|
Prof. Dr. Sinsi
|
Fotoğraflarla Demokrasi Tarihimiz,Türk Demokrasi Tarihi
1950-1960 Yılları Arası, Cumhurbaşkanları, Meclis Başkanları ve Hükümetleri:
Alıntı:
I Menderes Hükümeti (22051950-09031951): 14 Mayıs 1950'de yapılan genel seçimler sonunda DP, tek başına hükümet kuracak çoğunluğu elde etti 22 Mayıs 1950'de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde İsmet İnönü'nün yerine Celal Bayar bu göreve getirildi Hükümeti kurma görevi de Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından İstanbul Milletvekili Adnan Menderes'e verildi TBMM'de 2 Haziran 1950'de yapılan güvenoylamasına katılan 282 milletvekilinin tamamı kabul yönünde oy kullandı 192 milletvekili ise oylamaya katılmadı Menderes, günün şartlarına göre yeni bir kabine kurmak için istifa etti
II Menderes Hükümeti (09031951-17051954): Hükümeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından İstanbul Milletvekili Adnan Menderes'e verildi 2 Nisan 1951'de yapılan güvenoylamasına katılan 396 milletvekilinin 346'sı kabul, 50'si ret yönünde oy kullandı 73 milletvekili ise oylamaya katılmadı Hükümet, 1954'te yapılan genel seçimler nedeniyle sona erdi
III Menderes Hükümeti (17051954-09121955): Genel seçimler sonrasında hükümeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından İstanbul Milletvekili Adnan Menderes'e verildi TBMM'de 26 Mayıs 1954'te yapılan güvenoylamasına katılan 520 milletvekilinin 491'i kabul, 27'si ret yönünde oy kullandı 17 milletvekili oylamaya katılmadı Menderes, DP grubundaki reform isteklerinden kaynaklanan huzursuzluk nedeniyle istifa etti
IV Menderes Hükümeti (09121955-25111957): Hükümeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından İstanbul Milletvekili Adnan Menderes'e verildi 16 Aralık 1955'te yapılan güvenoylamasında hükümet 389 milletvekilinin desteğini aldı Hükümet, 1957'de yapılan genel seçimler nedeniyle sona erdi
V Menderes Hükümeti (25111957-27051960): Hükümeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından İstanbul Milletvekili Adnan Menderes'e verildi 610 üyeli TBMM'de 4 Aralık 1957'de yapılan güvenoylamasına katılan 536 milletvekilinin 403'ü kabul, 133'ü ret yönünde oy kullandı DP iktidarı, 27 Mayıs 1960'ta askeri müdahaleyle sona erdi
Adnan Menderes'in 5 hükümet kurduğu 1950-1960 yılları arasında TBMM Başkanlığı’nı Refik Koraltan yaptı
TBMM Başkanı Refik Koraltan
Celal Bayar yabancı ülke temsilcileriyle
Darbenin Ayak Sesleri (27 Mayıs 1960)
Alıntı:
1959 yılı iktidar ve muhalefet arasındaki ilişkiler açısından son derece gergin geçmişti Bu gerginlik 1960'a girildiğinde bir türlü yumuşatılamadığı gibi aksine daha da sertleşti
7 Nisan'da DP Meclis Grubu bir bildiri yayımladı
Bildiride CHP'nin ülkedeki bütün yıkıcı grupları çevresinde topladığı, halkı, orduyu iktidara karşı ayaklanmaya kışkırttığı öne sürüldü Bu bildirinin ardından DP Meclis Grubu TBMM Başkanlığı'na muhalefetin eylemlerinin soruşturulması için bir önerge verdi
Önerge 18 Nisan'da Meclis'te büyük bir çoğunlukla kabul edildi Buna göre bir Tahkikat Komisyon'u oluşturulacak ve bu komisyon üç ay boyunca muhalefetin ve basının eylemlerini soruşturacaktı
Muhalefet ve basını soruşturmak için Tahkikat Komisyonu kurulması ülkede geniş yankı yaptı Komisyon görevine başlar başlamaz, Ankara ve İstanbul'da öğrenciler protesto gösterileri düzenlediler 26 Nisan'da İstanbul Üniversitesi öğretim üyeleri baskıları protesto ederken, 28 Nisan'da da öğrenciler merkez binada bir toplantı düzenlediler Güvenlik güçlerinin toplantıya müdahale etmesiyle olay çıktı
Üniversite içinde başlayan çatışma Beyazıt Meydanı'na taştı Olaylar nedeniyle Ankara ve İstanbul'da sıkıyönetim ilan edildi ve gece sokağa çıkma yasağı kondu, ancak öğrencilerin gösterileri durmadı
“28-29 Nisan gösterilerinden sonra bu kez DP yönetimi, 5 Mayıs günü saat 0500'te, Ankara'da Kızılay Meydanı'nda bir gösteri düzenlemeye karar verdi
Buna göre iktidar partisine mensup gençler, Kızılay Meydanı'nda, Meclis'ten çıkıp Çankaya'ya gidecek olan Celal Bayar ve Adnan Menderes'i alkışlayıp destekleyeceklerdi
Ama iktidara karşı olan gençler de plandan haberdar oldular ve 555K (5'inci ayın 5'inci günü saat 5'te Kızılay Meydanı'nda) parolasını geniş bir öğrenci kitlesine duyurdular 5 Mayıs günü iktidara karşı olan gençler, Kızılay'a akın ederken, iktidarı destekleme amacıyla Kızılay'a gelen DP yanlısı gençler azınlıkta kaldı
Meydana gelen Bayar ve Menderes burada çok büyük protestolarla karşılaştı Hatta bazı göstericiler Menderes'i tartakladılar Menderes bir gazetecinin arabasına binerek meydandan güçlükle uzaklaştırıldı
Ordu içinde de 10 yıllık DP iktidarına karşı alttan alta başlayan hareket, protesto gösterileri sırasında kendini açıkça belli etmeye başlamıştı Özellikle 29 Nisan'daki gösteriler sırasındaki öğrenci-ordu dayanışması dikkat çekiciydi
Ankara'daki 5 Mayıs gösterilerinden iki gün önce de Kara Kuvvetleri Komutanı Cemal Gürsel, Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes'e bir mektup göndermiş ve ülkenin içinde bulunduğu bunalımdan çıkış için bazı önerilerde bulunmuştu
21 Mayıs'ta bu kez Ankara'daki Harp Okulu öğrencileri iktidarı protesto için bir gösteri yürüyüşü düzenlediler Artık 'ok yaydan çıkmıştı' Gerginlik doruktaydı Bu arada Başbakan Menderes, bir açıklama yaparak Tahkikat Komisyonu'nu başlangıçta üç ay olarak öngörülen çalışmalarını tamamladığını, raporun yakında Meclis'e sunulacağını kamuoyuna duyurdu
Ancak bu açıklama darbecileri daha önce almış oldukları yönetime el koyma kararından vazgeçirmedi Geniş bir kesim de ordunun yönetime el koymasını sabırsızlıkla bekliyor-du
Menderes'in, Tahkikat Komisyonu'nun, CHP hakkında verilen önergeyle ilgili çalışmalarını tamamladığını açıklamasından iki gün sonra 27 Mayıs 1960'ta başkanlığını Orgeneral Cemal Gürsel'in yaptığı ve Milli Birlik Komitesi adı altında toplanan bir subay grubu, emirleri altındaki askeri birliklerle birlikte Ankara ve İstanbul'daki bazı önemli yerleri ele geçirdi ve Türk Silahlı Kuvvetleri adına yönetime doğrudan el koyduğunu açıkladı
27 Mayıs sabahı, Silahlı Kuvvetler adına radyodan yayınlanan bildiride, "Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadiseler dolayısıyla ve kardeş kavgalarına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri memleketin idaresini eline almıştır" deniyordu
Eskişehir'den dönmekte olan Baş-bakan Adnan Menderes, Kütahya yolunda tutuklanarak Ankara'ya getirildi Daha sonra Celal Bayar, hükümet üyeleri ve DP'li milletvekilleriyle birlikte İstanbul'a, oradan da Yassıada'ya gönderildi
24 Eylül 1960'ta Yüksek Adalet Divanı kuruldu Yüksek Adalet Divanı 14 Ekim'de Yassıada'da çalışmalarına başladı
Tutuklular hakkında 17 dava açıldı: 6 -7 Eylül Olayları Davası, Vinileks Şirketi Davası, Dolandırıcılık Davası, Arsa Davası, Ali Ipar Davası, Değirmen Davası, Barbara Davası, Örtülü Ödenek Davası, Radyo Davası, Topkapı Olayları Davası, Çanakkale Olayı Davası, Kayseri Olayı Davası, Demokrat İzmir Davası, Üniversite Olayları Davası, İstimlak Davası, Vatan Cephesi Davası, Anayasa'nın İhlali Davası
11 ay bir gün süren davalar 15 Eylül 1961'de sona erdi Bu süre içinde yargılanan Bayar, Menderes, Bakanlar Kurulu Üyeleri, DP milletvekilleri ve Genelkurmay eski başkanı Rüştü Erdelhun'un da aralarında bulunduğu toplam 592 sanıktan, 228'i hakkında idam cezası istendi
Toplam 202 oturum yapılırken, binin üzerinde tanık dinlendi DP'nin önde gelenlerinden 31 sanık ömür boyu hapis cezasına çarptırılırken, 418 sanığa altı ayla 20 yıl arasında değişen çeşitli hapis cezaları verildi 123 sanık beraat etti Beş sanık hakkında dava düştü
16 ay boyunca Yassıada'da kalan Adnan Menderes, hakkında açılan 6 davadan birinde beraat ederken, diğerlerinden mahkum edildi Yüksek Adalet Divanı Menderes'in de bulunduğu 15 kişiyi idama mahkum etti
MBK bunlardan sadece Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun kararlarını onayladı 65 yaşını geçmiş olan Bayar ile oy çokluğuyla ölüm cezasına çarptırılan öteki 11 sanığın cezaları ömür boyu hapis cezasına dönüştürüldü
Polatkan ve Zorlu'nun cezası 16 Eylül'de, Menderes'in cezası ise 17 Eylül'de infaz edildi
38 kişiden oluşan Milli Birlik Komitesi üyelerinin 5'i general, 8'i albay, 7'si yarbay, 10'u binbaşı ve 8'i yüzbaşı idi Komite, izleyen günlerde de Türkiye'nin siyasi yaşamı egemen oldu ve 25 Ekim 1961'e kadar görevini sürdürdü
|