayrıca Osmanlı topraklarında kervan yolları boyunca faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kaldı Bu durum, Osmanlı Devleti'nde ekonomik sıkıntılara ve Celali İsyanları'na zemin hazırlamıştır
Osmanlı Devleti, Hint ticaret yolunun hakimiyeti için Portekizlilerle, Akdeniz hakimiyeti için de İspanyollarla mücadele etti Endonezya'da savunma ve koruma savaşları yapan Osmanlı Devleti, Hıristiyan Avrupa karşısında ''Doğu Kalkanı'' haline gelmiştir
RÖNESANS
15 ve 16 yüzyıllarda önce İtalya'da başlayan ve daha sonra Avrupa'da yayılan edebiyat, güzel sanatlar ve bilim alanındaki gelişmeler, yenilikler ve anlayışlara "Yeniden Doğuş" anlamında Rönesans denilmiştir
Rönesans'ın Nedenleri
*Ortaçağ'ın sonlarına doğru kültür ve sanatta önemli bir birikimin oluşması
*Avrupa'nın İspanya'da Endülüs Emevi Devleti ve Sicilya aracılığı ile İslam Medeniyeti'ni tanıması
*Matbaanın geniş kullanım alanına girmesiyle yeni buluş ve düşüncelerin yayılması
*Avrupa'da kültür ve sanat faaliyetlerini destekleyen, bilim adamları ve sanatkârları himaye eden varlıklı kişilerin (mesenlerin) ortaya çıkması
*Coğrafi Keşiflerden sonra zenginleşen Avrupa'da, sanattan ve edebiyattan zevk alan bir sınıfın ortaya çıkması
*Antikçağ (Eskiçağ) eserlerinin incelenmesi
*İstanbul'un fethinden sonra Bizanslı bazı bilginlerin İtalya'ya göç ederek eski Yunanca'yı öğretmeleri ve eski eserleri tanıtmaları
Rönesans, 14 yüzyılın sonlarında İtalya'da başlamıştır Rönesans'ın ilk önce İtalya'da başlamasında; İtalya'nın coğrafi konumu, ekonomik durumu, dini ve tarihi önemi, siyasal durumu ve İslam Medeniyeti'nden etkilenmesi önemli rol oynamıştır
İtalya'da Rönesans, 14 yüzyılın sonlarında Hümanizma ile başlamıştır Hümanizma; Eski Yunan ve Latin kültürünü en yüksek kültür örneği olarak alan ve Ortaçağ'ın skolastik düşüncesine karşı Avrupa'da doğup gelişen felsefe, bilim ve sanat görüşü, insanlık sevgisini en yüce amaç ve olgunluk sayan bir doktrindir
İtalya'da Eskiçağ'dan kalan antik eserleri incelemek ve benzerlerini yapabilmek amacıyla akademiler kurularak Yunanca, Latince ve İbranice metinler incelendi Hümanizma, insanın kendini tanımasına, yasalarını yapmasına ve haklarını korumasına zemin hazırlamıştır
Rönesans'ın Sonuçları
*Avrupa ülkelerinde bilim, sanat, edebiyat alanlarında yeni bir dünya görüşü ortaya çıktı
*Skolastik düşünce yıkıldı Düşüncede serbest bir ortam doğdu
*Deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce ortaya çıktı
*Kilise zayıfladı Bu durum Reform Hareketlerini başlattı
*Bu döneme kadar bilim, sanat ve medeniyet alanlarında İslam Ülkeleri öncülük yaparken, Rönesans hareketleriyle Avrupa Ülkeleri öne geçti
*Avrupa'da insan faktörü öne çıktı İnsanlar kendi haklarına sahip çıkmaya başladılar
REFORM
Katolik Kilisesi'nin bozulması ve dini amaçlardan uzaklaşması üzerine 16 yüzyılda Almanya'da başlayarak diğer Avrupa Ülkelerine yayılan dini alandaki yeniliklere Reform denilmiştir
Reform'un Nedenleri
*Katolik Kilisesi'nin bozulması ve ıslahat fikrinin yayılması
*Hümanizm sayesinde Hıristiyanlığın kaynaklarına inilmesi, İncil'in milli dillere çevrilerek temel ilkelerin ortaya konulması
*Matbaanın yaygınlaşması ile okuma-yazma bilenlerin artması üzerine Katolik Mezhebi'nin sorgulanmaya başlanması
*Endülüjans sorununun ortaya çıkması, para karşılığında kilisenin günahları affetmesi
*Rönesans hareketlerinin etkisi
*Reform hareketlerinin ilk defa başladığı Almanya'da siyasal birlik olmaması ve Almanya'daki prenslerin dinde yenilik isteyenleri desteklemesi
1517'li yıllarda Reform düşüncesi Almanya'da Martin Luther tarafından ortaya atıldı Sonunda Luther'in görüşleriyle Protestanlık mezhebi doğdu Protestanlar ve Katolikler arasında mücadeleler Ogsburg Antlaşması ile sona erdi (1555) Buna göre; Protestanlık Mezhebi ve Kilisesi kesin olarak kabul edilmiştir
Alman prensleri istedikleri mezhebi seçme ve kendi topluluklarına kabul ettirme konusunda serbest oldular Prensler, kendi ülkelerinde din işlerinin mutlak hakimi haline geldiler Prenslerin mezheplerini kabul etmeyen Almanların başka yerlere göç etmesine izin verildi Almanya'da başlayan Reform hareketleri İngiltere, Fransa, İsveç, Norveç ve Danimarka gibi ülkelere de yayılmıştır
Reform'un Sonuçları
*Avrupa'da mezhep birliği bozuldu Katolik ve Ortodoks Mezhepleri yanında Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm mezhepleri ortaya çıktı, mezhepler arasında çatışmalar başladı
*Din adamları ve kilise, eski itibarını kaybetti
*Katolik Kilisesi, kendisini yenilemek ve düzenlemek zorunda kaldı
*Eğitim-öğretim faaliyetleri kiliseden alınarak laik bir eğitim sistemi kuruldu
*Katolik Kilisesi'nden ayrılan ülkelerde kilisenin mallarına ve topraklarına el konuldu
*Papa ve kilisenin Avrupa Ülkelerinin kralları üzerindeki etkisi sona erdi ve Avrupa'da siyasal bölünmeler yaşandı Çünkü Ortaçağ'da Papa, Avrupa krallarına taç giydirerek onların krallıklarını onaylıyor ve yönlendirebiliyordu Papanın bu gücü kaybetmesi, Haçlı Seferleri'nin düzenlenmesini engellemiştir
*Katolik kalan ülkelerde yeni mezheplerle mücadele etmek amacıyla Engizisyon Mahkemeleri kuruldu
*Protestan krallar ve prensler, din işlerinin mutlak hakimi oldular
*Reform hareketleri, Avrupa'yı siyasi yönden zarara uğratmıştır Şarlken'in Osmanlı Devleti üzerine yapmayı planladığı Haçlı Seferi bölünmelerden dolayı gerçekleşmemiştir
*Mezhep savaşları, Osmanlı Devleti'nin Avrupa'da ilerlemesini kolaylaştırmıştır
Osmanlı Devleti içerisinde yaşayan Gayrimüslimlerin büyük çoğunluğu Hıristiyandı Osmanlı Devleti bunlara inanç ve din konularında serbestlik tanıyarak geniş haklar verdi Osmanlı'da dini bakımdan bağımsız olan Hıristiyan Toplumu, Avrupa'daki mezhep kavgalarından etkilenmedi Bunda Osmanlı Devleti'nin Hıristiyan halkı kilisenin suistimallerine karşı koruması etkili olmuştur
SANAYİ DEVRİMİ
18 yüzyılın ikinci yarısıyla 19 yüzyılın ilk yılları arasında bir seri buluşun, enerji, tekstil, demir, çelik ve ulaştırma üretimlerini etkilemek yoluyla İngiltere'nin üretim karakterinde meydana getirdiği yapısal değişmedir Kesin tarih vermek mümkün olmamakla beraber 1760 ile 1829 arasındaki dönemi kapsadığı kabul edilmektedir
1769 tarihine kadar olan dönemde, ekonomik faaliyet, iki ana akım üzerinde toplanmış bulunmaktaydı: Tarım ve ticaret Bu tarihe kadar iktisadi hayatın ana faktörleri, köylü, tüccar, lonca mensubu gibi kimselerdi Fabrika işçisi yoktu Sanayi kapitalisti de iktisat sahnesine çıkmış değildi Zenginlerin çoğu servetini bir şey imal etmekle değil, ticaret, nakliyat ya da borç para vermekle yapmışlardı
Sanayi Devrimi'nin Kara Avrupası'nda değil de İngiltere'de başlamasının nedenlerini anlayabilmek için İngiltere'yi Avrupa'nın birçok ülkesinden ayıran farkları incelemeliyiz Bunlardan birincisi, İngiltere'nin bu ülkelere göre daha zengin oluşudur Bir yüzyıl süren keşifler, esir ticareti, korsanlık, ticaret ve savaşlar, İngiltere'yi dünyanın en zengin devleti haline getirmiştir İngiltere'deki zenginlik, yalnız asillerin elinde değildi; ortanın üstünde geniş bir ticaret burjuvazisine yayılmış bulunmaktaydı
İkincisi, İngiltere, feodal toplumdan ticari topluma başarılı bir geçişe sahne oldu Toprağa dayanan eski kuvvetle, paraya dayanan yeni kuvvet arasında çıkar çatışmaları olmasına karşılık, İngiltere'yi yönetenler, piyasa ekonomisine karşı çıkmak yerine, oradan gelen taleplere uyma yolunu seçmişlerdi
Üçüncüsü, İngiltere'nin fen ve mühendislik alanındaki çalışmaların en büyük destek ve teşvik bulduğu yer olmasıdır Bunlardan başka, kömür ve demir yataklarının zenginliği, icatları tespit eden ve koruyan milli bir patent sisteminin kurulmuş olması gibi nedenler de sayılabilir Ancak bütün bu faktörleri harekete geçiren, bir grup yeni insanın iktisat sahnesine çıkmasıydı Yeni insanlar her şeyden önce müteşebbisti
Sanayi Devrimi'nin etkileri, üretimi arttırması ve uzun dönemde iktisadi refahı geliştirmesidir Sanayi Devrimi, fiziki sermayenin genişlemesine ve emek verimliliğinin geniş çapta artmasına yol açan bir süreçti
FRANSIZ İHTİLALİ
Fransız İhtilâli'nin ortaya çıkmasında, Fransa'nın dışındaki ve içindeki gelişmelerin etkisi olmuştur
Siyasal Nedenler
Fransa, 16 yüzyıldan beri, katı bir mutlakiyetle yönetiliyordu Kral, Tanrı'dan başka kimseye hesap vermek zorunda değildi Adaletsiz ve güç kullanılarak toplanan vergiler, kralın zevk ve eğlencesine ayrılıyordu 18 yüzyıl sonlarında halk, bu duruma isyan etmiştir
Sosyal Nedenler
Fransa'da halk, birbirine eşit olmayan, ayrı hak ve imtiyazlara sahip soylular, rahipler, burjuvalar ve köylüler olmak üzere sınıflara ayrılmıştı Toplumda eşitliğin olmaması, soyluların ve rahiplerin geniş imtiyazlara sahip olması, zenginleşerek devlete vergi ödeyen burjuvaların siyasal haklar istemesi, hiçbir hakkı olmayan ve en ağır işlerde çalışan köylülerin burjuva sınıfını desteklemeleri, Fransız İhtilâli'nin çıkmasında etkili olmuştur
Fransız Aydınlarının Etkisi
18 yüzyılda Fransa'da birçok aydın yetişti Aydınlar, Fransız İhtilâli'nin fikir yapısını hazırladılar Monteskiyö (İran Mektupları ve Kanunların Ruhu Üzerine), Volter, Dalamber, Didero ve Jan Jak Russo (Sosyal Mukavele), yazdıkları eserlerde Fransa'nın rejimini eleştirdiler, yeni çözüm yolları ileri sürdüler Aydınların bu çalışmaları, Fransa'da halkın krallık rejimine karşı kışkırtılmasını ve ihtilalin hazırlanmasını sağlamıştır
Dış Nedenler
1215'ten beri İngiltere'de halkın istekleri, kral tarafından dikkate alınıyordu 17 yüzyıldan itibaren de İngiltere'de Meşruti Krallık kesin olarak yerleşmişti Böylece kral, anayasada belirlenen yetkilerin dışına çıkamıyor ve halkın temsilcilerinden oluşan bir meclis, ülke yönetimine katılıyordu Ayrıca Amerika'da yayınlanan İnsan Hakları Bildirisi, Fransızları derinden etkilemiştir Fransızlar, İngiltere ve Amerika'daki hakların kendilerine de tanınmasını istemişler, bu da Fransız İhtilâli'nin ortaya çıkmasında etkili olmuştur
Ekonomik Nedenler
Fransız İhtilâli'nin en önemli ve yakın nedeni, ekonomik durumun bozulmasıdır Bunun başlıca nedeni, Fransa'nın özellikle 18 yüzyılda katıldığı savaşlar ve devletin gereksiz harcamalarıydı Bu nedenle vergiler ağırlaştırılmış, halk geçim sıkıntısı çekmeye başlamıştır Maliyeyi düzeltmek amacıyla alınan tedbirler sonuç vermeyince Fransa Kralı 16 Lui, Fransa'nın bir çeşit milli meclisi olan Etejenero'yu toplantıya çağırarak gerekli tedbirlerin alınmasını istedi (1789)
Bu toplantıda soylular ve rahipler ile halkın temsilcileri arasında anlaşmazlık çıkınca, halkın temsilcileri Etejenero'yu, Milli Meclis ilan ettiler Milli Meclis, kendi onayları olmadan vergi toplanmaması kararı aldı Kral, bu kararı kabul etmediği gibi kuvvet kullanarak Milli Meclis'i dağıtmak istedi Bu gelişme karşısında halkın temsilcileri, anayasa hazırlamadan dağılmamaya karar verdiler
Milli Meclis, anayasa hazırlıklarına başladıktan sonra kendisini ''Kurucu Meclis'' ilan etti Kral, yabancı askerlerle Meclis'i dağıtmak isteyince, ayaklanan halk, Bastil Hapishanesi'ni basarak siyasi tutukluları serbest bıraktı (14 Temmuz 1789) Böylece bütün dünyayı derinden etkileyecek sonuçları ortaya çıkaran Fransız ihtilali başlamış oldu
İhtilâlin Sonuçları
*Yıkılmaz diye düşünülen, hatta egemenlik hakkını Tanrı'dan aldığı iddia edilen mutlak krallıkların yıkılabileceği ortaya çıktı
*İlkel şekli Yunan şehir devletlerinde, gelişmiş şekli İngiltere ve ABD'de görülen demokrasi, Kıta Avrupası'nda da gelişmeye başladı ve Batı medeniyetinin vazgeçilmez unsurlarından biri haline geldi
*Egemenliğin halka ait olduğu kabul edildi
*Milliyetçilik ilkesi, siyasi bir karakter kazanarak, çok uluslu devletlerin parçalanmasında etkili oldu
*Eşitlik, özgürlük ve adalet ilkeleri yaygınlaşmaya başladı
*Şahsi güçlere, zekâya ve girişim yeteneğine ortam hazırladı
*Fransız İhtilâli, sonuçları bakımından evrensel olduğundan Yeniçağ'ın sonu, Yakınçağ'ın başlangıcı kabul edildi
*Dağınık halde bulunan milletler, siyasi birliklerini kurmaya başladılar
*İnsan Hakları Bildirisi, Fransızlar tarafından dünya çapında bir bildiriye dönüştürüldü
*Fransız İhtilâli'nin yaydığı fikirlere karşı İhtilâl Savaşları (1792-1815) başladı Önce Fransa ile Avusturya ve Prusya arasında başlayan bu savaşlara İngiltere ve Rusya'da katıldılar Savaşlar Napolyon'un yenilgisiyle sonuçlandı Viyana Kongresi ile Avrupa'nın siyasi durumu yeniden düzenlenmiştir (1815)
VİYANA KONGRESİ (1815)
Fransız İhtilali'nden sonra imparator olan Napolyon, bütün Avrupa devletlerini hakimiyetine almak istedi Bu nedenle Fransa ile Avrupa devletleri arasında Napolyon Savaşları başladı (1805-1815) Bu savaşların sonunda Napolyon mağlup olmuştur
Avrupa devletleri, Avrupa'da bozulan sınırları ve siyasi dengeyi yeniden düzenlemek ve Avrupa'nın geleceğini belirlemek amacıyla Viyana'da bir kongre topladılar (1815) Osmanlı Devleti'nin katılmadığı bu kongreye 90 kadar devlet katıldıysa da kongreye Fransa'nın yenilmesinde etkili olan İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya hakim olmuştur Bu kongrede:
*Büyük devletlerin istekleri doğrultusunda Avrupa devletlerinin sınırları çizilmiştir
*Fransız İhtilali'nin yaydığı fikirler göz önüne alınmamış ve siyasi emeller öne çıkmıştır
*Sınırların çizilmesinde milliyet, din ve dil faktörleri önemsenmediği için Avrupa'da barış ve huzur sağlanamamıştır
*İngiltere, Rusya, Prusya ve Avusturya, kurdukları düzeni koruyabilmek için aralarında bazı antlaşmalar yapmışlardır
*Şark meselesi ortaya atılmıştır
*Rusya, Osmanlı Devleti'nin paylaşılmasını istemişse de İngiltere'nin çıkarlarına ters düştüğünden kabul edilmemiştir
*Büyük devletler yeni topraklar kazanmıştır
*Mutlak Krallık sistemi devam ettirilmeye çalışılmıştır
Viyana Kongresi Antlaşması'yla, Belçika ile Hollanda, İsveç ile Norveç birleştiler Fransa, ihtilalden önceki sınırlarına geri çekildi Napolyon'un son verdiği hükümet ve krallar ülkelerine dönerek tahtlarına yeniden sahip oldular
Viyana Kongresi'nden Navarin Olayı'na kadar geçen döneme (1815-1827) Avrupa'da "Yeniden kurmak, düzenlemek" anlamına gelen Restorasyon Devri denilmiştir Bu dönemde Avrupa'nın büyük devletleri, Viyana Kongresi kararlarını uygulatabilmek ve mutlak krallık yöntemini devam ettirebilmek için kendi aralarında Kutsal İttifak ve Dörtlü İttifaklar kurmuşlardır
|