İflas Hukuku

a İflas Hükümlerine Göre Tasfiye

Şirket ortaklar veya alacaklılar tarafından yapılan talep üzerine, mahkemece verilen iflas kararı üzerine tasfiye İİK hükümlerine göre alacaklıların temsilcileri tarafından yapılır Bu şekilde tasfiyeye, şirket aktifinin borçlarını karşılamadığı durumlarda başvurulur

b Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Tasfiye

Bu şekilde tasfiyede tasfiye memurları ortakların temsilcileridir Şirket aktifi borçlarını -karşılamaya yeterlidir Tasfiye edilmekte olan bir şirketin iflası istenebilir İflasla birlikte ortakların temsilcisi olan tasfiye memurları değişir ve alacaklıların temsilcileri tasfiye memuru seçilir

IV Komandit Şirketler

Komandit Şirketler Türk Ticaret Kanunu’nda tanımlanmıştır Yasada, “Adi Komandit” ve “Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit” şirketler olmak üzere iki türe ayrılmaktadırlar Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlere uygulamada pek rastlanılmadığından bu yazımızda sadece Adi Komandit şirketlerden bahsedilecektir

Komandit Şirketlerin en belirgin özelliği, ortakların bir kısmının sorumluluğunun sınırlı, bir kısmının sorumluluğunun da sınırsız olmasıdır Bu şekilde doğrudan ticaretle uğraşmadan kazanç elde etmek imkanı sağlandığı gibi, ticari yeteneği ve bilgisi olup, yeterli sermayesi olmayan kimseler için de ticaretle uğraşma olanağı elde edilmiş olur

1 Tanım

Komandit Şirket, iki veya daha çok kimse tarafından, bir ticari işletmeyi müşterek ticaret unvanı altında işletmek amacıyla, bir akitle kurulan ve şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir kısmının sorumluluğu sınırlanmamış ve diğer bir kısım ortaklarının sorumluluğu belirli bir miktar ile sınırlanmış olan, hak ehliyeti işletme konusu ile sınırlı, tüzel kişiliğe sahip bir ticaret şirketidir

Komandit Şirketin belirleyici unsurlarını şu şekilde sayabiliriz;

Komandit Şirketin kurulabilmesi için iki veya daha çok gerçek veya tüzel kişinin bir araya gelmesi,

Şirketin, belirli bir iktisadi amaç ve konu için kurulması,

Girişim için bir ticari işletme kurulması,

Bir Komandit Şirketin kurulması için en az iki ortağın bir araya gelmesi gerekmektedir Ortaklar, sorumluluklarının ne olacağını kararlaştırarak, en az bir ortağın sorumluluğunun sınırlı (komanditer ortak), ve yine en az bir ortağın sorumluluğunun da sınırsız (komandite ortak) olarak belirlenmesi,

Şirket kuruluşunda, ortakların müşterek gaye için, eşit haklarla birleşmesi ve işbirliği yapması,

Ortakların sermaye getirmeyi kabul etmiş olmaları,

Şirket işletmesinin bir unvanı olması ve bu unvanda “Komandit” olduğunun belirtilmesi,

Ortaklar arasında sözleşme yapılması,

Sadece gerçek kişiler Komandite ortak olabilirler, buna mukabil gerçek veya tüzel kişiler Komanditer ortak olabilirler

2 Unvanı

Komandite şirketin unvanı, komandite ortaklardan birinin ad ve soyadı ile şirketi ve türünü gösterecek bir ibareden oluşur

Şirket unvanında komanditer ortağın adının bulunması yasaktır Ancak, her nasılsa unvana komanditer ortağın adı alınmışsa, bu ortak üçüncü kişilere karşı sınırsız sorumlu ortak gibi sorumlu olur

3 Sermaye Borcu

Komandite ortaklar, sermaye olmaya yarayan her çeşit kıymetleri, emek ve ticari itibarlarını şirkete sermaye olarak koyabilirler

Buna karşılık komanditer ortakların koyacakları sermayenin ise, nakit veya kolayca nakde dönüşebilir kıymetlerden olması gerekir Emek veya ticari itibarlarını şirkete sermaye olarak koyamazlar

4 Kuruluşu

a Sözleşmenin Hazırlanması Ortaklar, yasanın emredici hükümlerine aykırı olmamak şartıyla, şirket sözleşmesine diledikleri kaydı koyabilirler

Sözleşmede bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır :

1 Ortakların ad-soyadları, ikamet adresleri ve tabiyetleri,

2 Şirketin komandit niteliği ve ortaklardan hangilerinin komanditer oldukları,

3 Şirketin unvanı ve merkezi,

4 Şirketin mevzuu,

5 Şirket sermayesinin miktarı ile, ortakların herbirinin sermaye olarak koymayı taahhüt ettikleri sermaye payları,

6 Şirketi temsile yetkili olanların ad-soyadları ve bunların temsil şekli

Sözleşmede bulunması yararlı olan unsurlar da şunlardır;

1 Sözleşmenin düzenlenme tarihi,

2 Şirketin süresi,

3 Ortakların kâr ve zararı paylaşma oranları

b Sözleşmenin İmzalanması Sözleşmenin düzenlenmesinden sonra bütün ortaklar tarafından imzalanması ve imzalarının noter tarafından onaylanması gereklidir

c Tescil ve İlân Komandit şirket ortaklarının, şirket sözleşmesinin noter tarafından tasdikinden sonra onbeş gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Ticaret Siciline müracaat ederek şirketin tescilini talep etmeleri zorunludur

Sicil Memuruna, bir dilekçe ile müracaat edilmeli ve dilekçe ekinde aşağıda sayılan belgelerin verilmesi gerekmektedir :

1 Noter tasdikli iki adet sözleşme,

2 Şirketi temsile yetkili kişilerin noter tasdikli imza örnekleri,

3 Kurucu komandite ortakların noter tasdikli nüfus cüzdanları suretleri,

4 İlgili belediyeden alınacak Ticari Durum Belgesi,

5 İlgili vergi dairesine yatırılmış kuruluş harcının makbuzu,

Müracaat üzerine, komandite şirket sicile tescil edilir Şirket tescil ile tüzel kişilik kazanır

Şirketin sözleşmesinde komandit olduğu tayin edilmediği hallerde o şirket kollektif şirket sayılır Bunun haricinde sözleşmesi yasal şekilde yapılmamış veya zorunlu unsurlarından biri veya bir kısmı eksik ya da hükümsüz olan bir komandit şirket, adi şirket hükmünde olup, hakkında adi şirkete ait Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır

5 Komandit Şirketin Yönetimi Komandit Şirketlerin yönetimi, sözleşmede belirlenecek hükümlere göre, komandite ortaklara aittir Sözleşmede bulunmayan hususlarda kollektif şirketlere ait hükümler uygulanır

Kollektif Şirketler için anlatılanlar Komandite Şirketler için de aynen geçerlidir

Komanditer ortaklar, şirket işlerini görmeye yetkili değildirler Komanditer ortakların itiraz hakkı bulunmadığından mutad işlerin görülmesine engel olamazlar Ancak, olağanüstü işler hakkında, ortaklar genel kurulunda oy kullanabilirler

6 Temsil Komandit şirketlerin temsili, komandite ortaklara aittir Bu yetkinin içeriği ve uygulanacak hükümler aynen kollektif şirketlerde olduğu gibidir

Komanditer ortağın şirketi temsile yetkisi yoktur Aksine davranıldığı takdirde, üçüncü kişilere karşı komandite ortak gibi sorumlu olur

Ancak, komanditer ortak kanuni temsil yetkisine sahip olmadığı halde, ortaklar kararı ile ticari mümessil, ticari vekil veya ticari memur olarak tayin edilerek, temsil yetkisi sahibi olabilirler İradi temsil yetkisine sahip olmaları, komanditerlik sıfatını etkilemez

7 Ortaklar Genel Kurulu Şirketin yönetimi ile ilgili kararların genel kurul tarafından alınması sözkonusudur Şirkette en yetkili karar organı ortaklar genel kuruludur Komandite ve Komanditer ortakların bir araya gelmesiyle oluşan genel kurul, mutad işler dışında olağanüstü nitelikteki işler içinde karar alabilir

Kollektif şirketlerin genel kurulu için anlatılanlar Komandite şirketler için de aynen geçerlidir

8 İç Denetim Komandite ortağın denetim hakkı, kollektif şirket ortağının denetim hakkı ile aynıdır Komanditer ortağın denetim hakkı ise Türk Ticaret Kanunu’nda ayrıca düzenlenmiştir

Her komanditer ortak;

İş yılı sonunda şirketin envanter, bilançosu ve defterlerini inceleyebilir Bu incelemeyi kendi yapabileceği gibi, uzman bir kişiye de yaptırabilir

Önemli sebeplerin bulunması halinde komanditer ortak, şirketin işlerinin, mevcudunun bizzat kendisi veya uzman bilirkişi tarafından incelenmesini mahkemeden talep edebilir

Komanditer ortağın yukarıda sayılan denetleme hakkı anasözleşme ile kısıtlanamaz, ancak, genişletici nitelikte hükümler getirilebilir

9 Ortaklar Arası İlişkiler Kollektif şirketlerle aynı olup, sadece farklı noktalara deyinilecektir;

Rekabet yasağı komanditer ortaklar hakkında uygulanmaz

Komandite şirketlerin bir faaliyet dönemi sonunda elde ettiği safi kâr, düzenlenen bilanço ile belli olur Yedek akçe ayrılması için bir zorunluluk getirilmemiştir

Elde edilen kâr sözleşmede belirtilen oranlar dahilinde ortaklar arasında bölüştürülür

Kârın bölüşümü ile ilgili hüküm bulunmuyorsa, kollektif şirketlerde benzer durumlara uygulanan hükümler, komandite ve komanditer ortaklar hakkında da aynen uygulanır Başka bir karar alınmamışsa, koymuş oldukları sermaye nevi ve miktarı ne olursa olsun kâr ve zarar eşit olarak paylaştırılır

Komanditer ortaklar için Türk Ticaret Kanunu’nda başka düzenlemeler de getirilmiştir Buna göre;

Komanditer ortaklar, iş yılı sonunda gerçekleşen kârdan paylarını nakden alırlar

Zarar sonunda eksilen sermayeyi tamamlamak zorunda değillerdir

Koydukları sermaye herhangi bir şekilde azalmış ise, noksanı tamamlanıncaya kadar kârdan pay alamazlar

Komanditerler koymayı taahhüt ettikleri sermaye payı ile sınırlı olarak zarara katılırlar

10 Ortakların Değişimi

Komandite ortakların değişimi, kolektif şirketlerle aynıdır

Komanditer ortaklarda ise; ortağın ölümü halinde mirasçıları üç ay içinde şirkete katılma veya paylarını diğer ortaklara devretmek konusunda bir seçimlik hakka sahip olurlar

Komandite veya komanditer ortakların ortaklık payının devri için, bütün ortakların rıza göstermesi gereklidir

11 Sorumluluk

Komandit Şirketin borç ve taahhütlerinden dolayı birinci derecede şirket tüzel kişiliği sorumludur Kollektif Şirkette olduğu gibi, şirket hakkında yapılan takip sonunda şirket varlığından alınamamış olan alacaklar için ortaklara başvurulur

Komandite ortaklar alacaklılara karşı sınırsız şahsi; Komanditer ortaklar ise sınırlı olarak sorumludurlar

Aşağıda belirtilen hallerde, Komanditer ortağın sorumluluğu genişlemekte, hatta sınırsız hale gelmektedir

Komanditer ortakların, şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermayeyi aşan bir miktar ile sorumluluğu üzerlerine aldıklarına dair mukavelede hüküm bulunuyorsa, üçüncü kişilere bu meblağ kadar sorumlu olurlar

Komanditer ortaklar, yazılı olarak veya ilân yoluyla daha fazla sorumluluk üstlendiklerini beyan ettikleri takdirde, sorumlulukları genişler,

Adı, şirket unvanına dahil olan komanditer ortak, komandite ortak gibi sorumlu olur

Ticari mümessil veya ticari vekil olarak hareket ettiğini açıkca belirtmeksizin şirket namına muamelelerde bulunan komanditer ortak, bu muamelelerden dolayı iyiniyet sahibi üçüncü kişilere karşı komandite ortak gibi sorumlu olur

İşlerin idaresine müdahale edici nitelikte katılan veya yönetim işlerini üstlenen komanditer ortak komandite ortak gibi sorumlu olur

12 Komadite Şirketlerin Sona Ermesi ve Tasfiyesi

Komandite Şirketlerin sona ermesi ve tasfiyesi aynen Kollektif Şirketlerde olduğu gibidir

ANONİM ŞİRKETLER

Ticari hayatta en önemli şirket türüdür Anonim şirketlerin temel özelliklerini dokuz noktada toplayabiliriz :

Çoğunluk hakimiyeti : Şahıs şirketlerinde oy birliği olan temel kural, anonim şirketlerde çoğunluk ilkesine dönüşmüştür Tüzel kişiliği yönetecek organların seçimi, yürütme, denetleme işlemleri çoğunluk ilkesine göre seçilir ve karar alırlar

Sınırlı Sorumluluk : Anonim şirketlerde hissedarların sorumluluğu sermaye payı ile sınırlıdır Şirkette kendi mal varlığı ile sınırlı olarak sorumludur

Devamlılık : Pay sahibi gerçek kişilerin hayatını aşan bir devamlılık niteliğine sahiptirler

Mal varlığının Korunması : Sorumluluklarının sermaye ile sınırlı olması nedeniyle, sermayenin korunması yasada zorunlu kılınmış, bu amaçla sermayelerinin eksiksiz teşekkül etmesi ve sermayenin korunmasını sağlayıcı hükümler getirilmiştir

Hakların hisse ile orantılı olması : Hissedarlar, kişi olarak eşit değil, sermayeye katılımları oranında hak sahibi olurlar

Yönetim : Anonim şirket pay sahipliği, şirketi doğrudan doğruya yönetim hakkı vermez Pay sahibi yönetim hakkını, genel kurulda yönetim kurulunu seçmek suretiyle kullanabilir

Dış denetleme : Şirketin denetimi pay sahipleri tarafından değil, teknik bilgiye sahip kişiler tarafından yapılır

Devletin ilgilenmesi : Meydana getirdikleri ekonomik gücün yanı sıra, tasarruf sahiplerinin korunması amacıyla Anonim şirketlerle devletler, ülkelere göre değişmekle birlikte çeşitli şekillerde ilgilenmektedirler

Kamuyu Aydınlatma : Hisse sahiplerinin ve hisse alacakların korunması amacıyla, faaliyetleri hakkında bilgi vermeleri gerekmektedir

Yukarıda sayılanlar ülkelere göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte, anonim şirketlerin en temel özellikleridir

1 Tanımı

En az beş kişinin, belli bir iktisadi gaye ve konu ile uğraşmak üzere, bir unvan altında kurdukları, esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüş, borçlarından dolayı sadece mameleki ile sınırlı sorumlu ve ortaklarının sorumluluğu yüklendiği sermaye payı ile sınırlı, tüzel kişiliğe sahip bir ticaret şirketidir

Anonim Şirketin temel unsurları şunlardır :

En az beş gerçek veya tüzel kişi ortağın bir araya gelmesi,

Belirli bir iktisadi gaye ve konu ile uğraşmak için kurulmuş olması,

Girişim için bir ticari işletme kurulması,

Ortakların, paylara bölünmüş sermayeye katılmayı kabul etmiş olmaları,

Bir ticari unvana sahip olmasıdır

2 Anonim Şirketlerin Kuruluşu

Kuruluş biçimi belirlenirken, üzerinde durulacak en önemli husus, sermayenin nasıl konulacağıdır Buna göre anonim şirketler, “tedrici” ve “ani” olmak üzere iki şekilde kurulabilirler

Şirket sermayesinin bir kısmı ortaklar tarafından taahhüt edilerek, kalan kısım için halka başvurulması düşünülüyorsa, “tedrici kuruluş”; sermayenin tamamı ortaklar tarafından taahhüt edildiği takdirde ise “ani kuruluş” söz konusudur Her iki tür kuruluş şeklinde sermaye, “nakdi” veya “ayni” olmak üzere iki şekilde ödenebilir

Türk Ticaret Kanunu, sabit sermaye sistemini kabul etmiştir Buna göre, anonim şirket için düşünülen sermaye önceden belirlenir Sermayenin bir kez belirlenmesinden sonra azaltılması veya çoğaltılması anasözleşme değişikliği hükmünde olup, ileride incelenecek olan ayrı bir prosedürü gerektirir Sabit sermaye sisteminin tek istisnası, Sermaye Piyasası Kanunu ile getirilen “Kayıtlı Sermaye” sistemidir Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden şirketlerde, esas sermaye çıkarılmış sermayeleridir Türk Ticaret Kanununda belirlenen prosedüre uymaksızın esas sözleşmelerinde belirlenen tavana kadar yeni hisse senedi çıkartmak suretiyle sermaye artırımına olanak tanınmıştır Kayıtlı sermaye sistemi anonim şirketlere sermayeyi temin yolunda kolaylıklar sağlamakla birlikte, sabit sermayeli şirketlere nazaran ek formaliteler getirdiğinden, pratikte düşünüldüğü kadar kolaylık sağlamamaktadır

Ülkemizde genel olarak “Ani Kuruluş” benimsendiğinden, yazımızda sadece bu sistem anlatılacaktır

a Ani Kuruluş

Ani kuruluşta, kurucular aynı zamanda pay sahibidirler; sermayeyi teşkil eden payların tamamı kurucular tarafından taahhüt edilir

Ani kuruluşta yapılması gereken işlemler şunlardır ;

1- Anasözleşme hazırlanıp, kurucu ortaklar tarafından imzalanarak notere onaylatılır

Şirket kuruluşunda noter tarafından tahsil edilecek harç ve vergiler 1998 yılı için şu oranlardadır :

Noter harcı ; Kurucu ortak sayısı X sermaye X %006 kadar harç alınmaktadır Ancak alınacak bu harç miktarı 791,418,900-TL’sını aşamaz

Damga vergisi ; ilk 100,000,000-TL için %012, ikinci 100,000,000-TL için %09 kalan için ise %06 uygulanmaktadır Ancak, damga vergisi miktarı da 3,165,708,800-TL’sını geçemez Damga vergisi şirketin kuruluşunun tamamlanmasından sonra üç ay içinde yatırılabilir

2- Şirketin kurulması için gerekli diğer belgelerle birlikte Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na (İstanbul, İzmir ve Ankara’da İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü’ne) müracaat edilerek kuruluş izni alınır

Bakanlığa verilecek belgeler şunlardır; dilekçe, 6 suret noter onaylı anasözleşme, tüzel kişi ortak bulunması halinde yetkili organı tarafından alınan iştirak kararı ve tüzel kişi ortağın anasözleşmelerinin son halinin bir sureti

3- Tüketicinin Korunması Fonu hesabına sermaye üzerinden %02 yatırılır

4- Belediye sınırları içinde kurulacak şirketlerin, ilgili belediyeden “Ticari Durum Belgesi” almaları zorunludur Bu belge alınmadan Ticaret Sicili şirketi tescil etmez

Belediyeye müracaatta istenen belgeler şunlardır; dilekçe, bakanlık izin yazısı, noter tasdikli anasözleşme, şirket merkezinin noter tasdikli kira kontratı veya tapu sureti, kurucuların nüfus sureti ve ikametgah belgesi

Belediyelerin tahsil edeceği harç oranı iki şekilde hesaplanmaktadır :

İlk olarak şirket merkezinin alanına göre harç alınmaktadır Metrekare üzerinden alınacak bu harcın miktarı belediye encümen tarafından belirlenmekte olup bu nedenle her ilçede değişmektedir Örnek olarak : Şişli Belediyesi tarafından, 1998 yılı için metrekare üzerinden 5,000-TL harç alınmaktadır

İkinci olarak, sermaye üzerinden harç alınmaktadır Sermayenin 2 milyarı için 75 milyon TL; kalan kısmı için ise %05 harç tahsil edilmektedir

5- Ticaret Siciline tescil ve Ticaret Sicili Gazetesinde ilan yaptırılır

Tescil için gerekli belgeler şunlardır; dilekçe, bakanlık izin yazısı, 3 adet noter onaylı anasözleşme, ilgili belediyeden alınacak ticari durum belgesi, tüzel kişi ortak bulunması halinde yetkili organı tarafından alınan iştirak kararı, kurucu ortakların ve yönetim kurulu üyelerinin nüfus ikametgah suretleri

Ticaret Siciline 1998 yılı için yatırılması gereken harç, vergi ve ücretler aşağıda belirtilmiştir:

Tescil harcı olarak ; 35,599,200-TL

Temsil harcı olarak ; 8,693,400-TL X her imza için

Sicil Tasdiknamesi ; 939,500-TL

İlan ücreti kelimesi ; 20,000-TL

6- Ortakların sermayenin 1/4’ünü tescil tarihinden itibaren 3 ay içinde, kalanını ise en geç üç yıl içinde ödemek üzere taahhütte bulunmaları zorunludur Ayrıca, anonim şirketler için asgari sermaye zorunluluğu bulunmaktadır; 1998 yılı için en az sermaye miktarı 5 milyar TL’sıdır Kuruluş aşamasında bu hususun da göz önünde bulundurulması gereklidir

i) Anasözleşmede Bulunması Gereken Hususlar Anasözleşmede bulunması gereken bazı hususlar, aşağıda kısaca belirtilmiştir :

Kurucular anasözleşmeye, yasaya ve ahlaka aykırı hükümler koyamazlar

Kurucular tarafından, yasaya uygun olarak seçilmiş, anonim şirket kelimelerini ihtiva eden şirket unvanı Belirlenen unvanın daha önce başka bir şirket tarafından tescil edilmemiş olması lazımdır Ayrıca unvanın, şirketin durumu hakkında yanıltıcı veya abartılmış bilgiler içermemesi gereklidir

Kurulacak şirketin merkezinin adresi

Şirket konusunun belirtilmesi

Şirketin yönetim kurulu ve denetçilerinin kaç kişiden oluşacağı Yönetim kurulunda en az 3 üye bulunmak zorundadır; ancak denetçi veya denetçiler için böyle bir zorunluluk yoktur

Şirketin yönetim kurulu ve denetçilerinin seçim şekli ve bunların görevleri ile yönetim işlerinin nasıl yapılacağı belirtilmelidir

Yönetim kurulu üyelerinin ve denetçilerin hissedarlar arasından seçilmesi ve anasözleşmede ad, soyadları ile adreslerinin yazılması zorunludur

Şirketin sermayesi, ortakların payları ve sermayenin ödenme yöntemi gösterilmelidir

Payların nominal değeri belirtilmiş olmalıdır

Genel kurulun ne şekilde toplanacağının ve şirkete ait ilanların ne şekilde yapılacağının belirtilmesi zorunludur

Kurucu ortakların adları, soyadları veya unvanları ile ikamet adresleri ve uyrukları tam olarak belirtilmelidir

Karın dağıtım şekli, hesap dönemi, yedek akçelerin ayrılması gibi diğer hususlar da belirtilebilir

Şirket bir süre için kurulmak isteniyorsa, bu sürenin de anasözleşmede yazılması gerekir

ii) Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Bir anonim şirketin kuruluşu için en az 5 kurucu ortak gereklidir Şirketin devamı sırasında da en az 5 pay sahibinin mevcut olması lazımdır Pay sahiplerinin uzunca bir süre 5 kişiden aşağı düşmesi, şirketin infisahını gerektirir

Kurucuların medeni hakları kullanma ehliyetine sahip (18 yaşını bitirmiş, kısıtlama altında bulunmayan) kişiler olmaları zorunludur Ayrıca, kurucu ortak olarak tüzel kişilerin katılmaları da mümkündür Bu durumda, kurucu tüzel kişilerin kuruluş kanunu, statüsü veya anasözleşmesinde, şirket ortağı olabilmek için yetki bulunması gerekir

Ayrıca, ticaret siciline tescil işleminin yapıldığı gün, ilgili ticaret odası ve vergi dairesine de şirketin kaydının yaptırılması zorunludur

3 Anonim Şirketlerin Organları Anonim şirketler ticaret siciline tescil ile hukuki kimlik kazanır ve hakları kullanma ehliyetine kavuşurlar Tüzel kişiliğe sahip bir anonim şirketin medeni hakları kullanma yetkisi “organları” vasıtasıyla yürütülür Anonim şirketlerin yasada belirlenen organları; “Yönetim Kurulu”, “Denetçiler” ve “Genel Kurul” dan oluşur Anasözleşmede belirtilmek suretiyle organ sayısı artırılabilir

Anonim şirketlerin organları, yasa ve anasözleşme ile kendilerine verilen yetkiler dahilinde görevlerini yapmak durumundadırlar

a Yönetim Kurulu

Görev ve yetkileri bakımından genel kuruldan sonra en önemli organ yönetim kuruludur Şirket ile yönetim kurulu üyeleri arasındaki ilişkinin vekalet sözleşmesi hükümlerine dayalı olduğu kabul edilmektedir

Yönetim kurulu üyeleri gerçek kişilerden oluşur Tüzel kişiler, medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmayan mümeyyiz küçükler veya kısıtlılar yönetim kurulu üyeliğine seçilemezler Pay sahibi olan tüzel kişi yönetim kurulu üyesi olamaz, ancak tüzel kişinin temsilcisi olan gerçek kişiler yönetim kuruluna üye olabilirler Genel kurul, tüzel kişi tarafından temsilcisi olarak gösterilen gerçek kişiyi, tüzel kişi adına yönetim kuruluna üye seçer

Bunun dışında, yönetim kurulu üyelerinin pay sahipleri arasından seçilmeleri kuraldır Pay sahibi olmayan veya tüzel kişiyi temsil etmeyen birinin yönetim kuruluna seçilmesi halinde, bu kişi ancak pay sahibi sıfatını kazandıktan sonra görevine başlayabilir

Ani kuruluşta yönetim kurulu üyelerinin anasözleşme ile belirlenmeleri zorunlu olup, bunun dışında genel kurul tarafından çoğunluk oyları ile seçilirler Bazı özel kanunlara tabi şirketlerde (örneğin bankalarda, leasing şirketlerinde) genel müdürün doğal üye olarak yönetim kuruluna katılması öngörülmüştür

Ölüm, istifa veya sair sebeplerle yönetim kurulu üyeliği açıldığı takdirde, ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapmak üzere, boşalan yer için yönetim kurulu tarafından atama yapılabilir

Türk Ticaret Kanunu uyarınca, yönetim kurulunun en az üç üyeden teşekkül etmesi zorunludur; ancak yasada, üye sayısının üst sınırı belirtilmemiştir Bazı kanunlarda yönetim kurulu üyeleri için daha fazla sayı önerilmiş olabilir Örneğin bankalar kanunu, yönetim kurulunun en az beş kişiden oluşmasını zorunlu kılmıştır

Yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl için seçilebilirler Bu süre anasözleşme ile kısaltılabilir Görev süresi biten bir üye, anasözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde, yeniden seçilebilir

Yönetim kurulu üyeliğine seçilenlerin veya üyelikten ayrılanların ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi zorunludur

Genel olarak şirketin temsil ve ilzamı tek tek yönetim kurulu üyelerine değil, toplu olarak yönetim kuruluna aittir Bu amaçla yönetim kurulunun karar alabilmesi için, yasa ve anasözleşme hükümlerine uygun olarak toplanması gereklidir

Yönetim kurulunun teşkilinden sonra yapılması gereken ilk şey, üyeleri arasından bir “Başkan” ve “Başkan Vekili” seçilmesidir

Başkanın görevleri şunlardır : Toplantı gündemini hazırlamak, üyeleri toplantıya davet etmek, toplantıları yasa ve anasözleşmeye uygun olarak idare etmek, alınan kararların uygulanmasını sağlamak

Ayrıca, yönetim kurulu üyeleri arasından veya dışarıdan bir kişi de katip olarak görevlendirilebilir Katibin görevi, toplantı tutanaklarının hazırlanmasıdır

Yönetim kurulu, şirketin işleri doğrultusunda bazı konuları inceletmek, özellikle bilançonun düzenlenmesi veya kararların uygulanmasına nezaret etmek amacıyla gereği kadar komite veya komisyonlar da kurabilir Ancak yine de, son söz ve sorumluluk yönetim kuruluna aittir

Yönetim kurulu sahip olduğu hak ve yetkilerin bazılarını üyelerden birine veya bir kısmına bırakabilir Bu şekilde yönetim kurulunun görevlerini üzerine alan üyeye “Murahhas Üye” veya “Murahhas Aza” denir

i) Temsil Yetkisi

Temsil yetkisinin sınırları şirketin konusu ile belirlenir Yönetim kurulu, anasözleşmede yazılı olan şirketin konusu sınırları içinde kalmak kaydıyla, üçüncü şahıslarla girişilecek her türlü ilişkide şirketin kanuni temsilcisidir

Ticaret Kanununda genel kural olarak “birlikte temsil” kuralı kabul edilmiştir Anasözleşme ile bunun aksi öngörülebilir veya özel hükümler getirilebilir Bu tür düzenlemelerin üçüncü şahıslara karşı geçerli olabilmesi için ticaret siciline tescil ve sicil gazetesinde ilan edilmiş olması gereklidir

Şirketi temsile yetkili olanlar, şirket unvanı ile birlikte imza atarak temsil yetkisini kullanırlar

ii) Yönetim Kurulunun Görevleri Yönetim kurulunun görevleri şunlardır;

Genel kurulun toplantıya çağrılması,

Şirket yöneticilerinin atanması ve azilleri,

Şirketin denetlenmesi,

Yıllık raporların düzenlenmesi,

Bilanço ve kar zararın düzenlenmesi,

Karın dağıtımı için öneride bulunulması,

Şirketin defterlerinin tutulması,

Yönetim kurulu üyeliğinin açılması halinde yeni üye seçimi,

Şirkete ilişkin tescil ve ilan işlerinin yapılması,

Şirketin mali durumunun bozulması halinde gerekli tedbirlerin alınması

iii) Yönetim Kurulu Toplantısı

Her üye, başkandan yazılı olarak yönetim kurulunu toplantıya çağırmasını talep edebilir Başkan tarafından üyelerin toplantıya çağrılması konusunda yasada bağlayıcı bir hüküm yoktur Genel olarak çağrının yazılı şekilde yapılması ve bütün üyelere duyurulması gereklidir Yanı sıra, çağrının makul bir süre önce yapılması uygun olacaktır

Yasada, toplantıların yapılacağı yer konusunda da bağlayıcı bir hüküm olmamakla birlikte, yönetim kurulu toplantıları esas olarak şirket merkezinde yapılır

Alınan kararlar “Karar Defterine” yazılarak katılan üyeler tarafından imzalanır

iv) Toplantı ve Karar Nisabı

Yönetim kurulunun toplanabilmesi için, üye sayısının yarıdan bir fazlasının hazır olması gereklidir Yasa ve yargı kararları uyarınca, yarıdan bir fazla üye sayısı şu şekilde hesaplanmaktadır

Örneğin, 5 kişilik bir yönetim kurulunun yarısı 3 üyedir (25 kişi olamayacağından, tama yuvarlanarak 3 olarak hesaplanır); bu nedenle yarıdan bir fazlası 4 üye olarak hesaplanmaktadır Demek ki, 5 kişilik bir yönetim kurulu en az 4 üye ile toplanabilir

6 kişilik bir yönetim kurulu da en az 4 üye ile toplanabilecektir

3 kişilik bir yönetim kurulu ise ancak ve ancak 3 üye, yani bütün üyelerinin hazır bulunması halinde toplanabilir

Yönetim kurulu toplandıktan sonra, mevcut üyelerinin çoğunluğu ile karar alabilir

v) Yönetim Kurulu Üyelerinin Hak ve Yükümlülükleri

Yönetim kurulu üyelerinin hakları şunlardır ;

İdari haklar; yönetim kurulu toplantılarına katılmak, toplantılarda tekliflerde bulunmak, kararlar hakkında oy kullanmak, gerektiği takdirde toplantı yapılmasını talep etmek, … sayılabilir

Mali haklar; huzur hakkı, kar payı, ikramiye ödenmesidir Yönetim kurulu üyelerinin yükümlülükleri ise şunlardır;

Yönetim kurulu toplantılarına katılıp, önerilerde bulunmak ve oy kullanmak,

Şirketin yönetimi ve işlerini gözetmek,

Şirket işlerinin görülmesinde gerekli özeni göstermek,

Şirket sırlarını saklamak,

Genel kuruldan izin almadan şirketle ticari muamele yapmamak,

Genel kuruldan izin almadan şirketle rekabet etmemek,

Genel kurula hesap vermek,

Yanlış kanı uyandıracak davranışlarda bulunmamak,

vi) Yönetim Kurulu Üyelerinin Oy Hakkı

Toplantılara katılmak, görüşlerini bildirmek, alınacak kararlar için oy kullanmak her yönetim kurulu üyesinin asli görevidir

Yönetim kurulu toplantılarında, bütün üyelerin bir oy hakkı vardır Anasözleşmeye buna aykırı hüküm konulamaz

Yönetim kurulu üyeleri oylarını kabul veya ret şeklinde kesin olarak kullanmalıdırlar Çekimser şeklinde oy kullanılamaz Bu şekilde kullanılan oylar ret olarak değerlendirilir

Yapılan oylamada oylarda bir eşitlik olması halinde, konunun görüşülmesi gelecek toplantıya bırakılır Bu toplantıda da eşitlik olduğu takdirde, teklif reddedilmiş sayılır

Yönetim kurulu kararları bütün üyelerin sorumluluğunu gerektirir Bu nedenle çoğunluk tarafından alınan karara katılamayan üye, sorumluluğa iştirak etmek istemiyorsa, karara muhalif kaldığını tutanağa yazdırarak, durumu denetçilere bildirmek zorundadır

vii) Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu

Yönetim Kurulu üyeleri;

Ortakların yapacakları pay bedeli ödemelerinin doğruluğundan,

Kar paylarının gerçek olmamasından,

Yasal defterlerin tutulmasından,

Genel Kurul kararlarının yerine getirilmesinden,

Sermaye artırımının yasaya uygun yürütülmemesinden,

Tahvil ihracında, yasada belirtilen hükümlere aykırı hareket edilmesinden,

Şirketin kuruluş aşamasındaki uygunsuzluklardan (ilk yönetim kurulu),

Şirketin iflası halinde, iflastan önceki üç yıl için yönetim kurulu üyelerinin normal ücreti aşar şekilde aldıkları kazanç payı veya diğer getirilerden,

Yasa veya anasözleşmenin kendilerine yüklediği görevleri kasten veya ihmal sonucu yapmamaktan

Müteselsilen sorumludurlar

Aşağıdaki durumlarda ise, yönetim kurulu üyelerinin şahsi sorumluluğuna gidilebilir ;

Şirketin işlerinin bir veya bir kaç üye tarafından yürütüleceği kararlaştırılmışsa, bu takdirde sorumluluk, yetki verilen üye/üyelere aittir

Yönetim kurulu üyelerinin kendileri veya usul veya fürudan üçüncü dereceye kadar kan hısımlarının menfaatlerini ilgilendiren görüşmelere katılmaları yasaklanmıştır Aksine hareket eden yönetim kurulu üyeleri maruz kalınan şirket zararından şahsen sorumludurlar

Genel kurulun iznini almaksızın şirketin konusuna giren işleri yapan yönetim kurulu üyeleri şahsen sorumludur

Şirketin hali hazır işleri ve durumu hakkında yanıltıcı beyanda bulunan yönetim kurulu üyeleri şahsen sorumlu olurlar

Sır saklamayan yönetim kurulu üyelerinin şahsi sorumluluğuna gidilebilir

Yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna müracaat edebilmek için sayılan eylem veya işlevlerin zarara sebebiyet vermesi ve üyenin/üyelerin kusuru bulunması şarttır