Adli Psikoloji

Akıl Hastalığı: Bu durum akıl sakatlığı, akıl maluliyeti gibi çeşitli şekillerde tanımlanmıştır TCK'da üç çeşit akıl hastalığı öngörülmüştür (Öztürk, 1994) İsnat yeteneğini kaldıran akıl hastalığı olması durumunda kişiye ceza verilmemektedir İsnat yeteneğini önemli derecede zayıflatan akıl hastalığı bulunan kişinin ceza sorumluluğu vardır fakat ceza indirilerek verilir İsnat yeteneğini hiç etkilemeyen akıl hastalığına sahip bireylerin ceza sorumluluğu tamdır

TCK'nın 46 maddesinde, fiili işlediği zaman şuurunun veya hareketinin serbestisini tamamen ortadan kaldıracak suretteki akıl hastalığından bahsedilmektedir Bu tanımlama kişinin bilişsel, duygusal ve davranışsal yetilerini ileri derecede bozan bir davranış bozukluğunun bulunmasını gerektirmektedir (Öztürk, 1994) Bu kişiler, davranışlarının doğasını ve derecesini anlayamayacak kadar ağır hastadır Kişinin kendi davranışını kontrol edebilmesi de önemlidir Burada ya hastanın sanrıları hastayı yasanın gücünü algılayamayacak duruma getirmektedir ya da kişinin yapmak istediği şeye duyduğu istek, yasanın yaptırım gücünün üstüne çıkmaktadır

Gerçekle bağlantısının kesilmiş bulunduğu ağır bir psikoz veya açık bir zeka geriliği gösteren kişilerde bu hastalıkların neden olduğu yargılama ve düşünce bozukluğu ile aşırı derecede artmış psikomotor faaliyetlerinin sonucu ve ifadesi olarak işlenmiş olan fiillerde hasta TCK 46'dan yararlandırılmalıdır Bu durumdaki kişilere ceza verilmemektedir Bunların ceza sorumsuzluğu mutlaktır Ancak, 46 maddeye göre, bu durumda olan kişilerin iyileşinceye kadar bir kurumda muhafaza ve tedavisine karar verilmektedir Eğer bu kişilerin işledikleri suç, ağır hapis cezasını gerektiren bir suç ise bu muhafaza ve tedavi süresi bir yıldan az olamaz TCK 46’ ya göre, iyileşme kararı veren kurum, vereceği rapor ve kararda hastalığın ve isnat edilen suçun niteliğini göz önüne alarak, kontrol ve muayeneye gerek olup olmadığını, gerek gördüyse ne zaman ve ne sıklıkta bu işlemlerin yapılacağını belirtmek durumundadır Bu kontrol ve muayeneler kişinin yaşadığı yerde, yoksa uzmanı olan en yakın hastanelerde yapılır Bu kontrollerde, hastalığın tekrarlama belirtileri görüldüğünde hakim veya mahkeme kararı ile kişi yeniden muhafaza ve tedavi altına alınır ve işlemler aynı şekilde tekrarlanır
TCK 47 madde de isnat yeteneğini azaltan ceza sorumluluğu ile ilgilidir Hasta, uğradığı akıl hastalığı yüzünden olayları tam olarak anlama ve isteme yeteneğine sahip olmadığı gibi, bulunduğu girişimlerin manasını ve bu girişimlerin beklenen sonuçlarını tam olarak sezemez ve kavrayamazsa, çevresindeki olayların kendisinde yaratmış olduğu dürtüleri kontrol altında tutamazsa, kişinin ceza sorumluluğu azaltılmaktadır İdam cezası yerine, 15 seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis, müebbet ağır hapis yerine 10 seneden 15 seneye kadar ağır hapis, kamu hizmetlerinden ömür boyu yasaklılık yerine geçici yasaklılık cezaları verilir ve diğer cezalar üçte birden yarıya kadar indirilir Örneğin genel sınıf olarak nevroz, hafif psikoz, orta dereceli zeka gerilikleri gösterenlerin ceza sorumlulukları azaltılmaktadır

Her suçluda saptanan her psikopatolojik durumun o kişinin işlemiş bulunduğu eylem bakımından ceza ehliyetini etkilemesi şart değildir Bunlardan ancak eylem sırasında bulunan ve eyleme etki ettiği saptananlar önemlidir

Bir kimsenin işlemiş bulunduğu bir fiile karşı ceza sorumluluğunun bulunması için, o kişinin söz konusu fiilin işlenişi sırasında tam bir hareket ile irade ve şuur serbestisini elde bulundurması, olayları tam bir açıklık ile kavrayıp onlardan sağlıklı sonuçlar çıkarabilme kabiliyetine sahip olması gereklidir Yani fiilin işlenişi sırasında kişinin ne yaptığının, ne için yaptığının ve yaptıklarının sonuçlarının bilincinde olması gerekir İşte bu gibi hallerde tam ceza sorumluluğundan bahsedilmektedir Burada, failde fiilin işlenişinde rol oynamış herhangi bir tıbbi nedenin bulunmadığı anlaşılmalıdır

Yukarıdaki nedenlere ek olarak TCK'da geçici sebeplerden bahsedilir TCK 48'e göre, suçu işlediği anda geçici bir nedenden 46 ve 47 maddelerde yer alan akıl hastalığı halinde bulunan kimseler hakkında o maddelerdeki hükümler uygulanır