Organik Reaksiyonlar - Organik Reaksiyon Çeşitleri - Organik Reaksiyonların Oluşumu

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-09-2012

0404 Sübstitüsyon ve Eliminasyon Reaksiyonlarının Reaktifliklerinin RX Yapısına Bağlı Olarak Karşılaştırılması

Genel olarak
RCH2X (Primer) Çoğunlukla SN2 sübstitüsyon reaksiyonu üzerinden yürür

R2CHX (Sekonder) Bazik olmayan nükleofillerle SN2 sübstitüsyon reaksiyonu, kuvvetli bazlarla E2 eliminasyon reaksiyonu üzerinden yürür

R3CH (Tersiyer) Çoğunlukla E2 eliminasyon reaksiyonu üzerinden yürür

(Bazik olmayan çözücüler içinde SN1 sübstitüsyonu ile E1 eliminasyonu birbiriyle yarışır

)

0405 Elektrofilik Sübstitüsyon Reaksiyonları

-Karboksilli asitler fosfor trihalojenürün katalitik etkisiyle halojenlerle reaksiyona girerek a-haloasitlere dönüşürler

Karboksil grubuna a-konumunda hidrojen taşımayan asitler bu reaksiyonu vermezler

a-Karbon atomunda üç hidrojen taşıyan karboksilli asitler trihaloasitlere, iki hidrojen içerenler dihaloasitlere, bir hidrojen içerenler ise monohaloasitlere dönüşürler

(Hell-Volhard Zelinsky reaksiyonu)

0406Aromatik Sübstitüsyon Reaksiyonları
Aromatik halkaya bağlı bir atom ya da grubun başka bir atom veya grupla yer değiştirmesine aromatik sübstitüsyon denir

Aromatik sübstitüsyon reaksiyonlarında hangi ürünlerin oluşabileceği ve bu ürünlerin oluşumunun kolaylık derecesini önceden kestirebilmek için halkaya bağlı sübstitüentler iki ayrı grup altında toplanmıştır

Birinci sınıf sübstitüentlerde halkaya direkt olarak bağlanan atomlardan çoğu ortaklanmamış bir elektron içerir, bazıları ise eksi yüklü olmaya yatkındır

Bu nedenle bu tür sübstitüentler aromatik halkaya elektrofilik reaksiyonları kolaylaştıran ve aromatik halkaya bağlanacak reaktifleri esas olarak o-, p- konumlarına yönlendiren sübstitüentlerdir

İkinci sınıf sübstitüentlerde ise, aromatik halkaya direkt olarak bağlanan atomlardan bazısı artı yüklü; bazısı ise artı yüklü olmaya yatkındır

Bu nedenle ikinci sınıftan sübstitüentler halkadan elektron çekerek nükleofilik reaksiyonları kolaylaştırır; elektrofilik reaksiyonları güçleştirir ve aromatik halkaya bağlanacak reaktifleri esas olarak m- konumuna yönlendirirler

09-09-2012	#6
Prof. Dr. Sinsi	Organik Reaksiyonlar - Organik Reaksiyon Çeşitleri - Organik Reaksiyonların Oluşumu 0404 Sübstitüsyon ve Eliminasyon Reaksiyonlarının Reaktifliklerinin RX Yapısına Bağlı Olarak Karşılaştırılması Genel olarak RCH2X (Primer) Çoğunlukla SN2 sübstitüsyon reaksiyonu üzerinden yürür R2CHX (Sekonder) Bazik olmayan nükleofillerle SN2 sübstitüsyon reaksiyonu, kuvvetli bazlarla E2 eliminasyon reaksiyonu üzerinden yürür R3CH (Tersiyer) Çoğunlukla E2 eliminasyon reaksiyonu üzerinden yürür (Bazik olmayan çözücüler içinde SN1 sübstitüsyonu ile E1 eliminasyonu birbiriyle yarışır) 0405 Elektrofilik Sübstitüsyon Reaksiyonları -Karboksilli asitler fosfor trihalojenürün katalitik etkisiyle halojenlerle reaksiyona girerek a-haloasitlere dönüşürler Karboksil grubuna a-konumunda hidrojen taşımayan asitler bu reaksiyonu vermezler a-Karbon atomunda üç hidrojen taşıyan karboksilli asitler trihaloasitlere, iki hidrojen içerenler dihaloasitlere, bir hidrojen içerenler ise monohaloasitlere dönüşürler (Hell-Volhard Zelinsky reaksiyonu) 0406Aromatik Sübstitüsyon Reaksiyonları Aromatik halkaya bağlı bir atom ya da grubun başka bir atom veya grupla yer değiştirmesine aromatik sübstitüsyon denir Aromatik sübstitüsyon reaksiyonlarında hangi ürünlerin oluşabileceği ve bu ürünlerin oluşumunun kolaylık derecesini önceden kestirebilmek için halkaya bağlı sübstitüentler iki ayrı grup altında toplanmıştır Birinci sınıf sübstitüentlerde halkaya direkt olarak bağlanan atomlardan çoğu ortaklanmamış bir elektron içerir, bazıları ise eksi yüklü olmaya yatkındır Bu nedenle bu tür sübstitüentler aromatik halkaya elektrofilik reaksiyonları kolaylaştıran ve aromatik halkaya bağlanacak reaktifleri esas olarak o-, p- konumlarına yönlendiren sübstitüentlerdir İkinci sınıf sübstitüentlerde ise, aromatik halkaya direkt olarak bağlanan atomlardan bazısı artı yüklü; bazısı ise artı yüklü olmaya yatkındır Bu nedenle ikinci sınıftan sübstitüentler halkadan elektron çekerek nükleofilik reaksiyonları kolaylaştırır; elektrofilik reaksiyonları güçleştirir ve aromatik halkaya bağlanacak reaktifleri esas olarak m- konumuna yönlendirirler