Çocuk Psikolojisi Hakkında

Psikososyal Gelisim Donemleri
Kuramci, Erikson a gore, gelisim yasamin tumune yayilmaktadirBu kuramcinin belirttigi gelisim evrelerinden bazilari, yas sinirlari kesin olmamakla beraber, söyledir:
1-Oral dönem (0 ? 1 yasgüven ya da güvensizlik):
Bu dönemde cocugun cevresiyle etkilesimi, güven ya da güvensizlik duygularinin yerlesmesinde etkilidirBebegin annesiyle olan iliskisi onun herseyidirDolayisiyla bebegin ihtiyac ver gereksinimlerinin karsilanmasi, anne ile bebek arasinda karsilikli anlayis ve guvenin olusmasini saglar
Bu temel duygunun gelisimi ise ilerideki yillarda bieryin cevresiyle kurdugu ilsikilerde kendine guven duymasi demektir
Kendine guvenen kisiler, kendi degerlerinin bilincinde olarak, digerleriyle daha rahat ve sevgi dolu iliskiler kurarlar
2- Anal- kas donemi ( 1 ? 3 yasözerklik ya da utanc ve kararsizlik)
Bu dönemdeki fiziksel olgunluk, bebeklerin emeklemelerine, yürüyüp kosmalarina olanak saglarBu durum da kisilik acisindan özerklik ve bagimsizlik demektir
Ayrica, tuvaletegitiminin verildigi bir donem olarak ta onemlidirbu donemde ebeveynler tuvalet egitimi sirasinda baskici ve sert tutumlari ile cocukta bir cok nevrozon yerlesmesine neden olabilirlerdolayisiyla, cocugu tuvalete alistirirken oncelikle fiziksel olgunluga erismesi beklenmeli sonrasinda da yumusak ancak kararli bir egitsel tutum sergilenmelidirdiskisini veya çisini kaciran cocuk korkutulmamali, cezalandirilmamalidir
Bu evrede cezalandirilan, kisitlanan ve bagimli olmaya yonlendirilen cocuklar, ileriki yaslarinda bastirilan ofke ve utanci yasarlar, kararsiz yetiskinler olurlar
3- Cinsel dönem ( 3 ? 5 yasgirisim ya da sucluluk duygulari)
Cocugun cevresindeki her seye ilgi ve merakla yaklastigi donemdirBu nedenle de girisimcidir, arastiricidir, surekli sorar, ogrenmek ister, hareketlidir
Bu donemde, cocugun ana babasina olan cinsel ilgisi de söz konusu olablir(Freud u odipal ve elektra kompleksleri)
Ana babanin elestirel yaklasimi ve ya cocugun merakini örseleyici tutumlar, sucluluk duygusuna neden olacaktirDolayisiyla bu donemde cocugun merek ve ilgisini destekleyici, sorularina cevap verici yaklasimlar, özgüvenin olusmasinda da etkili olacaktir
4- Gizil dönem ( 6 ? 11 yasbeceri ya da asagilik duygulari)
6 ? 11 yaslari arasindaki bu donem , surekli etkinlik icerisinde olan okul cagi cocugunu kapsarCocuga amaclarinin ve hedeflerinin degerli oldugu hissettirilirse ve desteklenirse, becerileri ve arastirici yani gelisir
Bu donem cocugun hayatina "ögretmen" kavraminin girdigi donemdir Okul problemleri basgösterirogretmen ve ailenin isbirlig cok önemlidir
5 - Ergenlik dönemi
Kimlik arayisi, dis gorunum ve begenilme arzusu baskindirOrta okul donemine denk dusen bu surecte, cinsel uyanisla beraber yani ruhsal tepki ve davranislar gelisir
Ergen kendini begenmez, surekli kusur arar, elestirilere asiri duyarlidir, hircin ve kavgaci olur
Derslere ilgi azalir, ebeveynle iliskiler kopar, arkadaslar ön plana cikar, bencillik, yasaklara tepki baslar, duygusal gel-gitler artar
Kisaca, gencin, sudan cikmis baliga dondugu cok firtinali bir donemdir
Dusunme yetenegi gelisirken, ilgi alanlari cesitlenirCosku, hayal, idealizm yogunlasir
Kimlik karmasasinin yasandigi bu donemde, yine baskic, anlayissiz ve cezalandirici ana baba tutumlari, ergenin isini daha da guclestirir
Saglikli cinsel egitim icin ebeveyn ve ergen diyalogu sarttir
Yetiskinler unutmamalidirlar ki
Her yetiskin ergen olmustur, ancak ergenler yetiskin olma yolundadirlardestek, sevgi , ilgi ve analyis beklerler

Cocuk Egitiminde Premack Ilkesi
PREMACK,ödül olarak uyarici yerine faaliyeti kullanmayi onermistir
Premack ilkesi" Her cift tepki icin olasiligi yüksek olan, olasiligi düsük olani pekistirir yani tesvik eder"
Bu ilke cocuk yetistirmenin kendisi kadar eski olup, BÜYÜKANNENIN KURALI olarak ta betimlenir
Premack kuralini su cumlelerle aciklayabiliriz::

• "ancak yemegini yedikten sonra top oynayabilirsin"yemek yemek istemeyen cocuklar icin
• "cöpü dökersen tv izlemene izin veririm"ev islerine yardim etmek istemeyen cocuklar icin

Kisacailkenin temeliönce calis, sonra oynaseklindedir

Cezanin PsikoDinamigi
Ceza terimi, olumsuz bir itici uyaricinin, bir davranimin yapilmasindan sonra ona bagli olarak uygulanmasi olayina verilen teknik bir isimdir
Ceza, istenmedik davranimlari bastirma tekniklerinden biridirDavranis dagarcigina bir sey katmaz, fakat davranis dagarcigindaki bir davranisin bastirilmasini saglayabilir
Bu anlamiyla ceza, yeni bir davranis ogrenmeyi degil, ,istenmedik bir davranisi yapmamayi ögretir
Ceza iki sekilde uygulanir

• Davranis itici bir uyarici ile sonuclandirilir(mesela bir tokat gibi)
• Davranis ödülün ortamdan kaldirilmasi ile sonuclanir(sokaga cikma yasagi gibi)

Ancak ceza ile davranislari kontrol etmenin önemli sakincalari vardirSöyle ki;

• Ceza cogu kez itici uyaricinin (dayak, hakaret, yasaklama gibi) kullanlmasini gerekli kilabilir?tici uyaricilarin kullanilmasi da birey de saldirganlik, korku, kin, nefret gibi duygularin olusumuna zemin hazirlarAyrica cezanin etkili olabilmesi icin itici uyaricinin siddeti gun gectikce artirilir Orneginsikca yapilan hatalardan biri sudur: cocugun belirli bir davranisini kontrol etmek isteyen anne veya baba, dövme , bagirma gibi siddet dolu itici uyaricilar kullanirsa,bunlar baslangicta etkili olmus olsa bile zamanla cocugun bu uyaricilara alistigi gorulurVe ebveynler dozu artirmak gibi kisir bir dongu icine girer
• Cezalandirilan davranislar, bireye belirli sonuclar saglayan ogrenilmis davranislardir
• Ceza ile bir davranis bastirilmaya calisilirken, bir baska istenmedik davranis ortaya cikabilir Örnegin cok sevdigimiz vazoyu kiran cocugumuzu cezalandiriyorsak, bu davranisimizla cocugumuza yalan soyleme davranisi kazandirabilirizCocuk cezadan kacmak icin yalan soyleyecektir
• Ceza etkili oldugunda, ceza veren kisinin davranislarini ödülleyici bir nitelik kazanabilirBunun dogal sonucunda, ceza veren kisi, dikkatini , istendik davranislarin kazandirilmasina yogunlastiracagi yerde, zamanla, yalnizca istenmedik davranislarin bastirilmasina yogunlastirabilir Örneginbir ögretmen cazanin olumsuz yönüne yakalanabilir ve zamaninin büyük bir bölümünü ögrencilere istendik davranislari kazandirmak yerine ceza vermek ve uygulamakla gecirebilir

BU NEDENLE CEZA, ELDEKI TÜM OLANAKLAR DENENDIKTEN SONRA ÖNCELIKLE ISTENMEDIK DAVRANISLARIN BASTIRILMASININ KACINILMAZ OLDUGU DURUMLARDA KULLANILABILECEK BIR SISTEM OLARAK DÜSÜNÜLMELIDIR

Cocuk ve Sorumluluk
Iletisim catismalarinin nedenlerinden biri de birey olarak sinirlarimizi ve sorumluluklarimizi bilmemekten kaynaklanmaktadirBu nedenle cocuk yetistirirkendikkat etmemeiz gereken en önemli noktalardan biri, cocuklarimiza neyi, ne zaman ve nasil yapacaklarini (yani sinirliliklar) ve davranislarinin sorumlulugunu almayi ögretmektir
Aile icinde sinir ve sorumluluklarinin biblincinde olan cocuklar, yarin, toplum icinde de kendi sorumluluklarini üstlenen , baskasinin haklarina saygi gosteren yetiskinler olacaklardir
Ebeveynler olarak neler yapmaliyiz??

• Mesajinizi iletin :Öncelikle cocugunuz, sizin ondan ne istediginizi net ve acik bir sekilde bilsinmesela,
  • "kardesinle kavga etmeni istemiyorum"
  • "odani toplamalisin"
  • "her gün bir saat ders calismani istiyorum"
• Simdiye dek kullandiginiz ve bir ise yaramayan cezalandirma yontemlerini birakin
• Cocugunuza, istediginiz yapmaz ise sonucun ne olacagini ve bundan da kendisinin sorumlu oldugunu soyleyin Mesela,
  • "kardesinle kavga edersen sinemaya gidemezsin"
  • "odani toplamazsan arkadaslarinla bulusamazsin"
• Bu son ve en önemli asamadirSOYLEDIGINIZ SÖZÜN ARKASINDA DURUNASLA YERINE GETIREMEYECEGINIZ SOZLER SARFETMEYIN

Muhakkak cocugunuz israrla istemediginiz sekilde davranacakti, ancak sizin dediklerinizi yapacagindan emin olursa davranisini degistirecektir
SAYET BIR KEZ TUTARSIZ DAVRANIRSANIZ BUNU EN KISA ZAMANDA SUISTIMAL EDILECEGINI BILMELISINIZ
Siz tutarli ve kararli oldugunuz sürece, cocugunuz davranislarinin sonucundan kendisinin sorumlu oldugunu ve yapmasi gereken bir isi yapmaz ise sonuclarina katlanmasi gerektigini ogrenecektir
TOPLUMUMUZUN, DAVRANISLARININ SORUMLULUGUNU ALMASINI BILEN YETISKINLERE IHTIYACI VARDIR