İş Ve Sosyal Güvenlik Ders Notu 2009-İş Ve Sosyal Güvenlik Ders 2009 Not Bilgileri

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-09-2012

iş ve sosyal güvenlk ders notu 2009 - iş ve sosyal güvenlik ders 2009 not Bilgileri
iş ve sosyal güvenlik ders notu 2009-iş ve sosyal güvenlik ders 2009 not Bilgileri
(1

ÜNİTE)
İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
İş Hukuku:Statü hukuku hükümlerine bağlı olarak çalışanlar dışında (esnaflar, sanatkarlar, serbest meslek sahipleri ve devlet memurları) bir iş sözleşmesince belli bir ücret ve maaş karşılığında bir başkası adına ve ona bağlı olarak işçi statüsünde çalışan kişilerin arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk dalıdır

İşçinin İşverene Tabiat Bağlılığı;
1-Teknik Yönden:İşverene işin yapılması yürütüm biçimi ve koşullarını ifade eder

2-Ekonomik Yönden:İş görmesi karşılığında işverenden düzenli ve sürekli gelir elde etmesini ifade eder

3-Hukuki Yönden:İşverenin gözetimi ve yönetimi altında çalışmasını ifade eder

İş Hukukunun Konuları;
a-Bireysel (Ferdi):İşçi ve işveren arasındaki hukuki ilişkileri düzenler

b-Toplu (Kollektif):İşçi ve işveren sendikası arasındaki ilişkiyi düzenler

c-Sosyal Güvenlik Hukuku:Sosyal yardımlar Sosyal hizmetler ve Sosyal sigortaları düzenler

İş Hukuku’nun Dünyadaki Tarihsel Gelişimi
Dünyada ilk olarak 18

yüzyılda sanayi devrimi ile birlikte İngiltere’de 1802 yılında dokuma sanayinde çalışan çocukların günlük iş süreleri 12 saat ile sınırlandırılmıştır

(Not:İş hukuku alanında atılan ilk adımdır

)1929 ekonomik bunalım devletin ekonomik ve toplumsal yaşamına katılmasının genişlemesidir

Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi
1-Cumhuriyet Öncesi
a)Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi:Sanayileşme harekatı ile teamülü hukuktan pozitif hukuka geçilmiştir

b)1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi:Maden işçilerinin haklarına yönelik düzenlemeler yapıl-mıştır

c)1877’de ise medeni kanun Mecelle yürürlüğe girmiştir

(Sözleşmelere serbestliği getirmiştir

)
d)1909 Tatil-i Eşgal Kanunu:İş eylemlerini yasaklayan kanundur

2-Cumhuriyet Sonrası
a)1921 Zonguldak Ereğli’de kömür madenlerinde çalışan işçilerin çalışma süreleri 8 saat yer altında çalışma yaşıda 18 yaş olarak belirlenmiştir

Ayrıca zorunlu kimse çalıştırılamaz ve asgari ücret üçlü komisyon tarafından hazırlanarak işçilerin konut sorunu ele alınarak, Sosyal Sigortaların hastalık, ihtiyarlık, meslek kazası gibi kolları yürürlüğe konulmuştur

b)1926 Borçlar Kanunu;Ülkemizde ilk kez bireysel iş ilişkilerini düzenlemeye başlamıştır

c)1929 yılında 18

Yüzyılın en büyük ekonomik bunalımı ve karma ekonomi politikasına geçiş
d)1930 Umumi Hıfsızsıhha Kanunu;Kadın ve çocuk işçilerine yönelik en geniş düzenleme getirilmiştir

e)1937 de 3008 sayılı ilk iş kanunu yürürlüğe girmiştir

f)1945 de Çalışma Bakanlığı kuruldu 1
g)1945 de İş kazaları meslek kazaları analık sigortası ilk sigorta kollarıdır

h)2 de 4857 sayılı 4

iş kanunu şu an yürürlükte olan bireysel iş kanunudur

İş Hukuku’nun Temel İlkeleri
1-İşçi Yararına Yorum İlkesi;Mevzuatta veya yönetmelikte açık olmayan hükümlerin işçi yararına yorumlanması olayıdır

2-İşçinin Korunması İlkesi:İşçinin çalışma yaşamındaki hukuki düzenlemelerdir

(2

ÜNİTE)
İŞ HUKUKUNUN KAYNAKLARI VE 4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN
UYGULAMA ALANLARI

İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kaynakları

Başka Hukuk Dallarıyla Kendine Özgü Uluslararası
Ortak Kaynaklar Kaynaklar Kaynaklar
Yazılı Yazısız Yardımcı İşyeri İç Yönet

İş Sözleşmesi Toplu İş sözl

İki Taraflı Çok Taraflı Uluslarası
Kanun Örf ve Adet Kazai İçtihatler İşveren Hazırlar İşçi İşçi Sendikası Örgüt
K

H

K Genel-Özel İlmi İçtihatler Ç

S

G

B

Böl

Müd

İşveren İşveren Sendikasu (Unesco)
Tüzük (FIFA)
Yönetmelik
Genelge
I-Başka Hukuk Dallarıyla Ortak Kaynaklar
a)Yazılı Kaynaklar;Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, Yönetmelik, Tüzük, Genelgeler-den oluşur

Genel Kanunlar;
Anayasa Borçlar Kanunu, Medeni Kanun, Umumi Hıfsızsıhha Kanunu, Belediyeler Kanunu, İcra İflas Kanunu, Ceza Kanunu, Genel Tatil Hakkında Kanun, Mesleki Eğitim Kanunu, Yabancıların Çalışmaları Hakkındaki Kanun, Ereğli Havza-i Fahmiye Amelesi Hukukuna İlişkin Kanun

Özel Kanunlar;
Bireysel İş hukuku alanında; 4857 sayılı iş kanunu 854 sayılı deniz iş kanunu 5953 sayılı basın iş kanunu
Sosyal Güvenlik Alanında;506 sayılı Sosyal Sigortalar kanunu, Tarım işçileri Sosyal Sigorta kanunu ve 4457 sayılı kanun

Çalışma Yaşamına İlişkin Kanunlar;2821 sayılı sendikalar kanunu 2822 sayılı Toplu iş sözleşmesi grev ve lokavt kanunu 4688 sayılı kamu görevlileri sendikalar kanunu

II-İş Hukukunun Kendine Özgü Kaynakları
a)İşyeri iç yönetmeliği işveren tarafından hazırlanır

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüklerince onaylanır

İşyerinde herkesin görebileceği bir yere asılır

b)Toplu iş sözleşmesi işçi sendikası ile işveren sendikası arasında yapılan sözleşmedir

c)İşçi sözleşmesi işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisini düzenler

III-İş Hukukunun Uluslar Arası Kaynakları
a)İki Taraflı;İki taraflı anlaşmalar çalışma yaşamı konusunda iki ülke arasındaki iş gücü gönderme anlaşmasını ifade eder

2
b)Çok Taraflı;Bir ülke ile birden çok ülkeler arasındaki (Avrupa Birliği) çalışma yaşamına ilişkin yapılan anlaşmalardır

c)Uluslar Arası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri;Örgütle üye devletler arasında yapılan anlaşmalardır

Olağan durumlarda 1 yıl olağanüstü durumlarda 18 ay içersinde yasama organına sevk edilerek onaylanır

4857 Sayılı İş Kanunu Uygulama Alanları
1-İşler ve İş İlişkileri Yönünden
a)Deniz taşımacılığı işleri;Denizde yapılan taşıma işlerine iş kanunu hükümleri uygulanmaz

Denizde gölde nehirde yük taşıyan bir geminin kaptanı iş kanunu kapsamı dışındadır

Karadan gemiye gemiden karaya taşıma işleri ile uğraşan kişiler veya su ürünleri üreticileri iş kanunu kapsamı içersindedirler

b)Hava taşımacılığı işleri;Yolcu uçağının pilotu kabin görevlisi hostes ve telsizciler iş kanunu kapsamı dışındadır

Borçlar Kanunu’nun 312

Maddesinin hükümleri uygulanır

c)50 ve daha az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işler iş kanunu kapsamı dışındadır

d)Bir ailenin üyeleri ve 3

derece akrabalar-hısımlar arasında evlerde ve el sanatlarına ilişkin işler

e)Ev hizmetler;Aşçı, bahçivan, kahya, şoför, seyis, çocuk bakıcısı iş kanunu kapsamı dışındadır

f)Çıraklar iş kanunu kapsamı dışındadır

Çıraklık mesleki eğitim konusuna tabidir

g)Profesyonel sporcular iş kanunu kapsamı dışındadır

h)Rehabilite edilenler iş kanunu kapsamı dışındadır

ı)507 sayılı esnaf ve sanatkarlar iş kanunu kapsamı dışındadır

2-Kişiler Yönünden
a)İşçi,
b)İşveren,
c)İşveren vekili,
d)Alt işveren (Taşeron)

3-İş Yeri Yönünden
a)Asıl iş yeri,
b)Eklentileri,
c)Araç,
d)Bağlı bulunduğu başka işyerleri uygulama alanı içersindedir

İşçi:İş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişilerdir

İşveren:Bir iş sözleşmesine dayanarak işçi çalıştıran gerçek tüzel veya tüzel olmayan kurum ve kuruluşlardır

İşveren Vekili:İşletmenin yönetiminde görev alan işveren yerine vekalet eden kişiye denir

(fabrika müdürü)(işveren vekilinin sınırı yokturdur

)
Alt işveren(Aracı, müteahhit, taşeron):İşletmelerde işin bir bölümünü veya tamamını yani işin gereği teknik yada teknolojik desteği sağlayan ve yine kendi bünyesinde işçi çalıştıran kişilerdir

4857 Sayılı İş Kanununun İş Yeri Yönünden Uygulama Alanları
Asıl işyeri(Tekstil Fab

) Eklenti(Yemekhane) İşyerine Bağlı Yer (Paketleme Atölyesi)
Araç(Servis otobüsü) 3
(3

ÜNİTE)
İŞ İLİŞKİSİNİN KURULMASI

İş sözleşmesi:Bir tarafın yani işçinin bağımlı olarak iş görmeyi diğer tarafında ücret ödemeyi üstlenmesiyle oluşan sözleşmedir

İş sözleşmesinin unsurları;
1-İş unsuru:Sözleşmeye bağlı olarak işçi o işi yapacaktır

2-Ücret unsuru:Yapılan iş karşılığında işçiye ücret ödenecektir

3-Bağımlılık unsuru:İşçi işi görürken işverenin talimatlarına uymak, işverenin sağladığı araç ve gereçlerle çalışmak zorundadır

Geçici İş İlişkisi:İşverenin işçisini bir başka işverene geçici olarak; devretmesiyle kurulan ilişkidir

Asıl işveren işçinin ücretini ve sigorta primini ödemek zorundadır

Devredilen işçinin yazılı onayının alınması gerekir

Geçici işveren talimat verme hakkına sahiptir

Ödenmeyen ücret ve sigorta primi asıl işverenle sorumludur

En fazla iki defa yenilenebilir

Altı ayı geçmemelidir

Geçici iş yeri grev ve lokavt esnasında işçiyi çıkartamaz

İş Sözleşmesinin Türleri;
1-Sürekli ve Süreksiz İş Sözleşmesi:En çok 30 iş günü süreksiz iş sözleşmesidir

30 iş gününü geçen ise sürekli iş sözleşmesidir

2-Belirli ve Belirsiz İş Sözleşmesi:Belirli süreli iş sözleşmelerinde süre açıkça belirtilmiştir

Süresi açıkça belirli olmayan iş bitinceye kadar olan örneğin bahçeden kayısıların toplanması gibi

3-Tam süreli ve Kısmi Süreli:Haftalık çalışma saati 45 saat ise tam sürelidir

45 saatten az ise kısmi süreli iş sözleşmesidir

4-Çağrı Üzerine Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi:İşçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getireceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisidir

Taraflar süre belirlememişlerse haftalık çalışma süresi 20 saat olarak belirlenir

Ve 4 gün önceden çağrılır

5-Deneme Süreli ve Deneme Süresiz İş Sözleşmesi:Taraflar deneme süresi belirlemişlerse deneme sürelidir

Deneme süresi belirlememişlerse deneme süresizdir

Deneme süresi en çok iki aydır

Taraflar toplu iş sözleşmesi ile dört aya kadar uzatılabilir

6-Takım Sözleşmesi:Birden çok işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen işçilerden birinin takım kılavuzu sıfatıyla işverenlerle yaptığı sözleşmedir

İş Sözleşmesinin Kurulması İçin Gerekli Hususlar
İş sözleşmesinin geçerli olabilmesi için tarafından ehliyetli ve kısıtlı olmaması gerekir

Şekil şartları ise sözleşmeye uygun yani yazılı şekilde yapılmalıdır

Yazılı olarak yapılması gereken sözleşmeler bir yıl ve daha uzun süreli sözleşmeler, takım sözleşmesi çağrı üzerine yapılan sözleşme ve çıraklık sözleşmesi yazılı yapılmak zorundadır

İş Sözleşmesi Yapma Özgürlüğü ve Sınırları
1-İş sözleşmesi yapma zorunluluğu
a)Yeni işe alma zorunluluğu
b)Tekrar işe alma zorunluluğu

4

2-İş sözleşmesi yapma yasağı
a)Küçüklere ilişkin yasak
b)Kadınlara ilişkin yasak
c)Yabancılara ilişkin yasak

Not:Yeni işe alma zorunluluğunda 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinden %6 oranında eski hükümlü, özürlü ve terör mağduru, kamu işyerlerinde; %4 özürlü %2 eski hükümlü özel sektörde ise; %3 özürlü eski hükümlü %1 terör mağduru ise %2 dir

Tekrar İşe Alma Zorunluluğu
1-Toplu işçi çıkarma nedeniyle işten çıkan kişiyi tekrar işe alma zorunluluğu
2-Sakatlanarak işten ayrılan işçinin tekrar işe alınması durumu

Almadığı takdirde 6 aylık ücret ödemek zorundadır

3-Sendikal görevlerden dolayı işten ayrılmak zorunda kalan işçinin işe tekrar alınması

Sendi-ka veya konfederasyon yönetiminde ayrılması durumunda 3 ay içerisinde işyerine başvurmak zorundadır

Talep tercihinden itibaren bir ay içersinde tekrar işe almak zorundadır

4-Kanuni bir görev nedeniyle ayrılan işçilerin tekrar işe alma zorunluluğu muvazzaf askerlik görevi dışında silah altına alınma durumu

Kıdem koşullarına göre örneğin kıdemi 1 yıl olanın sözleşmesi 2 ay askıda kalır

Askıda kalma süresi 90 günü aşamaz

Görevi sona eren işçinin 2 ay içinde başvurması halinde işveren işçiyi öncelikle işe almak zorundadır

Bu görevini yerine getirmeyen işveren 3 aylık ücret tutarında tazminat öder

5-Hastalık nedeniyle ayrılan gazetecilerin tekrar işe alma zorunluluğu sözleşmeleri 6 ay süreyle fesh edilemez

Fesihten itibaren bir yıl içinde iyileşen ve tekrar talepte bulunanlar boş yer olması halinde işe tekrar alınır

İş Sözleşmesinin Hükümsüz Olması
İş sözleşmesi nasıl geçersiz olur;
*İş sözleşmesi taraflar ile ilgili noksanlıklar ve şekil noksanlıkları (ehliyetsizlik)
*Hukuka ve ahlaka aykırılık durumları
*İş sözleşmesinin konusu olan işin imkansız olması
İş sözleşmesinin geçersizliği sonucunu doğurur

İş sözleşmesi nasıl iptal edilebilir?
İş sözleşmesinin yapıldığı sırada işçi veya işveren iradeleri,
*Hata,
*Hile,
*İkrah,
*Gabin
nedeniyle sakatlanmışsa taraflar sözleşmeyi iptal edebilirler

Sözleşmenin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir

Sözleşmenin iptali için ise zaman aşımı olayının meydana gelmesinden itibaren 1 yıl, olayın öğrenilmesinden itibaren 6 iş günüdür

İş Sözleşmesinde Tarafların Borçları
İşçinin Borçları
1-Çalışma borcu 2-İşverene bağlı şekilde çalışma borcu
5
3-İşi bizzat yapma borcu 4-Sadakat borcu
5-Özenle Çalışma Borcu 6-Disiplin borcu

09-09-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İş Ve Sosyal Güvenlik Ders Notu 2009-İş Ve Sosyal Güvenlik Ders 2009 Not Bilgileri iş ve sosyal güvenlk ders notu 2009 - iş ve sosyal güvenlik ders 2009 not Bilgileri iş ve sosyal güvenlik ders notu 2009-iş ve sosyal güvenlik ders 2009 not Bilgileri (1 ÜNİTE) İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER İş Hukuku:Statü hukuku hükümlerine bağlı olarak çalışanlar dışında (esnaflar, sanatkarlar, serbest meslek sahipleri ve devlet memurları) bir iş sözleşmesince belli bir ücret ve maaş karşılığında bir başkası adına ve ona bağlı olarak işçi statüsünde çalışan kişilerin arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk dalıdır İşçinin İşverene Tabiat Bağlılığı; 1-Teknik Yönden:İşverene işin yapılması yürütüm biçimi ve koşullarını ifade eder 2-Ekonomik Yönden:İş görmesi karşılığında işverenden düzenli ve sürekli gelir elde etmesini ifade eder 3-Hukuki Yönden:İşverenin gözetimi ve yönetimi altında çalışmasını ifade eder İş Hukukunun Konuları; a-Bireysel (Ferdi):İşçi ve işveren arasındaki hukuki ilişkileri düzenler b-Toplu (Kollektif):İşçi ve işveren sendikası arasındaki ilişkiyi düzenler c-Sosyal Güvenlik Hukuku:Sosyal yardımlar Sosyal hizmetler ve Sosyal sigortaları düzenler İş Hukuku’nun Dünyadaki Tarihsel Gelişimi Dünyada ilk olarak 18 yüzyılda sanayi devrimi ile birlikte İngiltere’de 1802 yılında dokuma sanayinde çalışan çocukların günlük iş süreleri 12 saat ile sınırlandırılmıştır(Not:İş hukuku alanında atılan ilk adımdır)1929 ekonomik bunalım devletin ekonomik ve toplumsal yaşamına katılmasının genişlemesidir Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi 1-Cumhuriyet Öncesi a)Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi:Sanayileşme harekatı ile teamülü hukuktan pozitif hukuka geçilmiştir b)1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi:Maden işçilerinin haklarına yönelik düzenlemeler yapıl-mıştır c)1877’de ise medeni kanun Mecelle yürürlüğe girmiştir(Sözleşmelere serbestliği getirmiştir) d)1909 Tatil-i Eşgal Kanunu:İş eylemlerini yasaklayan kanundur 2-Cumhuriyet Sonrası a)1921 Zonguldak Ereğli’de kömür madenlerinde çalışan işçilerin çalışma süreleri 8 saat yer altında çalışma yaşıda 18 yaş olarak belirlenmiştirAyrıca zorunlu kimse çalıştırılamaz ve asgari ücret üçlü komisyon tarafından hazırlanarak işçilerin konut sorunu ele alınarak, Sosyal Sigortaların hastalık, ihtiyarlık, meslek kazası gibi kolları yürürlüğe konulmuştur b)1926 Borçlar Kanunu;Ülkemizde ilk kez bireysel iş ilişkilerini düzenlemeye başlamıştır c)1929 yılında 18Yüzyılın en büyük ekonomik bunalımı ve karma ekonomi politikasına geçiş d)1930 Umumi Hıfsızsıhha Kanunu;Kadın ve çocuk işçilerine yönelik en geniş düzenleme getirilmiştir e)1937 de 3008 sayılı ilk iş kanunu yürürlüğe girmiştir f)1945 de Çalışma Bakanlığı kuruldu 1 g)1945 de İş kazaları meslek kazaları analık sigortası ilk sigorta kollarıdır h)2 de 4857 sayılı 4 iş kanunu şu an yürürlükte olan bireysel iş kanunudur İş Hukuku’nun Temel İlkeleri 1-İşçi Yararına Yorum İlkesi;Mevzuatta veya yönetmelikte açık olmayan hükümlerin işçi yararına yorumlanması olayıdır 2-İşçinin Korunması İlkesi:İşçinin çalışma yaşamındaki hukuki düzenlemelerdir (2ÜNİTE) İŞ HUKUKUNUN KAYNAKLARI VE 4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN UYGULAMA ALANLARI İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kaynakları Başka Hukuk Dallarıyla Kendine Özgü Uluslararası Ortak Kaynaklar Kaynaklar Kaynaklar Yazılı Yazısız Yardımcı İşyeri İç Yönet İş Sözleşmesi Toplu İş sözl İki Taraflı Çok Taraflı Uluslarası Kanun Örf ve Adet Kazai İçtihatler İşveren Hazırlar İşçi İşçi Sendikası Örgüt KHK Genel-Özel İlmi İçtihatler ÇSGB BölMüd İşveren İşveren Sendikasu (Unesco) Tüzük (FIFA) Yönetmelik Genelge I-Başka Hukuk Dallarıyla Ortak Kaynaklar a)Yazılı Kaynaklar;Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, Yönetmelik, Tüzük, Genelgeler-den oluşur Genel Kanunlar; Anayasa Borçlar Kanunu, Medeni Kanun, Umumi Hıfsızsıhha Kanunu, Belediyeler Kanunu, İcra İflas Kanunu, Ceza Kanunu, Genel Tatil Hakkında Kanun, Mesleki Eğitim Kanunu, Yabancıların Çalışmaları Hakkındaki Kanun, Ereğli Havza-i Fahmiye Amelesi Hukukuna İlişkin Kanun Özel Kanunlar; Bireysel İş hukuku alanında; 4857 sayılı iş kanunu 854 sayılı deniz iş kanunu 5953 sayılı basın iş kanunu Sosyal Güvenlik Alanında;506 sayılı Sosyal Sigortalar kanunu, Tarım işçileri Sosyal Sigorta kanunu ve 4457 sayılı kanun Çalışma Yaşamına İlişkin Kanunlar;2821 sayılı sendikalar kanunu 2822 sayılı Toplu iş sözleşmesi grev ve lokavt kanunu 4688 sayılı kamu görevlileri sendikalar kanunu II-İş Hukukunun Kendine Özgü Kaynakları a)İşyeri iç yönetmeliği işveren tarafından hazırlanırÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüklerince onaylanırİşyerinde herkesin görebileceği bir yere asılır b)Toplu iş sözleşmesi işçi sendikası ile işveren sendikası arasında yapılan sözleşmedir c)İşçi sözleşmesi işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisini düzenler III-İş Hukukunun Uluslar Arası Kaynakları a)İki Taraflı;İki taraflı anlaşmalar çalışma yaşamı konusunda iki ülke arasındaki iş gücü gönderme anlaşmasını ifade eder 2 b)Çok Taraflı;Bir ülke ile birden çok ülkeler arasındaki (Avrupa Birliği) çalışma yaşamına ilişkin yapılan anlaşmalardır c)Uluslar Arası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri;Örgütle üye devletler arasında yapılan anlaşmalardırOlağan durumlarda 1 yıl olağanüstü durumlarda 18 ay içersinde yasama organına sevk edilerek onaylanır 4857 Sayılı İş Kanunu Uygulama Alanları 1-İşler ve İş İlişkileri Yönünden a)Deniz taşımacılığı işleri;Denizde yapılan taşıma işlerine iş kanunu hükümleri uygulanmaz Denizde gölde nehirde yük taşıyan bir geminin kaptanı iş kanunu kapsamı dışındadırKaradan gemiye gemiden karaya taşıma işleri ile uğraşan kişiler veya su ürünleri üreticileri iş kanunu kapsamı içersindedirler b)Hava taşımacılığı işleri;Yolcu uçağının pilotu kabin görevlisi hostes ve telsizciler iş kanunu kapsamı dışındadırBorçlar Kanunu’nun 312 Maddesinin hükümleri uygulanır c)50 ve daha az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işler iş kanunu kapsamı dışındadır d)Bir ailenin üyeleri ve 3 derece akrabalar-hısımlar arasında evlerde ve el sanatlarına ilişkin işler e)Ev hizmetler;Aşçı, bahçivan, kahya, şoför, seyis, çocuk bakıcısı iş kanunu kapsamı dışındadır f)Çıraklar iş kanunu kapsamı dışındadırÇıraklık mesleki eğitim konusuna tabidir g)Profesyonel sporcular iş kanunu kapsamı dışındadır h)Rehabilite edilenler iş kanunu kapsamı dışındadır ı)507 sayılı esnaf ve sanatkarlar iş kanunu kapsamı dışındadır 2-Kişiler Yönünden a)İşçi, b)İşveren, c)İşveren vekili, d)Alt işveren (Taşeron) 3-İş Yeri Yönünden a)Asıl iş yeri, b)Eklentileri, c)Araç, d)Bağlı bulunduğu başka işyerleri uygulama alanı içersindedir İşçi:İş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişilerdir İşveren:Bir iş sözleşmesine dayanarak işçi çalıştıran gerçek tüzel veya tüzel olmayan kurum ve kuruluşlardır İşveren Vekili:İşletmenin yönetiminde görev alan işveren yerine vekalet eden kişiye denir(fabrika müdürü)(işveren vekilinin sınırı yokturdur) Alt işveren(Aracı, müteahhit, taşeron):İşletmelerde işin bir bölümünü veya tamamını yani işin gereği teknik yada teknolojik desteği sağlayan ve yine kendi bünyesinde işçi çalıştıran kişilerdir 4857 Sayılı İş Kanununun İş Yeri Yönünden Uygulama Alanları Asıl işyeri(Tekstil Fab) Eklenti(Yemekhane) İşyerine Bağlı Yer (Paketleme Atölyesi) Araç(Servis otobüsü) 3 (3ÜNİTE) İŞ İLİŞKİSİNİN KURULMASI İş sözleşmesi:Bir tarafın yani işçinin bağımlı olarak iş görmeyi diğer tarafında ücret ödemeyi üstlenmesiyle oluşan sözleşmedir İş sözleşmesinin unsurları; 1-İş unsuru:Sözleşmeye bağlı olarak işçi o işi yapacaktır 2-Ücret unsuru:Yapılan iş karşılığında işçiye ücret ödenecektir 3-Bağımlılık unsuru:İşçi işi görürken işverenin talimatlarına uymak, işverenin sağladığı araç ve gereçlerle çalışmak zorundadır Geçici İş İlişkisi:İşverenin işçisini bir başka işverene geçici olarak; devretmesiyle kurulan ilişkidirAsıl işveren işçinin ücretini ve sigorta primini ödemek zorundadırDevredilen işçinin yazılı onayının alınması gerekirGeçici işveren talimat verme hakkına sahiptirÖdenmeyen ücret ve sigorta primi asıl işverenle sorumludurEn fazla iki defa yenilenebilirAltı ayı geçmemelidirGeçici iş yeri grev ve lokavt esnasında işçiyi çıkartamaz İş Sözleşmesinin Türleri; 1-Sürekli ve Süreksiz İş Sözleşmesi:En çok 30 iş günü süreksiz iş sözleşmesidir30 iş gününü geçen ise sürekli iş sözleşmesidir 2-Belirli ve Belirsiz İş Sözleşmesi:Belirli süreli iş sözleşmelerinde süre açıkça belirtilmiştirSüresi açıkça belirli olmayan iş bitinceye kadar olan örneğin bahçeden kayısıların toplanması gibi 3-Tam süreli ve Kısmi Süreli:Haftalık çalışma saati 45 saat ise tam sürelidir45 saatten az ise kısmi süreli iş sözleşmesidir 4-Çağrı Üzerine Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi:İşçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getireceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisidirTaraflar süre belirlememişlerse haftalık çalışma süresi 20 saat olarak belirlenirVe 4 gün önceden çağrılır 5-Deneme Süreli ve Deneme Süresiz İş Sözleşmesi:Taraflar deneme süresi belirlemişlerse deneme sürelidirDeneme süresi belirlememişlerse deneme süresizdirDeneme süresi en çok iki aydırTaraflar toplu iş sözleşmesi ile dört aya kadar uzatılabilir 6-Takım Sözleşmesi:Birden çok işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen işçilerden birinin takım kılavuzu sıfatıyla işverenlerle yaptığı sözleşmedir İş Sözleşmesinin Kurulması İçin Gerekli Hususlar İş sözleşmesinin geçerli olabilmesi için tarafından ehliyetli ve kısıtlı olmaması gerekirŞekil şartları ise sözleşmeye uygun yani yazılı şekilde yapılmalıdırYazılı olarak yapılması gereken sözleşmeler bir yıl ve daha uzun süreli sözleşmeler, takım sözleşmesi çağrı üzerine yapılan sözleşme ve çıraklık sözleşmesi yazılı yapılmak zorundadır İş Sözleşmesi Yapma Özgürlüğü ve Sınırları 1-İş sözleşmesi yapma zorunluluğu a)Yeni işe alma zorunluluğu b)Tekrar işe alma zorunluluğu 4 2-İş sözleşmesi yapma yasağı a)Küçüklere ilişkin yasak b)Kadınlara ilişkin yasak c)Yabancılara ilişkin yasak Not:Yeni işe alma zorunluluğunda 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinden %6 oranında eski hükümlü, özürlü ve terör mağduru, kamu işyerlerinde; %4 özürlü %2 eski hükümlü özel sektörde ise; %3 özürlü eski hükümlü %1 terör mağduru ise %2 dir Tekrar İşe Alma Zorunluluğu 1-Toplu işçi çıkarma nedeniyle işten çıkan kişiyi tekrar işe alma zorunluluğu 2-Sakatlanarak işten ayrılan işçinin tekrar işe alınması durumuAlmadığı takdirde 6 aylık ücret ödemek zorundadır 3-Sendikal görevlerden dolayı işten ayrılmak zorunda kalan işçinin işe tekrar alınmasıSendi-ka veya konfederasyon yönetiminde ayrılması durumunda 3 ay içerisinde işyerine başvurmak zorundadırTalep tercihinden itibaren bir ay içersinde tekrar işe almak zorundadır 4-Kanuni bir görev nedeniyle ayrılan işçilerin tekrar işe alma zorunluluğu muvazzaf askerlik görevi dışında silah altına alınma durumuKıdem koşullarına göre örneğin kıdemi 1 yıl olanın sözleşmesi 2 ay askıda kalırAskıda kalma süresi 90 günü aşamazGörevi sona eren işçinin 2 ay içinde başvurması halinde işveren işçiyi öncelikle işe almak zorundadırBu görevini yerine getirmeyen işveren 3 aylık ücret tutarında tazminat öder 5-Hastalık nedeniyle ayrılan gazetecilerin tekrar işe alma zorunluluğu sözleşmeleri 6 ay süreyle fesh edilemezFesihten itibaren bir yıl içinde iyileşen ve tekrar talepte bulunanlar boş yer olması halinde işe tekrar alınır İş Sözleşmesinin Hükümsüz Olması İş sözleşmesi nasıl geçersiz olur; İş sözleşmesi taraflar ile ilgili noksanlıklar ve şekil noksanlıkları (ehliyetsizlik) Hukuka ve ahlaka aykırılık durumları İş sözleşmesinin konusu olan işin imkansız olması İş sözleşmesinin geçersizliği sonucunu doğurur İş sözleşmesi nasıl iptal edilebilir? İş sözleşmesinin yapıldığı sırada işçi veya işveren iradeleri, Hata, Hile, İkrah, *Gabin nedeniyle sakatlanmışsa taraflar sözleşmeyi iptal edebilirler Sözleşmenin geçersizliği her zaman ileri sürülebilirSözleşmenin iptali için ise zaman aşımı olayının meydana gelmesinden itibaren 1 yıl, olayın öğrenilmesinden itibaren 6 iş günüdür İş Sözleşmesinde Tarafların Borçları İşçinin Borçları 1-Çalışma borcu 2-İşverene bağlı şekilde çalışma borcu 5 3-İşi bizzat yapma borcu 4-Sadakat borcu 5-Özenle Çalışma Borcu 6-Disiplin borcu