|
Prof. Dr. Sinsi
|
Eskiçağlarda Türkiye,Türkiye'nin Eski Çağlardaki Dönemi Hakkında
Eskiçağlarda Türkiye,Türkiye'nin Eski Çağlardaki Dönemi Hakkında
Eskiçağlarda Türkiye,Türkiye'nin Eski Çağlardaki Dönemi Hakkında
ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİ
A Eskiçağlarda Türkiye
Türkiye tarihin ilk dönemlerinden itibaren yerleşime tercih edilen bir ülke olmuştur Bunun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
İklim koşullarının iyi olması
Verimli otlak ve topraklara sahip olması
Asya ile Avrupa arasında bir köprü görevi görmesi ( Ulaşım ve Ticaret yolları üzerinde bulunması)
Yer altı ve yer üstü kaynaklarının zengin olması
Anadolu doğu ile batı dünyalarının ilişkileri açısından önemli bir konuma ve katkıya sahip olmuştur
1 TÜRKİYE'NİN TARİH ÖNCESİ DEVİRLERİNİ AYDINLATAN MERKEZLER :
a- Anadolu’da Yontma Taş Devri :
Antalya yakınlarındaki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaraları , Gaziantep yakınındaki Dülük, Antalya Mağaracık bu dönemin önemli merkezleridir
* Karain mağarasında Neanderthal neslinden bir çocuğun dişi ile Homo Sapiens ( Düşünen insan) türünden bir kafatası bulunmuştur
b- Anadolu’da Cilalı Taş Devri :
Diyarbakır -Çayönü, Konya- Çatalhöyük bu dönem yerleşimlerindendir Çayönü, çağımızın sosyal ve ekonomik düzeninin temelini oluşturan Cilalı Taş Devrinin en önemli merkezlerinden biridir Gelişmiş köy yerleşmesi görülür( Buğday,Nohut,Mercimek,Bezelye yetiştirilmiş, Koyun,Köpek,Keçi,Sığır yetiştirilmiştir)
Konya, Çumra ilçesinin yakınlarında bulunan Çatalhöyük , Yakındoğu Cilalı Taş Devri yerleşmelerinin en başta gelenlerindendir
* Yapılmış olan Hasan Dağı ve Çatalhöyük resmi bir kenti çevresiyle gösteren en eski şehir tasvir ve en eski şehir planıdır
c- Anadolu’da Bakır Taş Devri :
Burdur-Hacılar, Konya-Canhasan, Denizli-Beycesultan, İç Anadolu’da Güllücek, Van-Tilkitepe önemli yerleşimlerdendir
Bunların dışında , Eski Tunç Devri olarak adlandırılan dönemde Çanakkale-Truva, Yozgat-Alişar, Çorum – Alacahöyük bu dönemin birer medeniyet merkezleridir
Truva’da dokuz kat, Alişar ve Alacahöyük ‘te beşer kat kültür tabakalarına rastlanmıştır
Orta Anadolu’da oluşturulan bu çok yüksek medeniyeti Hatti adındaki kavim oluşturmuştur
Anadolu MÖ 2000 yıllarında kuzeydoğu’dan gelen göç dalgasına uğramış ve etnik yapısı değişmeye başlamıştır Bu dönemde Asur lu’lar Anadolu’da ticari amaçlı pazaryerleri kurmuşlardır( Karum) Bunlardan Kaniş (Kültepe ) te bulunan 10000 civarındaki kil tabletle birlikte Anadolu yazılı döneme geçiş yapmıştır
Anadolu’nun yazılı döneme geçişini sağlayan uygarlık Asurlulardır
2 MÖ 2 BİN MÖ 6 YÜZYILA KADAR TÜRKİYE :
Bu dönemde Anadolu’da ; Hitit, Frig, Lidya, Urartu,İyon uygarlıkları görülür
a- HİTİTLER ( MÖ 1700 – MÖ1200 Frigler ,kalıntılarına MÖ700 Asurlular son verdi)
MÖII bin yıllarında Anadolu’ya muhtemelen Kafkaslardan gelerek ,Hattilerle kaynaşmışlar ve Kızılırmak yayı çevresine yerleşmişlerdir
Anadolu uygarlığının ilk yaratıcıları ve ilk İmparatorluk kuranlarıdır
Başkentleri Hattuşaş (Boğazköy), kurucuları IHattuşil’dir
Bu dönemin en önemli olayı Suriye egemenliği için Mısırlı’larla savaşmalarıdır Tarihin bilinen ilk meydan savaşını ( 1296) ve bunun sonunda
Tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş antlaşmasını (1280) imzalamışlardır
Hititlere , Ege göçleri sonucu Frigler ve kalıntılarına Asurlular son vermiştir
Kültür ve Medeniyetleri :
Yönetimin başında Kral bulunurdu * Ancak kral ülkenin tek hakimi değildi Pankuş denilen soyluların oluşturduğu bir meclis vardı Tarihin bilinen ve Anadolu’da görülen ilk meclisidir
Büyük Kral, aynı zamanda başkomutan ve baş yargıçtı Büyük kral’a Tabarna, kraliçeye Tavananna denirdi Tavananna dini törenlere ve bayramlara başkanlık eder, kral savaşa gittiğinde ülkeyi yönetirdi
Çok Tanrılı din anlayışına sahiptiler * Anadolu’daki diğer kavimlerin ve komşu ülkelerin tanrılarını benimsemişlerdirBu nedenle Hitit ülkesine “Bin Tanrı İli” ya da “Bin tanrılı Hititler” denilmiştir
Hititlerde halk , hürler-yanaşmalar (yarı hürler)-namralar-köleler olarak sınıflara ayrılmıştı* Kölelerin mülkiyet hakkı vardı
Halkın çoğunluğunu köylüler,zanaatkarlar ve tüccarlar oluşturmaktaydı
Hititlerde Ataerkil aile düzeni kurulmuştur
Kanunları gelişmiş olup daha çok Tazminata yöneliktir * Ölüm cezası sadece kölelere verilirdi
Ekonomilerinin temeli tarım ve hayvancılığa dayalıdır
Topraklar tanrıların ve kralın malı kabul edilirdi
Madencilik sanatı gelişmiştir ( Demir,bakır,gümüş işlenen madenlerdir)
Hititler hem çivi yazısını hem de resim yazısını (özellikle taş anıtlar üzerinde) kullandılar
Tarihi olayları yıl yıl “Anal” denilen yıllıklara yazarlardı Anallar tanrılara hesap vermek adına yazıldığından doğru kaynaklar olarak kabul edilir Bu nedenle Anadolu tarihinin aydınlatılmasında en önemli kaynaklardandır
Mimarlık ,Heykelcilik ve Kabartma sanatı gelişmiştir( Yazılı kaya ve İvriz kabartmaları örnektir)
Hititlerde eli silah tutan her erkek asker sayılırdı
b- FRİGLER ( MÖ800 – MÖ 676 )
Hint – Avrupa asıllı kavimdirler Kafileler halinde Trakya üzerinden Anadolu’ya gelmişlerdir
Sakarya Irmağı vadisine yerleştilerBaşkentleri “Gordion” dur
Tüm krallarına “Midas” denilir
Kral Midas zamanında Kafkaslardan gelen Kimmerler tarafından yıkıldılar( Midas yenilgiyi hazmedememiş ve üzüntüsünden kendisini öldürmüştür)
Kültür ve Medeniyetleri :
Krallıkla yönetilmişlerdir
Çok tanrılı din inanışı vardırEn önemli tanrıları bir tabiat tanrısı olan “ Kibele” idi
Ekonomilerinin temeli Tarım ‘ a dayalıdır Özellikle köylü ve çiftçi ülkesidirBu nedenle yasalarında tarımı koruyucu maddelere yer vermişlerdir( Öküz öldüren ya da Saban kıranın cezası ölümdür)
Maden işçiliği, taş işçiliği, tahta işçiliği, halı ve kilim dokuma sanatında gelişmişlerdir * Dünyaca ünlü halı ve kilim dokumalarına “Tapetes” denilir
LİDYALILAR ( MÖ687 – MÖ546) :
Hint-Avrupalı kavimdirler Gediz ve Büyük Menderes nehirleri arasına yerleşmişlerdir
Kral Giges (Gyges) önderliğinde güçlü bir devlet haline geldiler
Başkentleri Salihli yakınlarındaki “Sardes ( Sard)” dır
Lidyalılar’a Persler son vermiştir
Kültür ve Medeniyetleri :
Krallıkla yönetilmişlerdir
Çok tanrılı din inanışına sahiptirler Kral ve Asilleri yığma toprak tepeler ( Tümülüs) altındaki odalara gömmüşlerdir
Ekonomilerinin temeli Ticarete dayalıydı Mezopotamya’da Ninova’dan başlayıp, Sard üzerinden Efes’e kadar giden ticaret yolu olan Kral yolu’nu , kral Giges zamanında açmışlardır
Mezopotamyalılarla, Asurlularla, İyonlarla, Mısırlılar’la ticaret yapmışlardır
Kral Giges doğuda Asurlular, batıda İyonlarla iyi geçinmiş, iki ülke arasında Anadolu’nun transit olmasını sağlamıştır
Fenike alfabesinden esinlenerek oluşturdukları Alfabe yi kullanmışlardır
Uygarlığa en önemli katkıları Para’ yı bulup kullanmış olmalarıdır Böylece değiş-tokuşa dayalı ticari ilişkiler, para ile daha çok gelişmiş ve hızlanmıştır
Kral Krezüs ordu’ya fazla önem vermemiş,her şeyi para ile çözeceği düşüncesiyle milli bir ordu oluşturmamış,ücretli askerlerden oluşan bir ordu oluşturmuştur Bu da yıkılış sebeplerinin en önemlisidir
Yunan uygarlığının etkisi altında kalmışlardır
Ticaret,dokumacılık,deri işleme,çömlek,maden işleme sanatlarında gelişmişlerdir
URARTULAR ( MÖ 900 – MÖ 600) :
Van gölü ve çevresi merkez olarak geniş sınırlara ulaşan bir devlet kurmuşlardır
Başkentleri Tuşpa ( Van ) dır
Medler ve İskitler son vermiştir
Kültür ve Medeniyetleri :
Krallıkla yönetilirdi
Ülke eyaletlere ayrılmıştı Eyaletlerin başında merkezden atanan ve “En-nam “denilen valiler bulunurdu
Çok tanrılı din inanışına sahiptilerEn önemli tanrıları savaş tanrısı olan “ Haldi” idi
Ekonominin temeli hayvancılığa dayanıyordu
Rahipler ,soylular ve askerler ayrıcalıklı sınıftır
Dilleri eklemeli dil gurubundandır
Çivi yazısı ve resim yazısı kullanmışlardır
Mimarlıkta çok gelişmişlerdirVan kalesi,Çuvaş tepe,Erzincan’da Altın tepe Urartulardan günümüze kalmış en önemli kalelerdir
Su kanalları açmışlar, kaya mimarisinde , madencilik sanatında gelişmişlerdir
İYONLAR ( MÖ1050 – MÖ 546)
Yunanistan’ın “Dor” lar tarafından işgali üzerine, batı Anadolu’ya göç eden Aka ‘lar tarafından kurulmuştur
Batı Anadolu’nun eski halklarından Karyalılarla karışıp,kaynaşmışlar Polis denilen şehir devletleri kurmuşlardırBunların en önemlileri Efes,Foça,İzmir ve Milet’tir
Pers istilasıyla birlikte önemlerini kaybettiler
Kültür ve Medeniyetleri :
Şehir devletleri halinde siyasi yapı görülürŞehirler önce krallar sonra asiller ve sonra da demokratik şehir meclisleri tarafından yönetilmiştir
Çok tanrılı din inanışına sahiptirler
Güçlü askeri ve deniz filolarıyla Kuzey Ege, Marmara denizi çevresi,Karadeniz’de kendilerine bağlı pek çok ticari amaçlı koloniler kurmuşlardır
Fenikelilerden aldıkları alfabeyi kullandılar
İyonlar Anadolu medeniyetlerinin en gelişmiş olanıdırBunun nedenleri ; Özgür düşünceye inanmaları,Anadolu kültüründen yararlanmaları (Özellikle Hitit ), maddi durumlarının iyi olması , kuruldukları bölgenin ön-Asya ticaret yollarının bitiş noktasında olmasından dış dünyayı tanımalarıdır
İyon şehir devletlerinin dünya tarihindeki önemi , özgür düşünce ve bilimin ilk önce burada doğmuş olmasıdır
Matematikte ;Tales ve Pisagor, Tıp ta ; Hipokrat, Felsefe’de ; Diyojen ,Anaksimenes ve Anaksimandros, Tarih te ; Herodot önemli bilim adamlarıdır
Mimari, heykelcilik alanlarında çok gelişmişlerdir En ünlü kalıntıları Efes Artemis Tapınağıdır
Ekonomilerinin temeli Ticaret’e dayanır
Ünite başına dön En Üste dön
|