Sibirya-Tarihi-Ekonomisi
 

Sibirya-Tarihi-Ekonomisi


http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1261860824


Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibirya, 12.800.000 km'lik yüzölçüme sahiptir. Batıda Ural Dağlarından doğuda Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Kuzeyinde Kuzey Buz Denizi vardır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan doğuya doğru, Kazakistan, Rusya Federasyonu, Moğolistan ve Çin Halk Cumhuriyeti yer alır. Sibirya'nın nüfusu yaklaşık 40 milyondur.
Sık ormanları, büyük ırmakları, buzlarla kaplı ovalarıyla ünlü bu bölge, doğa koşulları yüzünden yüzyıllar boyunca gelişememiş ve nüfusu artmamıştır. Sibirya'da kışlar uzun ve çok soğuk, yazlar ise kısa ve çok sıcak geçer. Dünyanın en soğuk yerlerinden biri olarak bilinen Antarktika kıtasında kışlan sıcaklık 78,3°C'ye, Sibirya'nın kuzeydoğusundaki Verhoyansk ve Oymyakon'da ise 67,7°C'ye düşer.
Sibirya'nın en kuzeyinde tundralar yer alır.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1261860824


Buralarda kış dokuz ay sürer ve yazın yalnızca toprağın üzerindeki buzlar erir (bak. Tundra). Daha güneyde iğneyapraklı ağaçlardan oluşan ve tayga adı verilen geniş orman kuşağına rastlanır (bak. Tayga).

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1261860824


Sibirya doğal yapısına göre batıdan doğuya doğru üç ana bölüme ayrılır. Ural Dağlan'nın doğusundan başlayan Batı Sibirya Ovası geniş bataklıklarla kaplıdır. Obi Irmağı ve kolları bu ovadan geçer (bak. Obİ Irmaği). Orta Sibirya Yaylası batıda Yenisey Irmağı'ndan doğuda Lena IrmağYna kadar uzanır. Büyük bölümü deniz düzeyinden 450 metre yüksektedir. Güneyde Moğolistan sınırına doğru yüzey engebelidir. Bu bölgede yer alan Baykal Gölü, Asya ve Avrupa'dâki tatlı su göllerinin hepsinden daha büyük ve daha derindir (1.620 metre). "Sovyet Uzakdoğusu" adıyla bilinen Doğu Sibirya Yaylası'nda ise dağlar, sıradağlar, yaylalar ve kuzeye doğru uzanan vadiler bulunur. Sibirya'daki bütün büyük ırmaklar kuzeye doğru akar (bak. LENA IRMAĞi; YENİSEY IRMAĞI).

Tarım ve Sanayi

Sibirya'nın yalnızca güney bölümlerinde çiftçilik yapılır. Özellikle güneybatıda tahıl üretimi yapılan büyük devlet çiftlikleri vardır. Patates, keten ve çeşitli sebzelerin yam sıra buğday, mısır, çavdar, yulaf ve arpa üretilir. At, sığır, domuz ve kümes hayvanları beslenir. Yenisey otlaklarında koyun sürüleri yayılır. Ne var ki, bu hayvanlann çoğunu yılın hemen hemen yansında kapalı yerlerde tutmak gerekir. Kuzeyde rengeyiği beslenir ve samur gibi kürklü hayvanlar avlanır. Büyük Okyanus kıyısı boyunca önemli balıkçılık merkezleri bulunur.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1261860824


Sibirya dünyanın en zengin kerestelik orman bölgesidir; birçok yerinde bıçkı atölyeleri ve kereste dağıtım depolan bulunur. Ana ürün kereste olmakla birlikte Sibirya'da değerli maden kaynaklan da vardır. Tomsk'un güneyindeki Kuznetsk sanayi bölgesi kömür üretimine dayalıdır. Rusya Federasyonu'nda çıkarılan altının çoğu Sibirya ırmakları dolaylarından elde edilir. En kuzeyde yer alan Norilsk'te nikel, Kuzey Buz Denizi kıyısındaki Kolima'da kalay, en doğudaki Amur bölgesinde demir, kurşun ve başka metaller ile kömür çıkanlır. Sahalin Adası'nda kömür ve petrol, Batı Sibirya Ovası'nda da petrol ve doğal gaz yatakları vardır.

Sibirya'da son 40 yıl içinde birçok büyük madencilik ve sanayi yerleşim bölgesi kurulmuştur. Bu bölgelere elektrik enerjisi sağlamak için Sibirya'daki ırmakların yukarı çığırları üzerinde barajlar yapılmıştır. Yenisey Irmağı üzerindeki Krasnoyarsk'ta ve daha doğuda yer alan Angara Irmağı üzerindeki Bratsk'ta dünyanın en büyük hidroelektrik santrallan kuruludur.


http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1261860824


Sibirya'nın başlıca kentleri Urallar'da Nijni Tagil, Sverdlovsk ve Çelyabinsk ile Omsk, Novosibirsk, Krasnoyarsk, İrkutsk, Barnaul, Kemerovo, Novokuznetsk, Çita, Habarovsk ve Vladivostok'tur. Bu kentlerin çoğu Rusya Federasyonu'nun Avrupa bölümünü Büyük Okyanus kıyılarına bağlayan Trans-Sibirya Demiryolu üzerindedir (bak. Trans-SİBİRYA DEMİRYOLU). Bu ana hattın uzağındaki bölgeler, bir bölümü elektrikli olan yeni hatlarla desteklenmektedir. Büyük Okyanus kıyısındaki başlıca liman, buzkıran gemilerinin yıl boyu açık tuttuğu Vladivostok'tur. SSCB'nin Büyük Okyanus filosunun da karargâhı olan Vladivostok yabancı gemilere kapalıdır. Dış ticaret Vladivostok yakınlarındaki Nahodka üzerinden yürütülür. Yaz aylan boyunca, Kuzey Deniz Yolu'nu kullanan gemiler Kuzey Buz Denizi kıyılarında ve Sibirya ırmaklarının ağızlarına yakın yerlerde kurulmuş yerleşim bölgeleri arasında mal taşır.

Tarih

Sibirya tarihöncesi çağlarda uzun bir dönem boyunca buzlar altında kaldı. Bölgede, donduğu için bozulmadan olduğu gibi kalmış mamut ölüleri bulunmuştur. Daha sonraki dönemlerde Sibirya pek çok tarihöncesi kültürün doğum yeri oldu. Sibirya'da İÖ 24000-22000 arasına tarihlenen ve dünyanın en eski sanat yapıtları kabul edilen, mamut dişinden ya da rengeyiği boynuzundan yapılmış heykelcikler bulunmuştur.
Daha sonraki yüzyıllarda Sibirya'nın değişik kesimlerinde Hunlar, Kırgızlar, Moğollar ve başka halklar egemenlik kurdu. İS 13. yüzyılda ise Sibirya'nın güneyi bütünüyle Cengiz Han'ın kurduğu Moğol İmparatorlu-ğu'nun yönetimine girdi. 13.-16. yüzyıllarda Sibirya'nın batısında Altınordu Devleti bulunuyordu (bak. Altinordu Devletî). Bu devletin yıkılışıyla birlikte ortaya bağımsız hanlıklar çıktı. Tatarca'da "uyuyan toprak" anlamındaki Sibirya adı, Tatarlar'ın Altınordu topraklarında kurduğu Sibir (Sibirya) Hanlığı'ndan gelir.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1261860824

Bu sırada doğuya doğru yayılmaya başlayan Ruslar 1582'de Yermak Timofeyeviç adlı bir Kazak'ın önderliğinde Tatar-lar'ı yenilgiye uğrattılar. Yermak'ın ölümü üzerine Ruslar Sibirya'yı terk ettilerse de çarlıktan destek alan avcılar ve kâşifler Urallar'ı aşarak iç kesimlere yöneldiler. Doğuya doğru ilerlerken kaleler yaptılar ve 1630'da Lena Irmağı'na vardılar. 1639'da Büyük Okyanus kıyısına ulaştılar.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1261860824


Çok geçmeden Baykal Gölü çevresinde yaşayan ve Rus egemenliğine direnen Moğol kökenli Buryatlar'a boyun eğdirdiler. Rus Çan I. Petro'nun (1672-1725) yönetime gelmesinden sonra, devletin tehlikeli bulduğu adi ve siyasa l suçlular sürgün ve kürek cezalarını çekmek üzere Sibirya'ya gönderildiler. Sertlikten kurtulmak isteyen pek çok köylü ise Batı Sibirya'ya yerleşti. 1891-1904 arasında tamamlanan Trans-Sibirya Demiryolu bölgeye yerleşimi hızlandırdı. 1900'den sonra sürgünlerin sayısı azalırken, nüfusta artış görüldü. Sibirya 1922'de Rus Sovyet Federe Sosyalist Cumhuriyeti sınırları içine alındı. Bu tarihten sonra sanayinin gelişmesi ve doğal kaynaklann değerlendirilmesi için özel çaba gösterildi. Tüm bu çabalara karşın Sibirya'da hâlâ el değmemiş zengin maden kaynaklan vardır.