|
Prof. Dr. Sinsi
|
Lydialılar, Lydialılar Yönetsel Ve Ekonomik Yapısı,Lydialılar'da Yönetsel Ekonomi
Lydialılar, Lydialılar Yönetsel ve Ekonomik Yapısı,Lydialılar'da Yönetsel Ekonomi
Lydialılar, Lydialılar Yönetsel ve Ekonomik Yapısı,Lydialılar'da Yönetsel Ekonomi
İlkçağ Anadolu'sunun önemli devletlerinden biri olan Lydia Krallığı, hem doğunun hem de batının özelliklerini taşıyan bir krallıktı Krallığın en parlak dönemi, İÖ 7yy'ın ilk yarısına rastlamakla birlikte Lydialılar'ın Anadolu'ya, Menderes Vadisi’ne yerleşmeleri, İÖ 2binlere değin uzanmaktadır Lydialılar'ın kökenleri belirsizdir Bir varsayıma göre Hint Avrupalı bir kavim, bir diğer varsayıma göre de Hititler'den ayrılmış, Lidce konuşan bir halk topluluğudur Bazı bilim adamlarına göre ise Lydialılar, yerli halkla Hint-Avrupalı kavimlerin kaynaşması sonucu ortaya çıkmıştır
İÖ 7 ve 6yy'larda Batı Anadolu'nun en zengin devleti olan Lydia Krallığı'nın merkezi, bugünkü Manisa'nın Salihliı ilçesi sınırları kalan Sardes'ti Küçük beylikler biçiminde yaşayan Lydialılar ya da Luddular, Kimmer saldırıları karşısında birleşmek gereğini duydular Gyges adlı soylunun önderliğinde biraraya gelen Lydia beyleri, Mermnadai-şahinler- adını verdikleri yönetici kadroyu oluşturdular Ne var ki bazı kaynakla da Mermnadlar'dan önce Atyadı ve Heraklid (ya da Tylonid) hanedanlarının egemen oldukları yazılıdır
Mermnad egemenliği döneminde Lydia Devleti, Ön Asya'nın sayılı devletlerinden biri durumuna geldi Mermnad kralları, Yakındoğu krallıkları ve Yunan kent devletleriyle iyi ilişkiler kurmaya çalıştılar Mermnad dönemini başlatan kral Gyges, tahta geçer geçmez Kimmerler'e karşı saldırıya geçti 7yy'da Frigler'i yenerek İç Anadolu'nun kuzeyine yerleşmiş olan Kimmerler, Lydia topraklarına sürekli akınlar düzenleyerek egemenlik alanlarını genişletme çabasındaydılar Gyges, Asurlular'la anlaşarak ilk saldırı dalgasını püskürtmeyi başardı Ne var ki,bu zaferden sonra Asurlular'la yaptığı anlaşmayı bozarak, Asurlular'ın düşmanı Mısırlılaı'a yardım etti Bu da onun sonunu getirdi, ikinci saldırıya karşı koyamayarak savaş alanında öldü Başkent Sardes akropolisi dışında tümüyle yakılıp yıkıldı
Kimmer saldırıları, Gyges'ten sonra tahta geçen oğlu Ardys döneminde de sürdü ve başkent Sardes, İÖ 642/641'de ikinci kez yakılıp yıkıldı Ardys, Kimmerleri püskürttükten sonra Batı Anadolu'nun önemli kentlerinden olan Priene'yi aldı Miletos'a da aynı amaçla saldırmasına karşın başarılı olamadı Lydia Krallığı en parlak dönemini kral Alyattes zamanında yaşadı Alyattes, Kimmerler'i Kızılırmak'ın ötesine sürdü Böylece, bitmez tükenmez Kimmer saldırıları sona erdi Smyrna ile Kolophon'u da ele geçiren kral Alyattes, Lydia topraklarını Kızılırmak yayına kadar genişletti Böylece Lydia, Anadolu'ya egemen olmak isteyen Medler'le komşu ülke durumuna geldi İki güçlü devlet arasında başlayan savaş,İÖ28 Mayıs 585'te meydana gelen güneş tutulmasıyla sona erdiTanrıların barış çağrısı biçiminde yorumlanan bu güneş tutulması, iki tarafın anlaşmasına neden oldu Anadolu, Medlerle Lydialılar arasında paylaşıldıNe var ki, bu anlaşmaya karşın iki devlet arasında çatışmalar sürdü ve İÖ 580'de ikinci bir anlaşmayla Kızılırmak sınır kabul edildi Büyük savaş sona erdikten sonra kral Alyattes, Batı Anadolu'ya yöneldi, bölgenin önemli kentlerini ele geçirmeye çalıştı
İÖ 560'ta tahta geçen Alryattes'in oğlu Karyalı Kroisos, Mermnad hanedanı’nın ve Lydiaı'nın son kralı oldu Heredotos, Kroisos'un teker teker tüm İon kentlerine egemen olduğunu, Lydia'yı her yönüyle rakipsiz bir güç haline getirdiğini yazmaktadır İÖ 6yy'ın ortalarına doğru Med Krallığı'nı ortadan kaldıran Persler, İÖ 550'de Anadolu'ya girdiler Tehlikeyi sezen Kroisos, Kapadokia'ya doğru sefere çıktı ve Kızılırmak'ı geçti İÖ 547'de Kızılırmak yayı içinde karşılaşan iki ordu arasındaki savaş, Persler'in zaferiyle sonuçlandı Pers ordusu, Kroisos'u izleyerek başkent Sardes önlerine kadar ilerledi ve kısa süren bir kuşatmadan sonra kenti aldı Böylece, Lydia Krallığı tarih sahnesinden silindi, Batı Anadolu Persler'in etki alanına girdi
Lydialılar'da Yönetsel ve Ekonomik Yapı
Lidya uygarlığı hakkında bilinenler sınırlıdır Doğruluğu kanıtlanmış bilgilere göre, Lydia, askeri açıdan çok güçlü bir devlet değildi Kraldan sonra en önemli güç, zengin aristokrat ve tüccarlardı Verimli topraklar üzerinde yurtlanmış bulunan Lydialılar aynı zamanda karayolu ticaretinin yoğun olduğu bir bölgedeydiler Lydia, yeraltı kaynakları bakımından da zengin bir ülkeydi Lydia, zengin bir ülke oluşunu altına borçluydu Doğu ile batı arasındaki ticareti düzenleyen Lydialılar, ekonomide mal değişimi yerine para kullanımını getirmiş, başkent Sardes'te serbest pazar kurmuşlardı Ticari alanda önemli buluşlara sahip olan Lydia, çağdaşı devletler arasında bu konuda önde gidiyordu Lydia, Arkaik Çağ'ın altın, mücevher, kozmetik malzeme ihraç eden en önemli devletiydi
Halka açık parklar ile genelevlerin bulucusu olan Lydialılar modern anlamda hancılığı başlatan ulustur Sardes, döneminin en tanınmış eğlence ve dinlence merkeziydi
Lydialılar'da Kültür ve Sanat
Lydia kültür ve sanatında hem doğu hem de batı etkileri görülür Hitit-Luvi dil grubuna giren Lidce'de Yunan etkisi kesindir İÖ 6-4yy arasına tarihlenen yüz kadar yazıt Yunan harflerine benzer harflerle yazılmıştır Lydia'da en önemli tanrılar ana tanrıça Kybele, Artemis ve Dionysos'tu Tapınılan öbür tanrılar ise Zeus, Apollon, Asklepios ve Hermes'ti
Doğu etkisinin belirgin olduğu küçük el sanatlarının en önemlileri altın işlemeciliği, fildişi oymacılığı ve mücevhercilikti Lydia geç dönem küçük el sanatları ürünlerinde Pers sanatından esinlenmiştir Keramikte ise Yunan etkisi görülür Yüksek konik ayaklı, boyayla mermer görünümü verilmiş Lydion denilen kaplar, Anadolu'ya özgü ürünlerdi Sarımsı beyaz ya da turuncuya çalan astar üzerine yapılan bu bezeme biçimi, İÖ 5yy'da kaybolur Heykelde başkent Sardes, Doğu Yunan sanatının önemli merkezlerinden biriydi Doğu'nun görkemli anıtsallığının Yunan sanat ögeleriyle birleştiği Lydia mimari kabartmaları ve heykelleri özgün ürünlerdir Lydia mimarisiyle ilgili bilgiler, başkent Sardes'ta yapılan kazı sonuçları ve antik yazarların aktardıklarıyla sınırlıdır Sardes'ın agorasındaki (pazar yeri) ticaret kompleksi taş ve kerpiçten yapılmıştı Aşağı Kent'te ise altın atelyelerinin bulunduğu bir sanayi alanı gün ışığına çıkarıldı Anadolu'nun piramitleri diye anılan Lydia tümülüsleri, kral ve prensler için yapılmıştı
Sardes yolunda Bintepe denilen mevkii de yoğunlaşan bu tümülüsler, büyük yığma tepeler altında, dromos (giriş holü), ön oda ve mezar odasından oluşmaktadır Bu tümüslerden 2,10 m çaplı olanının Gyges'in mezarı olduğu saptanmıştır Kral Gyges'in tümülüsü, kireçtaşı bloklardan yapılı ve kerpiç duvarla çevrilidir 3,55 m çapındaki ve 69 m yükseklikteki bir diğer tümülüsün ise kral Alyattes'in gömütü olduğu anlaşılmıştır
Sardes kazılarında ortaya çıkarılan bitişik düzende,bir ya da iki odalı, ocaklı, depolu ve çöp çukuru bulunan evler, ilkel bir konut mimarisi özelliği göstermektedir Temel ve duvarlar belirli bir yüksekliğe kadar moloz taştandır Evlerin üst bölümleri ise kerpiçtendir 6yy'da zenginleşen Lydia'da, ahşap iskeletli yapılar, renkli pişmiş toprak levhalarla kaplanır olmuştu Terrakotta diye adlandırılan bu levhalar insan, hayvan figürleri ve bitki motifleriyle bezelidir
|