|
Prof. Dr. Sinsi
|
İslâmın Doğuşu Sırasında Dünya'nın Genel Durumu Asyadaki Güçler
DÖRT HALIFE DÖNEMI'NIN DEGERLENDIRILMESI
1 Halifeler bir tür seçimle iş başina geldiginden bu dö*neme Cumhuriyet dönemi de denir
2 Kuzey Afrika'nin fethine başlanmiştir
3 Islâm'da ilk ayriliklar yaşanmiştir
4 Türklerle ilk komşuluklar ve savaşlar yapilmiştir
ÖRNEK
Islâm tarihînde, devlet merkezinin Me*dine'den Küfe'ye taşinmasi aşagidaki hangi gelişmenin sonucunda yaşanmiştir?
A) Hz Osman'in şehit edilmesi
B) Cemel Olayi
C) Siffin Savaşi
D) Hakem Olayi
E) Kerbelâ Olayi
ÇÖZÜM:
Islâm devletinde ilk merkez degişikligi Hz Ali zamaninda Cemel olayindan sonra ya*şanmiştir Bunun nedeni ise; Hz Ali'nin Ce*mel Olayi'ndan sonra böl*gede sosyal ve siyasî destegini yitirdigini dü*şünmesi, kendi taraftar*larinin yogun olarak yaşadigi bir mekani ter*cih etmesidir
Cevap B' dir
ÖRNEK
Islâm dünyasini asirlarca sürecek bir mücadeleye sürükleyecek olay aşagidakiler*den hangisidir?
A) Cemel Olayi B) Siffin Olayi
C) Hakem Olayi D) Kerbelâ Olayi
E) Yalanci Peygamberler
ÇÖZÜM:
Islâm toplumunda ilk anlaşmazlik ve hu*zursuzluk Hz Osman döneminde başlar
* Ilk iç savaş Cemel Olayi
* Ilk görüş farkliliklari veya gruplaş*malar Hakem Olayi'dir
* Bu görüş ayriliklarinin kesin olarak oluşmasi ve Islâm dünyasinda Şii - Sünni ya*pilanmasina neden olan olay ise Kerbelâ'dir
Cevap D' dir
UYARI:
Müslümanlar arasinda ilk iç savaşla*rin başlamasi
* Cemel Olayi (ilk iç sa*vaş)
* Ilk ayriliklara neden olan Siffin Sa*vaşi sonucu uygula*nan* Hakemler Olayi
* Kesin ayriliklar ise Ker*belâ Olayi'dir
YORUM:
- Cemel Olayi
- Siffin Savaşi ve Kerbelâ Olayi bir fetih ya da dini yay*mak için yapilan bir çalişma degildir Tam tersine Müslü*manlar ara*sinda birlik ve bü*tünlügü bozucu sonuçlar dogur*an iç olaylardir
EMEVILER (661 - 750)
Kurucusu: HzMuaviye Merkez: Şam (Dimaşk)
Yönetim Şekli: Saltanat
Hz Ali devrinde duran fetihlere yeniden baş*landi
Ilk düzenli Islâm donanmasi kuruldu
Istanbul, Müslümanlar tarafindan ilk kez kuşatildi
UYARI:
Türgişler, Emeviler ile mü*ca*dele ederek, Emevileri Mavera*ünne*hir bölge*sinde dur*durmuş*lar, bu bölgenin Islâmlaşmasini ve Araplaşmasini da engellemiş*ler*dir
Türk illerine seferler yapilmiştir (Türgişlerle savaşmişlar*dir)
Hz Muaviye ölmeden önce oglu Yezid'i veliaht ilan etti
YORUM:
Hz Muaviye bu hareketi ile yönetimde isaltanat yolunu açmiş*tir Sal*tanatin ilk halifesi Yezid ol*muştur
Hz Ali'nin, merkezi Kufe'ye, Emevilerin Şam'a taşimasinin nedeni kendi yönetimlerini destekleye*cek taraftarlarinin bu bölge*lerde yogun olarak bu*lunmasidir
Yezid döneminin en önemli olayi, Kerbela'da Hz Hüseyin'in şehit edilmesidir Bu olay sonucunda Islâm dünyasi kesin olarak Şii ve Sünniler olmak üzere ikiye ayrilmiştir
Abdülmelik zamaninda;
-Arapça resmi dil ilan edildi Farsça ve Rumca'nın kullanıl*ması yasaklandı
-İlk İslâm parası bastırıldı
-Zalim Haccac Türk illerine seferler yaptı
Velid zamanında;
- Avrupa'da ilk defa fetihlerde bulunulmuştur
-711 Kadiks Savaşi'nda Vizigot kralligi yikildi Ispanya alindi
-Kuzey Afrika'nın fetihleri tamamlandı
Hişam zamanında;
-İslâm orduları Fransa'da Frank kralı ile yaptığı (732) Pu*vatya Sa*vaşı'nda yenildi Bu yenilgi batıdaki İs*lâm ilerleyişini durdurdu ve geri çekilişin de başlangıcı oldu (Osmanlı Devleti'nin II Viyana yengisiyle başlayan durumu gibi)
Devlet içinde anlaşmazlıkların yoğunlaşması fetihlerin dur*ması, kabile ve taht kavgaları ve Emevilerin kendi soylarını üstün görmeleri, Emevilerde güç kaybına neden oldu
UYARI:
Emeviler İslâm devletini, zaman ve şartların gereği ola*rak Bi*zans ve Sasanilerden de yararlanarak, tam teşekküllü, usül ve su*numu gelişmiş bir Arap Devleti haline getir*miş*lerdir
Emevilerin;
-Irkçı bir politika izlemesi;
-Taht ve kabile kavgaları;
-Abbasi ve Şiilerin çalişmasi yikilişlarini hizlandirmiştir
-Horasanlı Ebu Müslim'in isyanıyla Emevi Devleti'nin siyasi varlığı sona ermiştir
ÖNEM VE ÖZELLİKLERİ
-Bir Arap İslâm Devletidir (Irkçıdırlar)
-İstanbul, Müslümanlar tarafından ilk kez kuşatıldı (Muaviye)
-Fethedilen bölgelerin kültürlerinin etkisi ile İslâm mimari*sinde ve sanatında değişme ve gelişme yaşanmıştır İslâm mi*marisi, Hristiyan mimarisi ile yarışabilecek düzeye gelmiştir
- İlk kez Avrupa'da fetihler yapılmıştır
ÖRNEK
Emeviler devrinde, Araplar kendilerini soylu ve diğer Müslüman uluslardan üstün görmüşlerdir Bütün valilik ve komutanlıklara, önemli memur*luk*lara Araplar getirilmiştir İs*lâm kültür ve uygar*lı*ğının oluşmasında büyük katkıları olan, Araplar dışındaki Müslüman kişilere, Arapların kız ver*me*leri yasaklanmış*tır
Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yar*gı*lardan hangisine varılamaz?
A) Emeviler devrinde ırkçılık politikası izlenmiş*tir
B) İslâm uygarlığında çeşitli kütlürlerin katkıları vardır
C) Emeviler devrinde toplumda ayrıca*lıklı bir ke*sim vardır
D) Emevi yönetimi halka eşit olanaklar tanımış*tır
E) Emeviler devrinde askerî ve sivil ör*gütler ku*rulmuştur
(1998 / ÖSS)
ÇÖZÜM:
ÖSS tarzındaki soruların öğrencilerin ba*şarısını değil yeteneğini ölçen sorular ol*duğu bir gerçektir Bu tip sorularda çözüme gidebileceği*niz bilgi sunulur Önemli olan bu bilgiyi iyi anlama, anladığını da doğruca yo*rumlamaktır Burada da soruyu doğru okumak ve dikkati bilgi üzerinde toplamak gereklidir
Seçenekleri inceleyelim:
A) Emeviler ırkçı politika izlemiştir
Soru kökünde yer alan Araplar kendi*lerini soylu ve diğer Müslüman uluslardan üstün görmüşler*dir ifadesi bu şıkkı doğru*lamaktadır
B) İslâm uygarlığında çeşitli kültürlerin katkıları vardır Bu şıkka yönelik ifade ise İslâm kültür ve uy*garlığının oluşmasında bü*yük katkıları olan, Araplar dışındaki Müslü*man kişilere dir
C) Emeviler devrinde toplumda ayrıca*lıklı bir kesim vardır Bu şıkka yönelik açık*lama Araplar bütün vali*lik ve komutanlık*lara, önemli memurluklara Arap*ları getirmiş*lerdir
D) Emevi yönetimi halka eşit olanaklar tanımış*tır Soru kökünün geneline baktığımız zaman ayrı*ca*lıklı bir ırktan bahsedilmektedir Görev ve me*mur*luklar verilirken kişilerin Müslüman olmasının ya*nında Emevi olmaları önemli görülmüş, Emevi olmayanlara Müslü*man da olsa aynı haklar ta*nın*mamıştır
E) Emeviler devrinde askerî ve sivil ör*gütler ku*rulmuştur Soru cümlesinde yer alan valilik ve komutanlık*lara ve önemli memur*luklara gibi ifadeler askerî ve sivil örgütlerin oluşturulduğunu göstermekte*dir
A, B, C ve E seçenekleri soru kökünde verilmiştir
Cevap D'dir
ABBASİLER DÖNEMİ (750 - 1258)
Merkezi: Bağdat
Yönetim şekli: Saltanat
Mansur zamanında, Yunan ve Hellenistlik eserler Arapçaya çevrilmeye başlandı
Abbasiler en parlak devirlerini, Harun Reşit zamanında ya*şadılar ve Bağdat; bilim, kültür ve sanat merkezi haline geldi
Memun zamanında; bilim ve sanat alanında gelişmeler de*vam etti Tercüme çalışmalarına ağırlık verildi
EK BİLGİ:
Devlet tercüme işlerinin daha kolay yapılabilmesi için ter*cüme büroları olarak Akademiler kurdu Oluşturulan bu kurum*lara Beyt'ül Hikme adı verilir
Mustasım zamanında; Türklere büyük önem verildi En üst komutanlıklara bile yük*selen bu komutanlar (Emirül Ümeralar) zaman zaman ayak*lana*rak bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir
UYARI:
Emir'ul umeraların isyan etmesi sonucu kurulan bağımsız devletçiklere Tevaif'ul Müluk adı verilir Bunlara örnek ola*rak, Tolunoğulları, İhşitler ve Tahiriler gösterilebilir
NOT:
751 Talas Savaşı'ndan sonra Türk-Arap yakınlaşması başla*mış ve Türkler Arap (Abbasi) ordularında görev al*maya başlamış*lardır Arap or*dularında en üst komutanlık gö*revlerine kadar yükse*lebil*miş*lerdir (Emirul Ümeralıklar) Zaman zaman da merkeze karşı ayaklanarak bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir
UYARI:
Abbasi Devleti'nin yıkılış nedenlerinden birisi de geniş yetki*lerle donatılmış Emir'ül Ümeralar'ın ayaklanarak ba*ğımsızlıklarını ilan etmeleri olmuştur Bu yapılanmanın so*nucunda Abbasi Devleti sınır*ları içinde Tevaif'ul Müluk adı verilen büyüklü-küçüklü dev*letçikler ortaya çıkmış, bu da devletin parçalanmasında rol oynamış*tır
UYARI:
751 Talas Savaşı'ndan sonra Türkler Abbasi yöneti*minde yaygın olarak yer al*maya başladılar Devlet, Arap ve Türk kültürle*rinin birbirle*rine zarar vermesini önlemek ama*cıyla, Türklere ayrı şehir*ler kurmuştur (Samarra) Mu*tasım zamanında, Türk kültürü İran kültüründen daha ön plana çıkmıştır
UYARI:
Abbasiler Bizans sınırına yakın bölgelerde Avasım adıyla sınır şehirleri kurmuş*tur Bu şehirlere özellikle Türkler yerleştiril*miştir
ÖRNEK
Avrupalı bilginler, eski Yunan'dan Hint'* ten, İran'dan süzülüp gelen insanlığın or*tak ilim, kültür ve medenîyet değerlerinin te*mel taşları olan eserleri, Arapçadan Lâtinceye tercüme etmişlerdir
Yukarıdaki bilgiden çıkarılabilecek en doğru yargı hangisidir?
A) Avrupa ülkeleri bilim alanında ge*lişmemiştir
B) Araplar da bilimsel çalışmalarda bulunmuşlardır
C) Bilimsel çalışmalarda çeşitli top*lum*ların katkısı vardır
D) İslâm kültürü İran medenîyetinden etkilenmiştir
E) Bilimsel çalışmalarda din unsuru belirleyici olmuştur
ÇÖZÜM:
Çeldiricilerin hepsinin doğru olabilme ihtimali mevcuttur ancak bunlar içerisinde en doğrusunu bulmamız istenmektedir Bir başka bakış açısıyla en geneline yani bilginin tü*münü kapsa*yan bilgiyi bulmamız istenmekte*dir
Verilen paragrafta bilimsel bir etkinlik*ten söz edilmektedir Bu etkinliklerde Yunan, Hint, Latin, İran ve Arap toplumlarının emek*leri vurgulanmaktadır Yani her toplumun, bu ça*lışmaların yürütülmesinde farklı zaman*larda da olsa katkısı vardır Bu etkinlikler tek bir topluma mal edilemez
Cevap C' dir
ÖRNEK
Abbasi halifelerinin;
Tuğrul Bey'e,
Gazneli Mahmut'a ve
Muhammed Togaç Han'a
İslâm'a hiz*metlerinden dolayı sultan unvanlarını ver*mesi halifenin nasıl bir güce de sahip oldu*ğunun kanıtıdır?
A) Ekonomik B) Askeri
C) Dinsel D) Siyasal
E) Kitlesel
ÇÖZÜM:
Papa'nın krallara tac giydirmesi, papa*nın siyasî bir güce sahip olduğunu gösterir Halifenin de bir takım devlet başkanlarına Sultan unvanlarını vermesi, çok aktif ol*masa da siyasî bir gücü olduğunun işaretidir
Cevap D' dir
|