|
Prof. Dr. Sinsi
|
İslâmın Doğuşu Sırasında Dünya'nın Genel Durumu Asyadaki Güçler
İSLÂMIN DOĞUŞU SIRASINDA DÜNYA'NIN GENEL DURUMU ASYADAKİ GÜÇLER
Islâmın doğuşu sırasında dünya'nın genel durumu asyadaki güçler 1) BİZANS: Yakındoğu'da etkinliği olan Bi*zans; Hristiyan*lığın Ortodoks mezhebindendir Bizans kültürünün oluşu*munda; Roma, Grek kültürlerinin ve Hristiyanlığın büyük payı vardır Bi*zans; Suriye, Kudüs, Filistin, Mısır ve Anadolu'da siyasi bir nü*fuza sahiptir Bu bölgeler üzerinde, Bizans, Sasani*lerle rekabet halin*dedir Ortadoğu bölü*münde Bizans'a bağlı ya*şayan Hristi*yan*lar; kendi mezhep ve kiliselerini kur*muşlardır (Monofizit mez*hebi)
2) SASANİLER: İran'da kuruldular Zerdüştlük (Mecusilik) dinine inandılar
3) II GÖKTÜRKLER: İslâmiyet'in doğuşu sırasında Orta Asya'da bulunan siyasî güç II Göktürklerdir
4) ÇİN: İslâmiyet'in doğuşu sırasında Çin'de üç ayrı din egemendi: Konfüçyüslük, Tao ve Budizm
5) HİNDİSTAN: Etnik ve kültürel bakımdan çeşitlilik göste*ren bir ülke olan Hindistan birçok dinin de çıkış yeridir (Hinduizm, Veda ve Budizm) Hindistan'da sosyal sınıflaşmanın olması (kast) sosyal ve siyasal birliğin kurulmasını da engelle*miştir Kast sisteminde kişinin kendi kastını seçme hakkı yoktur
Kast, aynı işle uğraşan, atadan miras kalan hakları, vazife*leri ve gelenekleri ile birbirine sımsıkı bağlanan insanlar grubu*dur Kişinin kendi kastını seçme özgürlüğü yoktur Doğuştan kast bel*lidir Kısaca kast atadan gelen haklardır
UYARI:
Tarihin en eski devirlerden beri Hindistan'da çeşitli ırk, renk, dil ve kültürden insanlar bir arada yaşamışlar ve bu yapılanmanın do*ğal sonucu olarak da Hindistan*'da kültürel bir birlik sağlana*mamıştır
UYARI:
Tarih boyunca çeşitli göç*lere sahne olan Hindistan'da hiçbir zaman hakiki bir birlik ku*rulamamış, dolayısıyla ortak bir tarih de oluşmamıştır (Ortak bir tarihîn (milli) olu*şamamasının nedeninin, ulusal birliğin ku*rulamamış olmasına bağlı ol*duğu görülmüştür)
6) JAPONYA: Japonyadaki dinsel yapılanmada Çin ve Hindistan'ın etkisi vardır Japonya'da Konfüçyüsçülük, Tao ve Budizm'in yanında yerli din olarak Şintoizm dini de vardır
ÖRNEK
Tarihin en eski devirlerinden beri Hin*distan'da çeşitli ırk, renk dil ve kültürler*den insanlar yaşamıştır
Sadece bu bilgiler aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Sosyal birliğin olmadığı
B) Milli birliğin sağlandığı
C) Kültürel birliğin sağlanamadığı
D) Ortak bir tarihîn oluşmadığı
E) Farklı kültürlerin bir arada yaşadığı
ÇÖZÜM:
Soru cümlesinde Hindistan'da ırk ve dil çeşitliliğinden söz edilmiştir Irk ve dil farklı*lığı aynı zamanda kültür ve ulus farklılığının da var olduğunun kanıtıdır
Çeldiricileri irdelediğimizde,
A) Irk ve dil farklılığının olduğu bir top*lumda sosyal bütünlüğün sağlanması mümkün değildir
B) Yine dil farklılığının yaşandığı bir toplumda ulusal birlikten söz edilemez
C) Kültürel birlik kurulamaz
D) Dil'de ırkta farklılaşmanın olduğu bir toplumda duygu birliğinden söz edilemez buna paralel olarak ortak bir geçmişten de bahsedilemez
E) Farklı dil, ırk ve renklerin karışı*mın*dan söz edildiğine göre farklı kültürler bir arada yaşıyor demektir
Cevap B' dir
B) AVRUPADAKİ GÜÇLER
Avrupa'nın sosyal, siyasal, ekonomik ve dinsel yapısında önemli değişime yol açan ge*lişme kavimler göçü olmuştur
* Galya'da (bugünkü Fransa'da) Franklar - Burguntlar
* İspanya'da, Vizigotlar
* İtalya'da, Ostrogotlar
* Afrika'da da, Vandallar
* Balkanlarda ise Avarlar vardır
C) İSLÂMİYETİN DO⁄UŞU SIRA*SINDA ARAP YARI*MA*DASI'NIN DU*RUMU
1 Araplar arasında Siyasi birlik yok, kabilecilik anlayışı egemen, kan dava*ları yaygındır
2 Kabilecilikte esas olan kan bağıdır
3 Secere veya soy ilmi gelişmiştir (Kabilecilik anlayışı ile ilgilidir)
4 Göçebe yaşayanlara Bedevî adı veri*lir Ay önemlidir Yerleşik yaşayanlar (Medenî) tarımla uğraşırlar Bun*lar için de Güneş önem*lidir
5 Ticaret önemlidir (Şam ve Hicaz ti*caret yolu)
6 Haram aylarda, kan davalarına dayalı savaşlar yapıl*maz Kabe'nin etrafında Tanrılar (putlar) adına şenlik*ler yapı*lırdı
7 En yaygın inanç putperestliktir Putlar Kabe'de bulu*nur En önemlileri Hubel, Lat, Menat ve Uzza'dır Bunların dışında Hristi*yanlık, Mecusilik ve Haniflik gibi inançlar da vardır
8 Erkek nüfusa büyük değer verilirdi (Kabilecilik ve - as*ker*lik anlayışının bu yapılanmada önemli bir etkisi vardır)
9 Edebiyat ve şiir sanatı gelişmiştir Tarih yazıcılığı ge*lişmemiştir
10 İslâmiyet öncesi Arapların bu yaşam*larına Cahiliye Devri denir Bölgede üstün*lük mücadelesi veren Bi*zans ve Sa*sanilerdir
Arapların Ceziret'ül Arap dedikleri Arap Yarımadası Asya kıtasının güneyindeki üç yarımadadan en batıdaki ve en büyüğü*dür
UYARI:
Bu bölge, Uzak Doğu (Hindistan - Çin) ve Afrika ül*keleriyle, Akdeniz ülkeleri arasındaki ticarette bir köprü görevi yapmıştır
EK BİLGİ:
Güneyde Yemen'den başla*yıp Kuzey'de Akabe'ye ve bura*dan Suriye ve Mısır'a ulaşan yola Hicaz Ticaret Yolu denir
ÖRNEK
İslâmiyet'i kabul eden Arap olmayan milletler de dinlerinin kutsal kitabını okuya*bilmek için Arap alfabesini öğrenmeye başla*dılar Bu gelişmenin en önemli sonucu aşa*ğıdakilerden hangisidir?
A) Arapça bilim dili haline gelmiştir
B) Arapça milletlerarası bir boyut ka*zanmıştır
C) Batı dünyası bilim eserlerini Arapça*'dan tercüme etmişlerdir
D) Arap Kur'an dili haline gelmiştir
E) Toplumlarda Araplaşma başlamış*tır
ÇÖZÜM:
ÖSS özelliğindeki soruların çözümünde verilen pargrafın iyi anlaşılması sorunun çö*zümündeki en büyük anahtardır
Paragraftaki verilere baktığımızda İs*lâmı kabul eden Arap olmayan toplumlar Kut*sal Kitap'ı okuyabilmek için Arap alfabe*sini öğrenmeye başladılar
Arap olmayan toplumlar (farklı millet*ler) Kutsal Kitabın dili olan Arapçayı öğren*dik*lerine göre, Arap dili Arap olmayan top*lum*larda da bilinir hale gelmiş ve ge*niş bir coğrafyaya yayılmıştır Böylece Arapça mil*letler arası bir boyut kazanmıştır
Cevap B' dir
ÖRNEK
örnek
İslâmiyet'in doğuşu sırasında Avrupa'* nın siyasî yapısı ile ilgili verilen bilgi*lerden hangisi doğru değildir?
A) Macaristan'da Avar Türk Devleti ku*rulmuştur
B) İtalya'da Ostrogotlar hakimdir
C) İspanya'da Vizigot krallığı kurul*muş*tur
D) Belçika'da Franklar egemendir
E) Fransa'da Vandal krallığı kurulmuş*tur
ÇÖZÜM:
Avrupa'nın bu yapılanmasına neden olan tarihî olay kavimler göçü olmuştur
A, B, C, D şıklarında verilenler doğru*dur E şıkkında Fransa'da Franklar veya Bur*guntlar vardır Vandallar, Afrika'da ya*şamış*lardır
Cevap E'dir
Halk: Arap Yarımadası Sami ırkının anavatanıdır Burada yaşayan Araplar iki ana kola ayrılmıştır:
* Güney Arapları (Kahtaniler
* Kuzey Arapları (Adnaniler)
EK BİLGİ:
Güney Arapları Yemenliler olup, tarım ve ticaretle uğra*şıyor*lardı (Yerleşik hayat sü*rüyorlardı)
Kuzey Arapları; Nebatiler, Tedmürlüler, Necidliler ve Hicazlılardı
YORUM:
Kuzey ve Güney arasındaki bu farklı yaşam, Arabis*tan'ın tarihî gelişiminde iki farklı kültü*rün doğ*masına neden olmuştur
UYARI:
Hicaz bölgesi; Mekke, Medine ve Taif'ten oluşmaktadır
UYARI:
Bedevîlerin (Göçebelerin) gök cisimlerine dair inançları, ışı*ğında sürüle*rini otlattıkları Ay üzerinde yoğunlaşmıştır Ay'a tapma çoban bir topluma işaret eder*ken, Güneş'e tapma, bir tarım (yerleşik -medenî) topluma işaret eder
YORUM:
Arap toplumunda sosyal hayat yerleşik -medenî ve göçebe - bedevî olmak üzere iki şekilde devam etmiştir
UYARI:
Bedevî toplumunun temeli kabile teşkilatına dayanıyordu Bu teşkilatta her çadır bir aile yi temsil eder
Çadırlar topluluğu bir hayy ı meydana getirir Hayy bütün üyeleri ile bir Kavim'i oluştururdu
Birkaç akraba Kavim bir araya gele*rek Kabile yi oluştu*rurdu
YORUM:
* Kabile teşkilatında ister gerçek isterse varsayım ol*sun kan akrabalığı en önemli birleştirici unsur olmuştur
* Araplardaki bu sosyal ve siyasal teşkilatlanma, Orta Asya'* daki Türklerin sosyal yapılanmasıyla metodik olarak benzerlik gös*terir
EK BİLGİ:
Araplarda aile - hayy - kavim - kabile yapılanmasının Türk*lerdeki aile - oba - oy*mak - boy - budun yapılanmasına benzediği gö*rülmek*tedir
ÖRNEK
Araplar'da Kabilecilik anlayışı hakimdi Kabile, şeyh unvanı verilen birisi tarafın*dan idare ve temsil edilirdi Ancak şeyh hu*kuki, askerî ve idari konularda mutlak otorite sahibi değildi Kabileyi oluşturan aile başkan*larının teşkil ettiği meclisin kararlarını uygu*layan birisi idi Şeyh her konuda onlara danı*şırdı
Bu bilgiden aşağıdakilerden hangisi çı*karılamaz?
A) Şeyh'in yetkileri sınırlandırılmıştır
B) Demokratik bir yapı vardır
C) Şeyh, aynı zamanda meclisin aldığı kararları yürütmekle yetkilidir
D) Şeyh kabilelerin başkanıdır
E) Kabileyi temsil eden Şeyh her ko*nuda serbest hareket etmektedir
ÇÖZÜM:
Paragraftan çıkarılamayacak yargıyı bulmamız istenmektedir Çeldiricileri inceledi*ğimizde:
A) Şeyhin yetkileri sınırlandırılmıştır Bu şıkka yönelik bilgi Şeyh her ko*nuda on*lara danışırdı cümlesidir
B) Demokratik bir yapı vardır Bu şıkka yönelik ifade ise Meclisin aldığı karar*ları yürütmekle cümlesi*dir
C) Şeyh meclisin kararlarının uygula*yı*cısıdır
D) Şeyh kabilelerin temsili başkanıdır Buna yönelik ifade Kabile Şeyh unvanı verilen birisi tarafın*dan
E) Şeyh her konuda serbest hareket edemez Meclis kararlarına uymak zorunluluğu vardır Bu çeldirici pa*ragraftaki verilerle ör*tüşmemektedir
Cevap E' dir
İLK DÖRT MÜSLÜMAN
Bu tablo İslâmiyet'in bütün sınıflara aynı mesafede ol*du*ğunu göstermesi bakımın*dan önemlidir Hz Ebubekir Mekke'nin önde gelenlerinden biriyken Hz Zeyd bir köledir İlk göç Habeşis*tan'a yapıldı Hz Muhammed Medinelilerle Akabe görüşmelerini yaptı Bu görüşme sonucunda bir grup Medi*neli İslâmı kabul etti* Hz Muhammed'i Medine*'ye davet ettiler Hz Muhammed 622'de Mekke'*den Medine'ye hicret etti
HİCRET'İN ÖNEMİ VE SONUÇLARI
1 İslâm İnkılâbı'nın başlangıcı oldu ve İslâm devletinin te*melleri atıldı
2 Müslümanlar daha özgür bir ortama kavuştular İslâmi*yet'in yayılması hızlandı
3 Hicret, Hicrî takvimin başlangıcı ka*bul edildi (Hicretin kültürel sonucu)
4 Müslümanlar arasında sosyal daya*nışmanın örnekleri verilmiştir (Ensar - Muha*cir dayanışması)
MEDİNE DEVRİ OLAYLARI
1 BEDİR SAVAŞI (624)
SEBEBİ: Müslümanların Mekke'de kalan mallarına karşılık Şam kervanlarını ele geçirmek istemesi, Müşriklerin ise kervan*la*rın güvenliğini sağlamak istemesi üzerine çıktı
ÖNEMİ VE SONUÇLARI
1 Müslümanların nitelik ve nicelik bakımından en büyük zaferleridir
2 Müslümanların arasında birlik ve beraberlik güçlendi Peygambere olan güven arttı
3 Esirler ve ganimetler konusundaki uygulamalar bun*dan sonrakilere örnek olmuştur (İslâm Devleti'nde Sa*vaş hukukunun oluşması)
2 UHUD SAVAŞI (625)
Bedr Savaşı'nın intikamını almak için Müşrikler saldırıya geçtiler İki devreli bir savaştır Bedir Savaşı'na göre Müslüman*lar ziyandadır Askerî disiplinsizliğin yaşandığı ilk olaydır (Okçuların yerlerini terk et*mesi)
3 HENDEK SAVAŞI (627)
Müşriklerin Müslümanlar üzerine son saldırılarıdır Selmanı Farisi*'nin teklifi üzerine şehrin bazı bölgeleri hendekle çevrildi Müşrik*ler sonuç alamadan geriye döndüler
NOT:
Müslümanların son savunma savaşıdır Bundan sonra Müs*lü*manlar taarruza, Müşrikler ise savunmaya geçeceklerdir Yani as*kerî dengeler Müslüman*ların* lehine değiş*miştir
ÖRNEK
İslâm devletinin ilk ve mahiyet itibariyle en önemli zaferidir Müslümanların birbirine olan bağlılıkları artmıştır Hz Muhammed'e olan inanç da güçlenmiştir
Yukarıda sözü edilen başarı hangisi*dir?
A) Uhud Savaşı
B) Bedir Savaşı
C) Hendek Savaşı
D) Tebük Seferi
E) Sevik Gazvesi
ÇÖZÜM:
Hicretten sonra Müslümanların ilk bü*yük başarısı Bedir Savaşı'dır Bu başarı Müs*lü*manların Peygambere ve kendilerine olan gü*veni ve bağlılığını güçlendirmiştir
Cevap B'dir
UYARI:
Türk tarihînde strateji olarak Hendek Savaşı ile;;
- Miryokefalon Savaşı
- II Kosava Savaşı
- Sa*karya Meydan Savaşı
benzerlikler göste*rir
|