Hayvansal Dokular Konu Anlatımı

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-06-2012

Hayvansal Dokular
A-Epitel Dokusu
1-Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır

2-Kan damarı içermez

3-Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur

4-Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir

5-Beslenme ve solunum bağ dokusu aracılığı ile yapılır

6-Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür

(Sil, Microvillus, Salgı vb

)

Kökeni: Epitel dokusunda ektoderm, endoderm ve mezoderm orijinli olanların bulunması ile diğer dokulardan ayrılır

1-Ektoderm Orijinli : Deri epidermisi , Kornea epiteli , Ter , Meme bezleri ve Sinir sistemidir

2-Endoderm Orijinli : Sindirim kanalı epiteli , Karaciğer , Pankreas ve Mide bezleridir

3-Mezoderm Orijinli : Böbrek , Erkek ve Dişi üreme kanalları epiteli , Kan ve lenf damarları epitelidir

Organizmadaki Görevleri :
1) Emme (Absorbsiyon)
2) Salgılama (Sekresyon)
3) Taşıma (Transport)
4) Kasılma (Kontraksiyon)
5) Boşaltım
6) Koruma
7) Duyu

Epitel Dokunun Görevlerine Göre Çeşitleri :
1) Örtü epiteli
2) Salgı epiteli
3) Duyu epiteli
4) Kassel epitel
5) Emme epiteli

a-Örtü epiteli Sınıflandırılması ve Organizmada Bulunduğu Yerler

1-Tek Tabakalı Yassı Epitel : Difüzyon ve filtrasyonun olduğu yerlerde görülür

Bunlar Akciğerler Alvoler odalar , Kan damarlarının içi , Kılcal kan damarları , Bowman kapsülü , Henle kulpunun ince kanal bölgesidir

2-Tek Tabakalı Kulak Epitel : Örtü korumanın yanı sıra böbrek tubullerinde salgılama ve emme işlevide görür

Bunlar Tiroid , Ovaryumda , Tükürük bezi , Karaciğer ,ve pankreas salgı kanalları Omurgasızlarda deri bu epitelle örtülüdür

3-Tek Tabakalı Silindirik Epitel : Salgıların salınması ve besinlerin emiliminde rol oynar

Bunlar midenin kordiya bölgesinden anüse kadar sindirim kanallarını döşer

Sil taşıyan silindirik hücreler, uterus , ouidukt , akciğer bronşları , omuriliğin merkezi kanallarında bulunur

İşlevi yüzeydeki sıvı ve partiküllerin hareketini sağlamaktır

4-Yalancı Çok Katlı Epitel : Yapısında bulunduğu yere göre mukus salgılayan hücrelerle , silli hücrelerde bulunur

Salgıbezlerinin büyük kanallarında , Paratroid bezde , erkek uretrasında bulunur

Silli olanları trake ve bronşlarda gözyaşı bezinde bulunur

Görevi solunum kanallarına giren toz ve mikroorganizmaları makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir

5-Çok Katlı Yassı Epitel : Koruma işlevi yürütür

Ağız , Özefagus , Epislatis , Vagina , Anüs , ve konjuktivada bulunur

Deride bulunan (epidermis te) keratin ize olur

Omurgasızlarda üst deri tek katlı epitelden oluşurken omurgalılarda çok katlıdır

b-Salgı Epiteli Sınıflandırılması ve organizmada Bulunduğu Yerler :
Epitel dokudan özelleşen salgı bezleri organizmada enzimlerle sindirimin gerçekleşmesi , mukoz ile organlarda nemin ve kayganlığın sağlanması , hormonlarla yaşamsal olayların denetlenmesinde rol oynar

Kurbağa ve solucan derisindeki mukoza deride nemliliğin devamını böylece solunumu olanaklı kılar

NOT : Eklem bacaklılarda epidermis kitin, CaCO3 ve Ca (PO4)2 katılımıyla sertleşir ve organizmanın dış iskeletini oluşturur

1-Dış Salgı Bezleri : Tükürük , ter , yağ , gözyaşı , böbrek ve sindirim kanalı bezleri , ürogenitel sistemin duvarlarındaki bezler örnektir

2-İç Salgı Bezleri : Hipofiz , epifiz , tiroit , paratroit , adrenal bez , timüs , eşey bezleri örnektir

3-Karma Bezler : Mide , pankreas örnektir

Dış Salgı Bezleri Çeşitleri ve Organizmada Bulunduğu Yerler :

1-Tek hücreli bezler :
Solucan derisindeki solunum yollarında ve sindirim kanalındaki goblet hücreleri (Mukus salgılayarak nemlilik ve kayganlık sağlar

) Mukus Salgısının Organizmadaki Önemi :

a-Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi

b-Yüzeyin kayganlaşması

c-Yüzey neminin korunması

d-Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden korunması

e-Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere yapışması

f-Solucan ve kurbağada deri solunumunun gerçekleştirilmesi

2- Çok Hücreli Bezler :

a-Basit Tubuler Bezler : Ter bezleri , mide bezleri , uterus bezleri

b-Bileşik Tubuler Bezleri : Tükürük bezi , erkeklerde Cowper bezi , dişilerde Bartholini bezleri

c-Basit Alvoler Bezler : Memelilerde görülmez kurbağa derisinde bulunur

d-Bileşik Alvoler Bezleri : Derinin yağ bezleri , prostat ve meme bezleri

e-Bileşik Tubuler Alvoler Bezler : Tükürük bezleri , yutak ve özefagus bezleri, pankreas, süt bezleri, prostat

c-Duyu epiteli ve organizmada bulunduğu yerler:
Duyu Epiteli ve organizmada bulunduğu yerler :İç kulakta korti organında , burunda , dilde , gözde bulunur

NOT : Deri ile alınan duyular epitel kökenli hücreler değil özelleşmiş sinir sonlarıyla alınır

d-Kessel Epitel ve organizmada bulunduğu yerler :
Tükürük , ter , gözyaşı ve meme bezlerinin etrafında yıldız şeklinde kasılabilme yeteneği olan miyoepitel hücrelerdir

Salgı bezlerinin salgılarının boşaltılmasında rol oynar

e- Emme epiteli ve organizmada bulunduğu yerler
Emme epiteli örtü işlevi yanısıra dış yüzey alanını artırıcı mikro villuslar taşır

Maddelerin vücuda alınımının yoğun şekilde gerçekleştirilmesinde rol alırlar

İnce barsaklarda ve nefron yapısında yer alırlar

Sindirim sonucu oluşan besinleri emilimi ve süzüntü ile idrara geçen gerekli maddelerin tekrar kana geri emilimini sağlarlar

B-Bağ Dokusu:
1- Mezodermden meydana gelir

2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur

3- Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir

4-Hücreler arası madde difüzyona elverişlidir

5-Yapısında esas doku hücreleri ve kan dokusun ait olan hücreler bulunur

6-Vücudun her noktasında bulunur

7-Esas hücrelerinin gerektiğinde bölünme yeteneği vardır

(Fibroblast)
8-Hücreleri gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir

( Kıkırdak, kan, Kemik gibi

)

Bağ dokusu hücreler ve hücreler arası maddede meydana gelir

Hücreler arası madde şekilli ve şekilsiz elemanlar olarak iki tiptir ve fibroblastlar tarafından oluşturulur

a-Hücreleri :
1-Fibroblastlar : Bağ dokusu ara maddesinin şekilli ve şekilsiz elemanlarını üretir

Bölünme yeteneği vardır

Gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir

2-Makrofag : Mikroorganizma , işlevsiz proteinler , kimyasal maddeler , yabancı cisimler , ölü hücre ve kanserli hücreleri fagositozla yok ederek vücudun savunmasında rol oynar

3-Plazmasitler : Antikorlar meydana getirerek vücudun Hücresel olarak mikroorganizma ve yabancı proteinlere (Antijen) karşı korurlar

4-Liposit : Yağ depolayan hücrelerdir

5-Mastosit : Heparin salgılayarak bağ dokusu ara maddesinin katılaşmasını önler

Böylece ara maddenin difüzyona elverişli halde tutar

F-Melanosit (Pigment Hücreleri) : Melanin pigmenti biriktirerek deri ve gözün U

V

ışınlara karşı korunmasında rol oynar

NOT : Fibroblastlar ihtiyaç halinde diğer hücreler haline dönüşebilirler

Örn: Osteositler

b-Ara Madde :
1-Kollejen Lifleri : Gerilme ve çekilmelere dayanıklıdır

Tendonlarda , beyin zarı

2-Elastik Lifler : Uzayıp kısalabilirler

Alvoler oda ve kan damarları

3-Retiküler (ağsı) lifler : Dalak , lenf düğümleri , karaciğer , kan damarları ,

Bağ Dokusunun Görevleri :
1-Doku ve organları birbirine bağlar

2-Doku ve organlara şekil ve direnç kazandırır

3-Dokuları onarır ve doku kayıplarını tamir eder

4-Vücudun savunmasında Görev alır

5-Kan damarı içermeyen (epitel , kıkırdak ) dokuların beslenmesini sağlar

C-Kıkırdak Dokusu:
1-Mezodermden meydana gelir

2-Hücre ve hücreler arası maddelerden oluşur

3- Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur

4-Kan damarı ve sinir içermez

5-Hücrelerin beslenmesi çevredeki bağ dokularından gerçekleşir

a-Hücreleri :
Kondrositlerdir

Ara maddenin şekilli ve şekilsiz elemanlarını yaparlar

Ara madde içinde lakün adı verilen boşluklarda bulunurlar

b-Ara madde :

1-Şekilsiz Eleman : Temel madde olup kondrin adı verilir

2-Şekilli Elemanlar : Elastik ve kollejen liflerdir

Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır

1-Hiyalin kıkırdak : Kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir

Kıkırdaklı balıklarda iskelet , embriyonal dönemde iskelet , burun , trake , kaburga uçlarında bulunur

Metabolizması çok düşük ve regenerasyon yeteneği yoktur

2-Elastik Kıkırdak : Ara madde elastik lifler taşırlar

Kulak kepçesi , ses telleri östaki borusu , dış kulak yolunda bulunur

3-Fibröz (lifli) Kıkırdak : Bol miktarda Kollejen lifler taşırlar

Omurlar arasındaki diskte, diz kapağında, göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem) yerlerinde bulunur

Görevi :
1-Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb

)
2-Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu )
3-Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması
4-Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması )

NOT: Kıkırdağın regenerasyon, büyümesi ve beslenmesi yapısında bol miktarda kan damarı ve sinirler taşıyan bağ dokusu yapısında olan ve perikondrium adını alan kıkırdak zarı ile gerçekleşir

D-Kemik Dokusu
1-Mezodermden köken alır

2-Hücre ve hücreler arası maddeden meydana gelir

3-Vücudun dişlerden sonra en sert yapılarıdır
4-Kıkırdak ve bağ dokusunun kemikleşmesi ile oluşur

5-Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur

6-Arsa madde sert ve geçirimsizdir; beslenme ,solunum ve boşaltım doku içine kadar özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur

7-Yaşam boyu metabolik ve hormonal etkilerle; yenilenme, büyüme ve küçülme görülür

8-Vücud ta inorganik maddelerin depolandığı dokudu

9-Hücrelerine osteosit , ara maddeye ise osein denir

10-Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur

Kemikleşme: kıkırdak ara maddesine minarellerin çökelmesi ile sertleşmesine denir

Kemikleşme için gerekli koşullar:
1-Yeterli ve dengeli beslenme

2-Vit-D ve vit-C

3-Dengeli hormon salınımı (Tirokalsitonin ve Parathormon)
4-Dengeli ve yeterli mineral (Ca, Mg, P, F )
5-Güneş ışını ve spor

Kemik dokusu çeşitleri:

1- Süngersi kemik dokusu: İçleri kırmızı kemik iliği ile dolu düzensiz boşluklardan meydana gelmiştir

Uzun kemiklerin epifiz (Uç) kısımında bulunur

Kısa ve yassı kemiklerin merkezinde bulunur

2- Sıkı kemik dokusu: Gözle görülen boşlukları olmayıp,mikroskobik kanallar taşır

Kan damarları ve sinirler bu kanallarda bulunur

Uzun kemiklerin diafiz (Gövde) kısımında diğer kemiklerin merkezinde bulunur

Uzun kemiklerin gövdesindeki kanalda sarı kemik iliği bulunur

Kemik dokusu hücreleri ve hücreler arası maddesi

a- Hücreleri:

1- Osteoblastlar: Kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir

Bu hücreler periost denen zarın hemen altında bulunurlar

Olgunlaştıklarında ara madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler

2-Osteoklastlar: Kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar

Fagositoz yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar

Kandan gelen monositlerin birleşmesinden oluşurlar

Kanda Ca dengesinin sağlanmasında rol oynarlar

b- Ara madde:Osein denir organik ve inorganik olmak üzere iki kısımda oluşur

1-Organik: Kollejen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler

2-İnorganik dokuya sertlik veren esas kısımdır

Kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb

maddelerden oluşur

Not: Sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan kollejen liflerdir

Kemik dokusunda büyüme :

1-Enine büyüme:Periost tarafından sağlanır

2-Boyca büyümeiafizle epifiz arasında kalan kıkırdağın kemikleşmesiyle gerçekleşir

Not: Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi dolayısıyla boyca büyüme durur

Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda gerçekleşir

(Sadece T lenfositleri timusta , B lenfositleri sindirim sistemi lenfoid yapılarında olgunlaşır

)

09-06-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Hayvansal Dokular Konu Anlatımı Hayvansal Dokular A-Epitel Dokusu 1-Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır 2-Kan damarı içermez 3-Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur 4-Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir 5-Beslenme ve solunum bağ dokusu aracılığı ile yapılır 6-Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür (Sil, Microvillus, Salgı vb ) Kökeni: Epitel dokusunda ektoderm, endoderm ve mezoderm orijinli olanların bulunması ile diğer dokulardan ayrılır 1-Ektoderm Orijinli : Deri epidermisi , Kornea epiteli , Ter , Meme bezleri ve Sinir sistemidir 2-Endoderm Orijinli : Sindirim kanalı epiteli , Karaciğer , Pankreas ve Mide bezleridir 3-Mezoderm Orijinli : Böbrek , Erkek ve Dişi üreme kanalları epiteli , Kan ve lenf damarları epitelidir Organizmadaki Görevleri : 1) Emme (Absorbsiyon) 2) Salgılama (Sekresyon) 3) Taşıma (Transport) 4) Kasılma (Kontraksiyon) 5) Boşaltım 6) Koruma 7) Duyu Epitel Dokunun Görevlerine Göre Çeşitleri : 1) Örtü epiteli 2) Salgı epiteli 3) Duyu epiteli 4) Kassel epitel 5) Emme epiteli a-Örtü epiteli Sınıflandırılması ve Organizmada Bulunduğu Yerler 1-Tek Tabakalı Yassı Epitel : Difüzyon ve filtrasyonun olduğu yerlerde görülür Bunlar Akciğerler Alvoler odalar , Kan damarlarının içi , Kılcal kan damarları , Bowman kapsülü , Henle kulpunun ince kanal bölgesidir 2-Tek Tabakalı Kulak Epitel : Örtü korumanın yanı sıra böbrek tubullerinde salgılama ve emme işlevide görür Bunlar Tiroid , Ovaryumda , Tükürük bezi , Karaciğer ,ve pankreas salgı kanalları Omurgasızlarda deri bu epitelle örtülüdür 3-Tek Tabakalı Silindirik Epitel : Salgıların salınması ve besinlerin emiliminde rol oynar Bunlar midenin kordiya bölgesinden anüse kadar sindirim kanallarını döşerSil taşıyan silindirik hücreler, uterus , ouidukt , akciğer bronşları , omuriliğin merkezi kanallarında bulunur İşlevi yüzeydeki sıvı ve partiküllerin hareketini sağlamaktır 4-Yalancı Çok Katlı Epitel : Yapısında bulunduğu yere göre mukus salgılayan hücrelerle , silli hücrelerde bulunur Salgıbezlerinin büyük kanallarında , Paratroid bezde , erkek uretrasında bulunur Silli olanları trake ve bronşlarda gözyaşı bezinde bulunur Görevi solunum kanallarına giren toz ve mikroorganizmaları makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir 5-Çok Katlı Yassı Epitel : Koruma işlevi yürütür Ağız , Özefagus , Epislatis , Vagina , Anüs , ve konjuktivada bulunur Deride bulunan (epidermis te) keratin ize olur Omurgasızlarda üst deri tek katlı epitelden oluşurken omurgalılarda çok katlıdır b-Salgı Epiteli Sınıflandırılması ve organizmada Bulunduğu Yerler : Epitel dokudan özelleşen salgı bezleri organizmada enzimlerle sindirimin gerçekleşmesi , mukoz ile organlarda nemin ve kayganlığın sağlanması , hormonlarla yaşamsal olayların denetlenmesinde rol oynar Kurbağa ve solucan derisindeki mukoza deride nemliliğin devamını böylece solunumu olanaklı kılar NOT : Eklem bacaklılarda epidermis kitin, CaCO3 ve Ca (PO4)2 katılımıyla sertleşir ve organizmanın dış iskeletini oluşturur 1-Dış Salgı Bezleri : Tükürük , ter , yağ , gözyaşı , böbrek ve sindirim kanalı bezleri , ürogenitel sistemin duvarlarındaki bezler örnektir 2-İç Salgı Bezleri : Hipofiz , epifiz , tiroit , paratroit , adrenal bez , timüs , eşey bezleri örnektir 3-Karma Bezler : Mide , pankreas örnektir Dış Salgı Bezleri Çeşitleri ve Organizmada Bulunduğu Yerler : 1-Tek hücreli bezler : Solucan derisindeki solunum yollarında ve sindirim kanalındaki goblet hücreleri (Mukus salgılayarak nemlilik ve kayganlık sağlar) Mukus Salgısının Organizmadaki Önemi : a-Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi b-Yüzeyin kayganlaşması c-Yüzey neminin korunması d-Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden korunması e-Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere yapışması f-Solucan ve kurbağada deri solunumunun gerçekleştirilmesi 2- Çok Hücreli Bezler : a-Basit Tubuler Bezler : Ter bezleri , mide bezleri , uterus bezleri b-Bileşik Tubuler Bezleri : Tükürük bezi , erkeklerde Cowper bezi , dişilerde Bartholini bezleri c-Basit Alvoler Bezler : Memelilerde görülmez kurbağa derisinde bulunur d-Bileşik Alvoler Bezleri : Derinin yağ bezleri , prostat ve meme bezleri e-Bileşik Tubuler Alvoler Bezler : Tükürük bezleri , yutak ve özefagus bezleri, pankreas, süt bezleri, prostat c-Duyu epiteli ve organizmada bulunduğu yerler: Duyu Epiteli ve organizmada bulunduğu yerler :İç kulakta korti organında , burunda , dilde , gözde bulunur NOT : Deri ile alınan duyular epitel kökenli hücreler değil özelleşmiş sinir sonlarıyla alınır d-Kessel Epitel ve organizmada bulunduğu yerler : Tükürük , ter , gözyaşı ve meme bezlerinin etrafında yıldız şeklinde kasılabilme yeteneği olan miyoepitel hücrelerdir Salgı bezlerinin salgılarının boşaltılmasında rol oynar e- Emme epiteli ve organizmada bulunduğu yerler Emme epiteli örtü işlevi yanısıra dış yüzey alanını artırıcı mikro villuslar taşır Maddelerin vücuda alınımının yoğun şekilde gerçekleştirilmesinde rol alırlarİnce barsaklarda ve nefron yapısında yer alırlar Sindirim sonucu oluşan besinleri emilimi ve süzüntü ile idrara geçen gerekli maddelerin tekrar kana geri emilimini sağlarlar B-Bağ Dokusu: 1- Mezodermden meydana gelir 2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur 3- Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir 4-Hücreler arası madde difüzyona elverişlidir 5-Yapısında esas doku hücreleri ve kan dokusun ait olan hücreler bulunur 6-Vücudun her noktasında bulunur 7-Esas hücrelerinin gerektiğinde bölünme yeteneği vardır (Fibroblast) 8-Hücreleri gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir ( Kıkırdak, kan, Kemik gibi) Bağ dokusu hücreler ve hücreler arası maddede meydana gelir Hücreler arası madde şekilli ve şekilsiz elemanlar olarak iki tiptir ve fibroblastlar tarafından oluşturulur a-Hücreleri : 1-Fibroblastlar : Bağ dokusu ara maddesinin şekilli ve şekilsiz elemanlarını üretir Bölünme yeteneği vardır Gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir 2-Makrofag : Mikroorganizma , işlevsiz proteinler , kimyasal maddeler , yabancı cisimler , ölü hücre ve kanserli hücreleri fagositozla yok ederek vücudun savunmasında rol oynar 3-Plazmasitler : Antikorlar meydana getirerek vücudun Hücresel olarak mikroorganizma ve yabancı proteinlere (Antijen) karşı korurlar 4-Liposit : Yağ depolayan hücrelerdir 5-Mastosit : Heparin salgılayarak bağ dokusu ara maddesinin katılaşmasını önler Böylece ara maddenin difüzyona elverişli halde tutar F-Melanosit (Pigment Hücreleri) : Melanin pigmenti biriktirerek deri ve gözün UV ışınlara karşı korunmasında rol oynar NOT : Fibroblastlar ihtiyaç halinde diğer hücreler haline dönüşebilirler Örn: Osteositler b-Ara Madde : 1-Kollejen Lifleri : Gerilme ve çekilmelere dayanıklıdır Tendonlarda , beyin zarı 2-Elastik Lifler : Uzayıp kısalabilirler Alvoler oda ve kan damarları 3-Retiküler (ağsı) lifler : Dalak , lenf düğümleri , karaciğer , kan damarları , Bağ Dokusunun Görevleri : 1-Doku ve organları birbirine bağlar 2-Doku ve organlara şekil ve direnç kazandırır 3-Dokuları onarır ve doku kayıplarını tamir eder 4-Vücudun savunmasında Görev alır 5-Kan damarı içermeyen (epitel , kıkırdak ) dokuların beslenmesini sağlar C-Kıkırdak Dokusu: 1-Mezodermden meydana gelir 2-Hücre ve hücreler arası maddelerden oluşur 3- Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur 4-Kan damarı ve sinir içermez 5-Hücrelerin beslenmesi çevredeki bağ dokularından gerçekleşir a-Hücreleri : Kondrositlerdir Ara maddenin şekilli ve şekilsiz elemanlarını yaparlar Ara madde içinde lakün adı verilen boşluklarda bulunurlar b-Ara madde : 1-Şekilsiz Eleman : Temel madde olup kondrin adı verilir 2-Şekilli Elemanlar : Elastik ve kollejen liflerdir Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır 1-Hiyalin kıkırdak : Kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir Kıkırdaklı balıklarda iskelet , embriyonal dönemde iskelet , burun , trake , kaburga uçlarında bulunur Metabolizması çok düşük ve regenerasyon yeteneği yoktur 2-Elastik Kıkırdak : Ara madde elastik lifler taşırlar Kulak kepçesi , ses telleri östaki borusu , dış kulak yolunda bulunur 3-Fibröz (lifli) Kıkırdak : Bol miktarda Kollejen lifler taşırlar Omurlar arasındaki diskte, diz kapağında, göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem) yerlerinde bulunur Görevi : 1-Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb) 2-Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu ) 3-Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması 4-Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması ) NOT: Kıkırdağın regenerasyon, büyümesi ve beslenmesi yapısında bol miktarda kan damarı ve sinirler taşıyan bağ dokusu yapısında olan ve perikondrium adını alan kıkırdak zarı ile gerçekleşir D-Kemik Dokusu 1-Mezodermden köken alır 2-Hücre ve hücreler arası maddeden meydana gelir 3-Vücudun dişlerden sonra en sert yapılarıdır 4-Kıkırdak ve bağ dokusunun kemikleşmesi ile oluşur 5-Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur 6-Arsa madde sert ve geçirimsizdir; beslenme ,solunum ve boşaltım doku içine kadar özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur 7-Yaşam boyu metabolik ve hormonal etkilerle; yenilenme, büyüme ve küçülme görülür 8-Vücud ta inorganik maddelerin depolandığı dokudu 9-Hücrelerine osteosit , ara maddeye ise osein denir 10-Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur Kemikleşme: kıkırdak ara maddesine minarellerin çökelmesi ile sertleşmesine denir Kemikleşme için gerekli koşullar: 1-Yeterli ve dengeli beslenme 2-Vit-D ve vit-C 3-Dengeli hormon salınımı (Tirokalsitonin ve Parathormon) 4-Dengeli ve yeterli mineral (Ca, Mg, P, F ) 5-Güneş ışını ve spor Kemik dokusu çeşitleri: 1- Süngersi kemik dokusu: İçleri kırmızı kemik iliği ile dolu düzensiz boşluklardan meydana gelmiştir Uzun kemiklerin epifiz (Uç) kısımında bulunur Kısa ve yassı kemiklerin merkezinde bulunur 2- Sıkı kemik dokusu: Gözle görülen boşlukları olmayıp,mikroskobik kanallar taşır Kan damarları ve sinirler bu kanallarda bulunur Uzun kemiklerin diafiz (Gövde) kısımında diğer kemiklerin merkezinde bulunur Uzun kemiklerin gövdesindeki kanalda sarı kemik iliği bulunur Kemik dokusu hücreleri ve hücreler arası maddesi a- Hücreleri: 1- Osteoblastlar: Kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir Bu hücreler periost denen zarın hemen altında bulunurlar Olgunlaştıklarında ara madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler 2-Osteoklastlar: Kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar Fagositoz yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar Kandan gelen monositlerin birleşmesinden oluşurlar Kanda Ca dengesinin sağlanmasında rol oynarlar b- Ara madde:Osein denir organik ve inorganik olmak üzere iki kısımda oluşur 1-Organik: Kollejen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler 2-İnorganik dokuya sertlik veren esas kısımdır Kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb maddelerden oluşur Not: Sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan kollejen liflerdir Kemik dokusunda büyüme : 1-Enine büyüme:Periost tarafından sağlanır 2-Boyca büyümeiafizle epifiz arasında kalan kıkırdağın kemikleşmesiyle gerçekleşir Not: Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi dolayısıyla boyca büyüme durur Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda gerçekleşir (Sadece T lenfositleri timusta , B lenfositleri sindirim sistemi lenfoid yapılarında olgunlaşır)