|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlı Devletinde Yükselme Dönemi- Osmanlı Dönemi Yükselme Dönemi Padişahları Kimler
DIGER GELIRLER
Tüccar ve şehirliden alinan Tekâlif-i örfiye vergisi
Gümrük vergileri
Maden, orman, tuzla gelirleri
Savaş giderlerini karşilamak için alinan avariz vergiler
Savaşlarda kazanilan ganimetlerin beşte biri Buna Hums-u şeri adi verilirdi
Saliyeneli eyaletlerden ve bagli beylik, hükümet*lerden alinan vergi
ORDU
Osmanlilarda ilk ordu Gaziler ve boy halkindan seçi*lenlerden, oluşturuldu Temelde bu ordu gaziler örgü*tüydü
Ilk askeri teşkilat Orhan Bey zamaninda veziri Ala*eddin Paşa ile kadi Çandarli Kara Halilin tavsiye ve ça*lişmalariyla kurulan Yaya ve Müsellem adli asker*lerdi
Yayalar maaşli, piyade askerlerdi Müsellemler vergi vermeyen atli askerlerdi Savaşta ulufe alirlardi Bu as*kerler kapikulu askerlerinin çogalmasi üzerine geri hiz*mete alindi
Yükselme devrinde ordunun teşkilatlanmasi tamam*landi Avrupa devletlerinden, üstün duruma gelindi Ordu üç bölümden oluşmuştur
A) Kapikulu Askerleri
B) Timarli Sipahiler
C) Yardimci Kuvvetler
A) KAPIKULU ASKERLERI
Padişaha bagli de*vamli ve maaşli askerlerdi Bu as*kerler, Osmanli ordu*sunun temelini teşkil etmiştir Istan*bul'da ve sinir boyla*rindaki şehir ve kale*lerde yaşarlardi Yaptiklari iş baki*mindan 1) Kapikulu pi*yadeleri 2) Kapi*kulu süvarileri şeklinde ikiye ayrilmiştir
1 Kapikulu Piyadeleri:
Yedi ocaktan oluşurdu Bunlar Acemioglanlar, Yeni*çeriler, Topçular, Cebeciler, Toparabacilari, Humbaraci*lar, Lagimcilar
Acemioglanlar ocagi:
I Murat zamaninda Çandarli Karali Halil çalişmala*riyla, Gelibolu'da savaş esirlerinden kuruldu Hristiyan ailelerin çocuklari Türk ailelerin ya*ninda Türk-İslam ge*leneklerine göre yetiştirildikten sonra ocağa alınır, daha sonra Yeniçeri ocağına gönde*rilirdi
Yeniçeriler:
I Murat zamanında Çandarlı Kara Halil*'in çalışmala*rıyla kuruldu (1363) Acemioğlanlar ocağın*dan oluştu*ruldu İstanbulda kışlalarda otu*rurlar, başka bir işte ça*lışmazlar, emekli oluncaya kadar ev*lenmezlerdi Savaşta padişahın yanında bulunurlardı Üç ayda bir ulufe demi*len maaş alırlardı
Cebeciler:
Yaya askerlerin silahlarını onaran ve cephane hazır*layan ocaktı
Topçular:
Top döken, savaşlarda top kullanan ocaktı Osmanlı ordusunda top ilk kez I Kosova sava*şında kullanıldı Bu ocak Fatih Sultan Mehmet zama*nında geliştirildi
Top arabacıları:
Top arabalarını yapan ve topları taşıyan yaya asker*lerdi
Humbaracılar:
Havan toplarını, humbaraları (el bombaları) yapan ve kullanan ocaktı
Lağımcılar:
Kalelerin kuşatılması sırasında tünel ka*zan, barutla kale duvarlarını ve surlarını yıkan sınıftı
Kapıkulu Süvarileri:
Yeniçeriler gibi ulufe alırlardı Altı ocaktan oluşmuş*tur
1 Sipahi 2 Silahtar
3 Sağ ulufeciler 4 Sol ulufeciler
5 Sağ Garipler 6 Sol Garipler
B) EYALET ASKERLERİ (TIMARLI SİPAHİLER): Eyalet askerleri, tımar sistemine ve toprak yönetimine dayanırdı Ordunun en büyük bölümünü meydana ge*tirmiştir 1) Tımarlı Sipahiler, 2) Akıncılar olmak üzere ikiye ayrılırdı
Tımarlı Sipahiler: Dirlik sahiplerinin yetiştirmekle yükümlü oldukları, Cebeli denilen atlı askerlerdir Sipahi*lerin giderlerini Tımar sahipleri karşılardı Ordunun en büyük ve en güçlü hareketli birlikleri idi
Akıncılar: Sınır boylarında otururlar, düşman toprak*larına akınlar ve keşifler yaparlardı
C) YARDIMCI KUVVETLER:
Yayalar, Musellemler, Yörükler: İlk düzenli Os*manlı kuvvetleriydi Yörükler Rumelide, Yayalar Anadolu*'da bulunurlardı Müsellemler atlı askerlerdir Savaşta yol açmak, yiyecek taşımak buna benzer işler yaparlardı
Azaplar: Savaşta düşman kuvvetlerini oyalayarak kuşatılmasını sağlayan askerlerdi
Saka Ocağı: Savaşlarda ve seferlerde su ihtiyacını karşılayan ocaktır
DONANMA
İlk Osmanlı tershanesi Yıldırım Beyazıd zamanında Gelibolu'da kurulmuştur İstanbul'un fethi ve Mısır'ın alın*ması donanmanın kuvvetlendirilmesini sağlamıştır Ka*nuni devrinde, donanma en parlak çağını yaşamıştır
Donanma başkomutanına Kaptan-ı Derya (Kaptan Paşa) komutanlarına Reis, askerlerine Levent
Başlıca tershaneler İstanbul, İzmit, Gelibolu, sonra*dan Suveyş, Rusçuk İstanbul tershanesi (Tershane-i Amire) en büyük tershanedir Venedik tershanesi düze*yinde idi
Akdeniz'de Osmanlı donanmasının en büyük yar*dımcısı Cezayir, Tunus, Trablusgarp'ta kurulu olan Garp ocakları idi
denilmiş*tir HUKUK
Osmanlı hukuku, İslam hukukuna (şer'i hukuk) da*yanmaktaydı Kamu hukukunun gelişmesinden dolayı örfi hukuk da gelişti
Fatih'in hazırlattığı Kanunname-i Al-î Osmani örfi hukukla ilgili bir kanundu Bu kanunname Kanuni Sultan Süleyman zamanında yapılan konularla daha da zengin*leştirilmiştir
EĞİTİM VE ÖĞRETİM
Eğitim ve öğretim düzenli şekilde ilkokul düzeyindeki okullar ile medreselerde yapılırdı
Bu okullarda, okuma, yazma ve kuran-ı kerim ders*leri görü*lürdü
Medreseler: Orta ve yüksek öğrenim kurumlarıdır Genellikle camiler ve vakıfların çevresinde kurulmuştur Medreselerin çalışması ve ihtiyaçlarıyla ilgili vakfiyeleri bulunurdu Ders verenlere müderris, yardımcılrına muid denirdi
İlk Osmanlı medresesi İznik'te Orhan Bey zama*nında açıldı Osmanlı medreseleri Fatihin yaptırdığı Sahn-ı seman medresesi ile Kanuni devrinde yapılan medrese*lerle gelişmiştir
Medreselerden mezun olanlar kadılık, müderrislik, müftülük, nişancılık, defterdarlık, tabiplik gibi görevleri ya*parlardı
Medreselerin dışındaki en önemli okul Enderundur İlk önce Edirne sarayında açılmıştır Enderun Devlet adamı yetiştiren bir okuldur
DİL VE EDEBİYAT
Devletin resmi dili Türkçeydi Yükselme döneminde sınırların genişlemesiyle Türkçe yaygınlaştı Türkçe XVI yy'da Arapça ve Farsça'nın tesiri altına girmiştir Böylece Osmanlıca denilen yeni bir dil ortaya çıkmıştır
BİLİM VE KÜLTÜR
Osmanlı kültür hayatında en etkili sınıf ülema sını*fıydı İstanbul bilim ve kültür merkeziydi Fatih Eski Yu*nan, Latin, Arap, Fars dillerinde yazılı önemli eserleri ter*cüme ettirdi
Önemli bilim ve kültür adamları şunlardır:
Ali Kuşçu: Semerkanttan geldi Fatih zamanında Ayasofya medresesinde müderrislik yaptı Matematik ve astronomi bilginidir
Sinan Paşa: Tazaruname adlı eseri yazdı, matema*tik ve astronomiyle ilgilenmiştir
Takiyüddin: Türkiye'de ilk rasathaneyi kurmuştur III Murat çalışmalarını desteklemiştir Gericiler tarafın*dan çalışmaları durduruldu ve kurduğu rasathane yıktı*rılmış*tır
Sabuncuoğlu Şerefaddin: Cerrahname-i İlhani adlı eseri yazan tıp bilginidir Fatih döneminde yetişmiş*tir, diğer tıp bilginleri Ahi Almet, Altıncızade
Piri Reis: Kitab-ı Bahriye ve Dünya haritası eserle*riyle tanınan coğrafyacı ve denizcidir
Seyd Ali Reis: Muhid adlı coğrafya eseri, bir seya*hatname olan Mir'atül - Memâlik adlı eseri yazmıştır
Ahmedi: Bilinen ilk Osmanlı tarihi olan İskender*name adlı eseri yazdı
Hoca Saadddin: Tac-üt Tevarih adlı ilk büyük resmi Osmanlı tarihini yazdı
Ebusuud Efendi: Kanuni devrinin ünlü fıkıh bilgini*dir
SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT
Sosyal hayat: Halkın büyük çoğunluğunu müslü*manlar oluşturmuştur
Hristiyan ve Musevi halka dini inançlarında serbestlik tanınmıştır
Türkler, yerleşik ve göçebe hayat sürdürürken, Müslüman olmayanlar kasaba ve şehirlerde yaşarlardı
Halk yöneticiler ve Reaya olmak üzere ikiye ayrıl*mıştı Reaya Müslüman ve Hristiyan halka denilirdi Re*aya deyimi sonradan müslüman olmayan halk için kul*landı
Şehrin en yüksek sivil yöneticisi Kadı idi, yargı işle*rine bakarlardı Malların fiat tespitinde bulunur*lardı
Lonca teşkilatı, esnafları ve sanatkarları denetlerdi Loncalarda, çıraktan kalfaya; kalfadan, lonca ustalarına kadar belirli sınıflaşma vardı Buralardaki Esnaf ve za*na*atkarlar ara*sında karşılıklı yardımlaşma sağlanırdı
EKONOMİK HAYAT
Tarım: Topraklar düzenli yazılır ve gelirlerine göre dirliklere ayrılırdı Toprağı üç yıl arka ar*kaya ekmeyen*den toprak alınırdı Devlet Tımar sipahile*rine her türlü yardımı ederdi
Anadolu'da ve Rumeli'de halk hayvancılıkla geçinirdi Osmanlı ekonomisi esas olarak tarıma dayanmıştır Top*rağını ekmeyen ve göç edenlerden çift bozan ver*gisi alınırdı
Zanaat: Başta İstanbul olmak üzere, şehirlerde za*nat gelişmişti Dericilik, demircilik, bakırcılık, kuyumcu*luk, kunduracılık, terzilik meslekleri yapılmıştır
Osmanlı sanayisi genelde harp sanayi alanında ge*lişmişti, tershane, baruthane, demirhane gibi tezgahlar vardı
Ticaret: Osmanlı toprakları coğrafi bakımdan tica*rete elverişliydi İpek yolu ve Baharat yolu kervanları, ti*cari canlılığı sağlamıştır Kırım, Trabzon, Suriye, Mısır, Trab*lusgarp ve Şam önemli ticaret merkezleriydi Deniz tica*re*tiyle Hristiyan ve Museviler, Kara ticaretini Türkler ile di*ğer Müslümanlar yapardı
Para: Osmanlılar'da ilk parayı Orhan beyin bastırdığı bilinmekteydi Son yapılan araştırmalarda Osman Gazi'*nin bastırdığı para bulundu Osman Gazi'nin hangi ta*rihte para bastırdığı saptanamadı Orhan beyin bastır*dığı pa*raya Akçe denir (1327) İlk Osmanlı darphanesi Bursa'da idi I Murat bakır para bastırdı II Murat bastır*dığı para*larda Sultan ünvanını kullandı İlk altın para Fatih tarafın*dan bastırıldı
SANAT
Osmanlı sanatında en önemli ilerleme mimaride gö*rülmüştür İlk çalışmalar İznik'te başlamıştır Camiler, köprüler, çeşmeler, bedestenler, çarşılar önemli mimari eserlerdir
Fatih zamanından itibaren Osmanlı sanatı gelişmeye başladı Mimar Sinan çok sayıda cami, köprü, medrese yapmıştır En önemli eserleri Manisa'daki Şehzade, İs*tanbul'daki Süleymaniye, Edirne'deki Selimiye camile*ri*dir
Çinicilik, kakmacılık, oymacılık, nakkaşlık, tezhip, minyatür ve hat (yazı) gibi süsleme sanatları çok geliş*mişti Kitaplar tezhip ve minyatürlerle süslenmiştir
Fatih, İtalyan Belleniye kendi portrelerini ve İstanbu*lun çeşitli manzaralarını yaptırmıştır II Bayezıt bu sana*tın gelişmesine önem vermiştir Resim sanatının yerine minyatür sanatı gelişmiştir
osmanlı devletinin yükselme dönemi padişahları, osmanlı devleti yükselme dönemi padişahları,osmanlı yükselme dönemi haritası ,yükselme dönemi padişahları ,osmanlı yükselme dönemi padişahları, osmanlılarda halife unvanını taşıyan ikinci padişah ,sağ garipler ,osmanlı devletinin yükselme dönemi haritası ,yükselme dönemindeki padişahlar, osmanlılarda yükselme döneminde devlet yönetimi, osmanlı devleti yükselme dönemi haritası ,halife unvanını taşıyan ikinci padişah,yükselme dönemi divan üyeleri, osmanlı dönemi yükselme dönemi padişahları
|