Organik Moleküller Nedir?

ORGANİK MOLEKÜLLER
Organİk molekÜller Nedir?
Karbonhidratlar,proteinler,yaglar ve vitaminlerdircansız ortamda bulunmayıp
ancak canlıların vucudunda üretilirler(günümüzde teknolojinin gelişmesi ile bazı vitaminler fabrikalarda sentetik olarak üretile bilmektedir)bütün organik besinlerin temel yapısını karbon atomları oluştururcogunda karbonun yanında oksijen ve hidrojen de bulunurkarbonhidrat,yag ve proteinler enerji elde edmek için kullanılabilirhücre zorunlu kalmadıkca,proteinleri enerji kaynagı olarak kullanmaz
çünkü proteinlerin esas görevi hücre dolasıyla canlı yapısına katılmak ve enzim olarak görev yapmaktırbu 3 temel besinin enerji verimliligi farklıdır1 gr karbonhidrat yakılınca 4,2 kcal,1 gr protein yakılınca 4,3 kcal ve 1 gr yag yakılınca 9,5 kcal nerji acıga cıkarırlarhücrelerde bu enerjinin bi kısmı ATP`nin baglarına aktarılırken bir kısmıda ısı olarak ortama verilirböylecehem vucud ısısı oluştururlur hemde kimyasal reaksiyonlar için enerji saglanır

1 KARBONHİDRATLAR
Bütün hücrelerin en önemli enerji kaynagıdırGenel formülleri(CH2O)n ile gösterilirBu formülde glikoz için "n" yerine 6 yazarsakC6,H12,O6,,olursolunum ürünleri H2O ve CO2 dir karbonhidratlar,bitkilerin hüçre çeperinin yapısını oluşturarak,bütün canlı hüçrelerden zarın yapısına katılarak,DNA ve RNA da bulunarak yapısal fonksiyon da görürlerYapısındaki şeker molekülünün sayısına göre üç çeşit karbonhidrat vardır A Monosakkaritler ( tek şekerler):Basit şekerler de denirİçerdikleri karbon atomu sayısına göre,6 karbonlu olanlar(heksozlar);Glikoz,fruktoz ve galaktoz`dur
5 karbonlu olanlar ise(pentozlar) Riboz ve deoksiribozdurmonosakkaritler,disakkarit ve polisakkalitlerin yapı taşı(monomeri)dırlar
Glikoz : serbest olarak bal,üzüm ve incirde bol bulunurBütün polisakkaritlerin yapısını oluşturur Fruktoz:Bal ve olgun meyvelerde bol bulunurBunun için meyve şekeri denir Galaktoz:süt ve süt ürünlerinden bol bulunur süt şekeri denir Bunun için hayvansal bir besin maddesidir Riboz:RNA nın,ATP nin ve bazı enzimlerin yapısında bulunurDeoksiriboz ise DNA nın yapısında bulunur BDisakkaritlerçift şekerler):iki monosakkaritin birleşerek meydana getirdigi şekerlerdirBu birleşme sırasında su açıga çıkarBu tip reaksiyonlara dehidrasyon sentezi denir Dehidrasyonun tersi olan su ile parçalanma reaksiyonlarına ise hidroliz denirDisakkaritler ancak sindirildikten sonra hücre zarından geçebilirler CPolisakkaritlerÇok şekerler):Çok sayıda glikozun glikozid bağlanması sonucu oluşurlaryani glikozun dehidrasyon senteziyle oluşmuş polımerlerdir Glikoz+Glikoz++Glikoz___ polisakkarit+(n_1)H2O Hepsi ayı yapı maddesinden oluştuğu halde fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdırÇünkü, glikoz moleküllerinin birbirine bağlanma biçimleri farklıdır Nişasta Bitki hücrekerinde karbonhidratların depo şeklidirÇok sayıda glikozdan meydana gelirHayvan hücrelerinde bulunmaz Suda çok az erir Bağırsak epitelinden doğrudan doğruya kana geçemezlerHayvanların çoğu sindirerek enerji hammaddesi olarak kullanır Selüloz: Bitki hücrelerinde hücre çeperinin yapısını oluşturur selülozu oluşturan glikozlar birbirlerine ters bağlandıkları için memeli canlıların sindirim sistemlerinden salgılanan enzimlerle yapıtaşlarına ayrılmazlar suda erimez Bağırsak epitelinden doğrudan kana geçemezGeviş getiren memelilerde ,bazı kuşlarda ve termitlerde (beyaz karıncalar)sindirilerek kullanılırAğaçların yapısının yaklaşık %50 si selülozdur Glikojen:Hayvan, insan, mantar ve bakteri hücrelerinde bulunur ve hayvansal nişasta da denir En fazla karaciğer ve kaslarda bulunurHayvanların en hızlı kullandığı yedek enerji deposudurSuda çözünür 2YAĞLAR (Lipidler) Lipidler C,H,O atomlarından meydana gelirBazılarında fosfor ve azot gibi elementler de yer alabilir Yapısındaki oksijen oranı şekerlerden azdırYapılarında yağ asitleri , gliserol ve başka bazı maddeler bulunurYağlar suda ya hiç çözünmez ya da çok az çözünürlerAseton, eter, kloroform,benzen ve alkol gibi organik çözücülerde çözünürler Hücrede enerji yapı maddesi olarak (hücrezarı)kullanılırayrıca deri altında ısı kaybının önlenmesinde ve hayvanlarda çeşitli organların dış kısmının korunmasında görevlidirsolunumla yakılmaları(oksidasyonları)sonucunda fazla miktarda metapolik su acıga cıkarırlar bunun için özellikle kış uykusuna yatan uzun süre göç eden ve suyun az oldugu ortamlarda yaşayan hayvanlarda iy ibir depo ve enerji ham maddesidirler
Aynı zamanda hafif oldugundan uçmada havyana avantaj saglarlar
Yagların yakımı ve kullanımı uzun sürdügünden hücrelerde enerji kaynagı olarak karbonhidratlardan sonra tercih edilirlerEn önemli lipidler yağ asitleri, yağlar (nötr yağlar) fosfolipidler ve steroidlerdir
Yağ asitleri:en basit lipidler olup,uzun karbon zincirlerinden oluşurlar Karbonlar arasındaki bütün bağlar tekli ise doymuş,çift bağ varsa doymamış yağ asitleri diye adlandırılırlar Genellikle sıvı yağlar bitkisel kaynaklı olupdoymamiş yağ asitleri içerirler katı yağlar ise genellikle hayvansal kaynaklı olup, doymuş yağ asitleri içerirlerDoymamış yağların yüksek sıcaklık ve basınçta hidrojenle doyurulmasından margarinler elde edilir Steroidler: zarların yapısına katıldığı gibi vitamin ve hormon olarak da görev alırlar Fosforlipitler: hücre zarının yapısına katılan ve fosfor içeren yağlardır Nötral yağlar:yağların en önemli depo şeklidirBir gliserol molekülünün üç yağ asidine bağlanması sonucu oluşurlar 3 Yağ asidi+1 Gliserol____Yağ+3H2O Yağ asitleri gliserol ile ester bağlarıyla bağlanır ve su açığa çıkarırlar (dehidrasyon sentezi) Bir gliserole bağlanan yağ asitleri aynı olabileceği gibi farklı da olabilir Bundan dolayı yağların birçok türevi meydana gelmiştir 3PROTEİNLER: Proteinler hücrede ribozomlarda sentezlenirHücrenin en önemli organik bileşiklerindendir yapısında karbon (C), Hidrojen ,oksijen(O),azot ve bazılarında bulunanek olarak kükürt (S) ve fofor (P) da bulunabilirProtein moleküllerinin yapısına 20 çeşit amino asit bulunur Herbir amino asitte amino grubuyla (HN2) karboksil (COOH) grubu aynıdırAmino asitlerde radikal grubu (R)farklıdırDolayısıyla 20 çeşit amino asitte 20 farklı R grubu bulunur İnsanlar bu amino asitlerden bir kısmını sentezlerken, bir kısmınıda hazır olarak alırlarDiş ortamdan alınan amino asitlere temel amino asitler denirBir organizmanın kuru ağırlığının yaklaşık %50 sini proteinler meydana getirir Diğer besin maddelerinden farklı bir özelliği sahip olup, hücrede DNA tarafından sentezlettirilen tek moleküldürProtein molekülleri her canlı türüne hatta bireye özgü olup antijen özelliği gösterirlerYani farklı özelliğe sahip bir canlıya aktarıldıklarında antikor oluşumuna neden olurlarGünümüzde doku ve organ nakillerinin başarısızlıkta sonuçlanmasının nedeni proteinlerin bu özelliklerinden doleyıdırDoku aktarımlarının başarıyla sonuçlanabilmesi için daha çok protein yapıları benzer kişiler seçilmektedirSolunumla ancak zor durumlarda yakılırlar solunum ürünü olarak H2O, üre,ürik asit,H2S, CO2 ve NH3 gibi artıklar oluştururlar Bütün amino asitlerde karboksil ve amino grubu bulunduğu için proreinler ve amino asitler hem asit hem baz özelliği gösterirlerProteinler n sayıda amino asitin peptit bağları ile birleşmesinden oluşurlar Aasit++Aasit_____ protein (polipeptit) + (n_1) H2O Proteinlerdeki amino asitler birbirine bağlayan bağa peptid bağı denir peptit bağı 1amino asitin karboksil grubu ile 2amino asitin amin grubu arasında meydana gelir ve bu sırada bir su açiğa çıkar peptit bağlarının tümü aynıdırProteinlerin birbirinin farklı özellikte olması içerdikleri amino asitlerin sayısına , çeşidine, dizilişine ve amino asittin kullanılma miktarına bağlı olarak değişir

H H O H H O
' ' '' ' ' ''
H---N----C---C-----(OH+H)----------N----C----C---OH------Dipeptid+H2O
' '
R1 R2

Proteinler yapıcı ve onarıcı moleküllerdirAz miktarda da enerji verici olarak kullanılırlarOrganizmalar ancak uzun süen bir açlıkta, proteinlerini solunumda fazlaca yıkmaya başlarlarBu durumda hücrelerin protein sentezi protein yıkımından sentezlemek zorundadırÇünkü proteinlerdeki amino asit sırasını DNA belirler Hücrede oluşan proteinlerin bir kısmı enzim,bir kısmı hormon bir kısmı antikor,bir kısmı iseyapısal görevler yapmak üzere özelleşmişlerdir yapısal proteinler hücreninçeşitli organellerinin yapısında da bulunur Hücre zarının yapısında lipoprotein glikoprotein gibi farklı protein bileşikleri vardır 4 VİTAMİNLER:
Vücutta düzenleştirici fonksiyon görürlerBazıları enzimlerin yapısına katılır Sindirime uğramazlarsindirim sisteminden doğrudan kana emilirlerVücutta enerji verici olarak kullanılmazlarYeşil bitkiler ihtiyaç duyduklraı vitaminleri kendileri sentezlerlerİnsanlar ve hayvanlarda vitamin senteziçok azdır Sadece bazı provitaminleri gerçek vitaminlere çevirebilirlerÖrneğin deride D vitamini, kracigerde A vitaminin sentezlenmesıÇoğu vitaminleri dışardan hazır almamız gerek

Vitaminlerin çok az miktarda bile etkili olurlar,eksikliklerinden çeşitli aksaklık ve hastalıklar ortaya çıkarçogu zaman vitamin alınınca ilgili aksaklık geçerAncak gelişme dönemindeki aksamalar kalıcı sonuçlar dogurabilir

Vitamin adı Önledigi aksaklık
A vitamini ----------> Gece körlügü
D vitamini ----------> Raşitizm(kemiklerde bozukluk)
E vitamini ----------> Kısırlık ve üreme bozuklugu
K vitamini ----------> Kanın pıhtılaşmaması
B vitamini ----------> Beri beri kansızlık
C vitamini ----------> Skorbit(diş etlerinde kanama)

Vitaminler suda ve yagda olmak üzere 2 ye ayrılır A,D,E,K vitaminleri yagda çözülürlerBiraz daha uzun süre bozulmadan kalabilirlerBunun için Karacigerde depolanırlar
B grubu vitaminleri ve C vitamini suda çözülüruzun süre bozulmadan kalamazlarÖzellikle C vitamini taze alınmalıdırIsıtmakla,bekletmekle,metallere temasla degerlerinden kaybederlerDepolanmazlar,fazlası atılır