Çocuk Davranısları

Çocukların davranışları ile ilgili “sorun” tanımlaması yapmak, birçok açıdan oldukça zordur Özellikle 0-6 yaş dönemi söz konusu olduğunda, bu zorluk daha da artmaktadır Bu zorluğa karşın, davranış ve uyum bozukluğu; “genellikle duygu, düşünce ve davranışlarda görülen tutarsızlık, aşırılık, uygunsuzluk ve yetersizlik durumu” olarak tanımlanabilir

Çocuğun davranışlarını sorun olarak değerlendirebilmek için, bu tanımda vurgulanan tutarsızlık, aşırılık, uygunsuzluk ve yetersizlik durumlarının, az çok sürekli ya da tekrarlayıcı olması, verimli çalışmayı ve kişiler arası ilişkileri bozması gerekmektedir

Okul öncesi dönemde çocukların davranışları ile ilgili sorun olup olmadığını söylemek, oldukça dikkatli davranmayı gerektirmektedir Sıklıkla yapılan hatalardan biri, normal gelişim özelliği olarak karşımıza çıkan bazı davranışların, sorun olarak algılanmasıdır Örneğin 2,5 yaşlarındaki inatçılık, 6-7 yaşlarındaki duygusal istikrarsızlık, 4-5 yaşına kadar hayal dünyasındaki zenginlik, zaman zaman sorunmuş gibi görülebilmektedir

Çocuklarda görülebilen davranış ve uyum bozuklukları şunlardır:
a) Alışkanlık Bozuklukları
- Enkoprezis
- Enürezis
- Kekemelik
- Mastürbasyon
- Parmak emme, tırnak yeme
- Tik
b) Duygusal Bozukluklar
- İnat
- Kaygı
- Kıskançlık
- Korku
- Öfke
- Saldırganlık
- Yalan
c) Davranış Bozuklukları
- Çalma
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite
- Kaçma-firar
- Pika
- Uyku bozuklukları
- Yeme sorunu

Çocukların yaşadıkları sorunlarla ilgili olarak uzmana başvuran anne-babalar, sıklıkla şu tür tepkiler vermektedirler:
- Çocuğum çok zeki; ama bir türlü başarılı olamıyor
- Aslında çok iyi ve uyumlu bir çocuk; ama küfür edip arkadaşlarına vuruyor
- Benim çocuğum çok içine kapanık, ben daha dışa dönük ve sosyal bir çocuk olmasını istiyorum
- Sürekli olarak bizimle yatmak istiyor
- Yalan söylüyor, hayal kurup kendi kendine konuşuyor
- İsteklerini yerine getirene kadar ısrar ediyor
- Olur olmaz her şeyi istiyor ve isteklerinin sonu gelmiyor
- Bana karşı bazen çok iyi, bazen de çok kötü davranıyor
Bu ve benzeri tepkiler dikkate alındığında anne-babaların, çocukları ile ilgili gözlemledikleri sorunlar karşısında sergiledikleri davranışlar; genellikle görmezden gelme, abartma, saptırma, suçlama ve suçluluk olabilmektedir

Görmezden Gelme
Anne-babalar, çocuklarının davranışlarında bazı sorunlar olabileceğini sezgisel olarak hissetseler bile bunu reddedici davranabilmektedirler Bu davranış, daha çok bağımlı anne-babaların tepkileri olarak karşımıza çıkmaktadır Çocuklarının iyi, mükemmel ve kusursuz olduğuna inanma eğilimi, çocukların sorun yaşayabileceği gerçeğini gözden kaçırmaya neden olabilmektedir

Abartma
Çocuğun gelişimsel özelliklerini yeterince bilemeyen ya da çevresindeki insanlardan edindiği eksik ve yanlış bilgilerle hareket eden anne-babalar, çocuğun tepkilerini abartılı olarak algılayıp paniğe kapılmakta ve aşırı derecede kaygılanabilmektedirler Çocuğun sorununun çözümü için birçok yola başvurup istedikleri sonucu alamadıklarına kanaat getirdiklerinde de sürekli uzman değiştirebilmektedirler

Saptırma
Bazı durumlarda anne-babalar, çocuklarında yaşanan sorunları gerekçe göstererek uzman yardımı alırlar; ancak sorunu yaşayan çocuk değil, aslında anne-babanın kendisidir Anne-baba, uzmana gitme fikrinden rahatsızlık duydukları için ya da kendi sorunlarıyla doğrudan yüzleşemediklerinden, çocuğun sorunlarını bahane ederek uzman yardım almaya giderler

Suçlama
Çocukta bir sorun olduğuna kanaat getiren anne-babalar; bazı durumlarda diğer eşi, çocuğun arkadaşını, öğretmenini vb sorumlu tutma davranışı göstermektedirler Böylece hem suçluluk duygusundan kurtulmaya çalışmakta, hem de kendi kişisel sorumluluklarını üstlerine almamış olmaktadırlar

Suçluluk
Çocukta görülen sorunlu davranış karşısında, anne-babalardan bazıları kendilerini sorumlu tutup suçluluk duygularına kapılabilmektedirler Özellikle çalışan ve çocuğuna yeterince zaman ayıramayan anne-babalarda daha sıklıkla görülen bu durum, anne-babanın açıklarını kapatmak istercesine başvurdukları abartılı davranışlarla kendini gösterebilir Örneğin çocuğa daha fazla zaman ayırmak için işten ayrılma, çocuğun her istediğini yerine getirme, kural ve sınırları tamamen kaldırma vb…

Anne-babalar, çocuklarıyla ilgili olarak hangi durumlarda uzman yardımı almaları gerektiğine karar vermekte çoğu zaman zorlanmaktadırlar Kültürümüzde de genel olarak, profesyonel anlamda psikolojik destek almak (-özellikle de babalarda) çok da hoş karşılanmadığından, ihtiyaç duyulsa bile uzmana gitmek konusunda isteksizlik görülebilmektedir Oysa tüm sağlık konularında olduğu gibi, psikolojik sorunlarda da erken teşhis son derece önemlidir Kaldı ki bir sorun çıkmadan da uzman görüşü ve yardımı almak, alışkanlık haline getirilmelidir Ne yazık ki ülkemizde sosyal, kültürel ve ekonomik koşulların bunu belirli ölçülerde zorlaştırdığı da bir başka gerçektir

Anne-babalar, çocukları ile ilgili olarak aşağıdaki durumları gözlemlediklerinde mutlaka bir uzmana başvurmayı düşünmelidirler:
- Aniden ortaya çıkan farklı davranışlar
- Yaşıtlarına uygun olmayan davranışlar
- Süreklilik gösteren farklı davranışlar
- Bir süreden beri devam eden farklı davranışlar

Anne-babaların çocuklarına gösterdikleri ilginin, duygusal ve romantik bir üslûptan farklı bir bilince dayalı olması gerekmektedir Bu bakımdan çocuk gelişimi, çocukların davranış ve uyum bozuklukları konusunda bilgi sahibi olmaları ve ihtiyaç duyduklarında bir uzmana başvurmaları, yetiştirecekleri çocuğun ruh sağlığı ve geleceği açısından son derece önemlidir