Cocuklarınıza Sanal Tuzakları Anlatın!
 

COCUKLARINIZA SANAL TUZAKLARI ANLATIN!

Çoçuklarınıza sanal tuzaklar konusunda aşağıdaki uyarıları anlattınız mı!

Bu uyarılara dikkat
Başbakanlık Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ile Microsoft 'temiz internet' kampanyası kapsamında aileleri güvenli internet kullanması konusunda uyarıyor. Dünyanın birçok ülkesinde ortak görüş kabul edilen 'önlem paketi' ise diğerlerine oranla daha ılımlı. İşte o önlemler:
· Çocuklarınızla on-line alışkanlıklarını öğrenin. Müzik indirme, on-line oyunlar, instant messeging gibi ne tür internet aktivitelerine katıldıklarını bilin.
· İnternette dolaşırken hiçbir zaman özel bilgilerini vermemelerini öğretin. Kötü amaçlı pazarlamacılar; ad, adres, telefon ve alışveriş alışkanlıkları gibi bilgileri edinerek çocuklarınızı hedefleyebilirler.
· Çocuklarınızın arkadaşlarını tanıyın. Evde her şeyi denetleyebilirsiniz ama internette farklı yerlere de girebilirler: Çocuklarınızın arkadaşlarının aileleriyle de iletişim kurun ve beraberce güvenli bir ortam yaratın.
· Çocuklarınızın şifrelerini koruyun. Adları, yaşları, cinsiyetleri gibi kendileriyle ilgili isimler ve lakaplar kullanmalarına engel olun.
· Çocuklarınızı kendilerinin veya ailelerinin fotoğraflarını hiçbir zaman internette tanıştıkları kişilere göndermemelerini öğretin.
· İnternette tanımadıkları kişilerle konuşmamalarını söyleyin. Eğer yabancı biri onlara rahatsız edici sorular sormuşsa mutlaka size anlatması gerektiğini öğretin. İçgüdülerine güvenmelerini öğretin.
· Çocuklarınıza çevrimiçi ortamda diğer insanlara nasıl saygılı olacaklarını gösterin. İyi davranışa ilişkin kuralların da bilgisayarda oldukları için değişmeyeceğini bilmelerini sağlayın.
· Çevrimiçi ortamdaki diğer kişilerin mülkiyetlerine saygı duymaları için ısrar edin. Diğer insanların yapıtlarının (müzik, video oyunlar ve diğer programlar) yasadışı kopyalarını oluşturmanın hırsızlık olduğunu açıklayın.
· Çocuklarınıza çevrimiçi ortamda edindikleri arkadaşlarla asla gerçek yaşamda buluşmamaları gerektiğini anlatın. Çevrimiçi arkadaşların, olduklarını söyledikleri kişiler olmayabileceklerini açıklayın.
· Çocuklarınızın çevrimiçi etkinliklerini gelişmiş internet yazılımlarıyla denetleyin. Ebeveyn denetimi, zararlı içeriğe filtre uygulamanızı, çocuğunuzun ziyaret ettiği siteleri izlemenizi ve oralarda ne yaptığını saptamanızı sağlar.
· Eğer çocuklarınız, sohbet odalarını ziyaret ediyorsa, anlık ileti (IM) programları, çevrimiçi video oyunları ya da bir oturum açma adı ile kendilerini tanıtlamalarını gerektirecek başka internet etkinlikleri kullanıyorsa; kendileri hakkında kişisel bilgileri açığa vurmayacak bir oturum açma adı belirlemelerine yardım edin.
· Çocuğunuz chat odasında sohbet ederken kimliğini değiştiriyorsa endişelenmeyin. Bu durumu alışkanlık haline neden getirmek istediğini anlamaya çalışın.
· İnternet kullanmasını bilmiyorsanız bırakın çocuklarınız size göstersin. Çocuklarınızı, internet deneyimlerini sizinle paylaşmaya teşvik edin. İnternetin tadını çocuklarınızla birlikte çıkarın.
· Çocuklarınıza çevrimiçi ortamda buldukları bilgiler hakkında sorular sorun. Örneğin, ‘bu sitenin amacı nedir? Eğlendirmek mi? Satış mı?’ ‘Sitede yazarının iletişim bilgileri ya da bir Hakkımızda bölümü var mı?’ ‘Sitenin sponsoru olan belirli bir şirket ya da kişi var mı ya da halka açık bir site mi?’ ‘İnternet araştırdığın bilgilerin bulunabileceği en iyi yer mi?’
· Çocuklarınıza, çevrimiçi bilgilere erişmenin etkili yollarını öğretin. Bu, nitelikli bilgi edinme yeteneklerini önemli ölçüde geliştirecektir. Bunu yapmanın yollarından biri, çocuklarınızı tek bir arama motoru yerine birden fazlasını kullanmaya teşvik etmektir.
· Çocuklarınızın edindikleri çevrimiçi bilgileri diğer kaynaklardaki bilgilerle karşılaştırmasını sağlayın. Bilgileri doğrulamak için diğer web sitelerine ya da medya organlarına (gazeteler, dergiler ve kitaplar gibi) yönlendirin. Size danışmaları için de onları teşvik edin.
· Çocuğunuzun bilginiz dışında etkinliklere katılmasını engellemek için, ona sınırlı bir kullanıcı hesabı verin.
· Çocuklarınızla sorumlu, ahlaki çevrimiçi davranışlar konusunda konuşun. Interneti dedikodu yaymak, tacizde bulunmak ya da başkalarına tehditler yöneltmek için kullanmamaları gerekir.
Çocuğunuz bilgisayarı tanımak zorunda
Çocuklarımızı internet ortamında karşılaşacağı durumlarda yapılması gerekenleri anlattıktan sonra önemli bir konuya daha dikkat çekmek gerekiyor. Yalnızca çocukların değil interneti kullanan herkesin 'teknik' olarak bilgi sahibi olması da önem kazanıyor. 'casus yazılımlar', 'güvenlik filtreleri' 'virüs, 'solucan' gibi istenmeyen durumlara karşı ayrıca bir eğitim gerekiyor. Gerekirse sanal dünyada daha savunmasız olan çocukların konun uzmanlarından gerekirse profesyonel destek almasına önem verilmeli.
Güvenli internet kullanmak için alınması gereken 'teknik önlemler' ise şunlar:
1.Tanımadığınız kişilerden gelen dosyaları açmayın
E-posta ve anlık iletiler (IM) dostlarınızla, sınıf arkadaşlarınızla ve ailenizle iletişim kurmanın iki hızlı yoludur. Dikkatli olmazsanız, e-posta ve IM yoluyla virüsler ve solucanlar da yayılabilir. Çoğu e-posta virüsünün, virüslü bir dosyayı farkında olmadan açan kişiler tarafından yayıldığını biliyor muydunuz? Sizi kandırmalarına izin vermeyin! E-postayı veya anlık iletiyi gönderen kişiyi tanımıyor ve bir dosya gönderilmesini beklemiyorsanız, ekli dosyayı asla açmamalısınız. Bilgisayarınızdaki yazılımları sık sık güncelleştirmeyi unutmayın.
2.Çevrimiçi dolandırıcılıkla savaşın
Kişisel veya mali bilgilerinizi açılır pencerelere girmeyin. Sık kullanılan sızdırma tekniklerinden biri de, sahte e-posta iletisindeki bir bağlantı tıklatıldığında sızdırma amaçlı bir açılır pencere görüntülenmesidir. Açılır pencerenin daha güven verici olması için, güvendiğiniz bir pencere üzerinde görüntülenmesi sağlanabilir. Açılır pencere resmi görünse veya güvenli olduğunu iddia etse bile, güvenlik sertifikasının denetlenmesi mümkün olmadığı için önemli bilgilerinizi girmekten kaçınmalısınız. Açılır pencereleri, sağ üst köşesindeki kırmızı X işaretini tıklatıp kapatın ("İptal" düğmeleri beklediğiniz gibi çalışmayabilir).
Sızdırma amaçlı e-posta iletilerindeki bağlantılar, sizi genelde kişisel veya mali bilgilerinizi dolandırıcılara isteğiniz dışında gönderebileceğiniz düzmece sitelere doğrudan yönlendirir. E-posta iletisindeki bir bağlantının hedefinden emin olmadıkça bağlantıyı tıklatmaktan kaçının. Adres çubuğunda doğru Web adresi görüntülense bile kanmayın. Dolandırıcılar, birkaç yolla tarayıcınızın adres çubuğunda sahte bir URL görüntüleyebilir.
3.Casus yazılımdan korunmasını öğrenin
Bilgisayarım ağırlaşmış görünüyor. Casus yazılım ve diğer istenmeyen yazılımların etkin olacak şekilde tasarlanmış olmaları gerekmez. Belirli bir programın aniden daha çok kilitlenmeye başladığını fark ederseniz veya bilgisayarınız normal görevlerini daha yavaş yapmaya başlarsa, makinenizde casus yazılım veya başka bir istenmeyen yazılım olabilir. Bilgisayarınız garip davranmaya başlarsa, bilgisayarınıza casus yazılım veya başka bir istenmeyen yazılım yüklenmiş olabilir. Bilgisayarınızı açtığınız anda, hatta Web'de tarama yapmazken açılan reklâm pencereleri görüyorsanız, bilgisayarınızda casus yazılım veya başka bir istenmeyen yazılım olabilir. Ayarlarım değişmiş ve önceki değerlerine geri döndüremiyorum. Bazı istenmeyen yazılımlar giriş sayfanızın veya arama sayfanızın ayarlarını değiştirebilir. Bunun anlamı, Internet tarayıcınızı başlattığınızda açılan ilk sayfanın veya "ara" seçeneğini seçtiğinizde görüntülenen sayfanın tanımadığınız sayfalar olmasıdır. Bu ayarları düzenlemeyi bilseniz bile, bilgisayarınızı her yeniden başlatışınızda tekrar eski değerlerine döndüklerini görebilirsiniz.
4.Kablosuz bağlantı kullanırken önleminizi alın Biçok lise ve üniversite artık kampusunda kablosuz ağlar bulunmaktadır. Bu, kütüphanede, kafeteryada veya sınıfta bulunduğunuz sırada web'de gezinebileceğiniz anlamına gelir. Kablosuz ağları evinizde, havaalanlarında, kafelerde ve hatta parklarda kullanmış olabilirsiniz. Bu ağlar kullanışlıdır, ancak bir güvenlik riski taşırlar. Evinizde veya yurt odanızda kendi kablosuz ağınızı kuruyorsanız bu konu ile ilgili bilgi sahibi olmanız gerekiyor.

Cocuklarınıza Sanal Tuzakları Anlatın!
 

5.Bilgisayarınızda parola koruması kullanın ve bilgisayarı kilitleyin

Parolalar, bilgisayarınızı hırsızlardan, şakacı arkadaşlarınızdan veya dikkatsiz oda arkadaşından korumanızın ilk adımıdır. Bilgisayarınızda oturum açarken parola kullanmıyorsanız, herkes bilgisayarınıza erişip kilidini açabilir. Daha iyi parola oluşturma ile ilgili ipuçlarımızı hemen okuyun ve kullanmadığınız zamanlarda bilgisayarınızı kilitlediğinizden emin olun. (Windows tabanlı bilgisayarınızı "kilitlemek" için, "Windows logo tuşu + L" tuşlarını basılı tutun. Bilgisayarınızı yeniden kullanmak istediğinizde, ekrandaki yönergeleri izleyerek bilgisayarınızın kilidini açın.
6.Çalışmalarınızı (ve eğlenceli dosyalarınızı) yedekleyin
Çalışmalarını yedeklemeyi unuttukları için dönem ödevlerini kaybeden öğrenciler artık bir klişe haline gelmiştir. Yine de, birçoğumuz yedekleme için zaman ayıramamaktadır. Windows XP kullanıyorsanız, bu işi Yedekleme yardımcı programı sizin adınıza yapabilir. Casus yazılımlar ve diğer istenmeyen yazılımlar Web tarayıcınıza istemediğiniz veya gerek duymadığınız ek araç çubukları ekleyebilir. Bu araç çubuklarını kaldırmayı bilseniz bile, bilgisayarı her yeniden başlatışınızda yeniden görünebilirler.
7.Güvenlik duvarı kullanın
Pek çok casus yazılım ve diğer istenmeyen yazılımlar diğer programlarla birlikte paketlenmiş olarak gelir veya kaynakları sahtekar Web siteleridir; yalnızca az miktardaki casus yazılım gerçekten bilgisayar korsanları tarafından bilgisayarınıza uzaktan yerleştirilebilir. Casus yazılımlara ve diğer istenmeyen yazılımlara karşı en iyi savunma öncelikle bunları karşıdan yüklememektir. Burada, istemediğiniz yazılımları karşıdan yüklemenizi engelleyebilecek birkaç yararlı ipucu verilmiştir: Yalnızca güvendiğiniz Web sitelerinden program yükleyin. Karşıdan yüklediğiniz yazılımla ilgili tüm güvenlik uyarılarını, lisans anlaşmalarını ve gizlilik bildirimlerini okuyun.
Pencereyi kapatmak için hiçbir zaman "kabul ediyorum" veya "Tamam" düğmesini tıklatmayın. Her zaman köşedeki kırmızı "x" simgesini kullanın.
Bir Web sitesine kişisel veya mali bilgilerinizi girerken güvenlik sertifikasını denetlemeyi unutmayın. Bir Web sitesine kişisel veya mali bilgilerinizi girmeden önce, sitenin güvenli olduğunu doğrulayın. Bunun için, Internet Explorer'ın durum çubuğunda aşağıdaki örnekte gösterildiği gibi sarı bir kilit simgesi olup olmadığına bakabilirsiniz. Güvenli site için kilit simgesi örneği. Kilit kapalıysa, sitede şifreleme kullanılıyor demektir. Kapalı kilit simgesi, Web sitesinde kredi kartı numaranız, Sosyal Güvenlik numaranız veya ödeme ayrıntıları gibi girdiğiniz önemli kişisel bilgilerinizin korunmasına yardımcı olmak amacıyla şifreleme kullanıldığının göstergesidir. Bu simgenin sitedeki her sayfada görüntülenmesi gerekmediğini, yalnızca kişisel bilgilerinizin istendiği sayfalarda görüntülenmesinin yeterli olduğunu unutmayın. Ne yazık ki, kilit simgesi de sahte olabilir. Güvenliğinizi artırmaya yardımcı olmak için, kilit simgesini çift tıklatıp sitenin güvenlik sertifikasını görüntüleyin. Verilen ifadesinden sonra gelen ad, site adıyla aynı olmalıdır. Ad farklıysa, "sahte" olarak da bilinen bir düzmece sitede olabilirsiniz. Bir sertifikanın gerçek olup olmadığından emin değilseniz, kişisel bilgilerinizi girmeyin. Güvenliğinizi düşünün ve o siteyi terk edin.

Cocuklarınıza Sanal Tuzakları Anlatın!
 

İnternet oyunları çocukların zekâsını nasıl etkiler?

İnternet ve çevrimiçi oyunların kişilik oluşumu üzerinde sorunlara neden olup olmadığını, olumsuz sonuçlarını ve bunların çözümlerini uzmanlara sorduk.

Her geçen gün hayatımızda biraz daha aktif rol oynayan internet kullanıcılığı önemli sorunları da beraberinde getiriyor. Yetişkinlerin bile kendilerini kontrol edemedikleri sanal ortamda ilkokul çağındaki çocuklar oynadıkları çevrimiçi oyunlarla çevrelerine karşı duyarsız hale gelirken, kişilik oluşumu üzerinde olumsuz etkiler bıraktığı belirlenmiştir. Bu etkileri ve önlemlerini öğrenebilmek için sorularımızı Psikolog Hicran Korkmaz’a yönelttik.

Online oyunlar çocukların zekâ gelişimini etkiliyor mu?

Tabii ki etkiliyor, özellikle de beyin jimnastiği açısından önemli rol oynuyor. Sürekli sabit oturup bir noktaya kilitlendikleri için evet birçok rahatsızlığa sebeptir.

Sosyal paylaşım ve arkadaşlık sitelerine üyeliklerin artmasında hakkında ne düşünüyorsunuz?

Özellikle ergenlik dönemine giren çocuklarda ‘facebook’, ‘twitter’ gibi siteler, sosyal paylaşım ve arkadaşlık sitelerine üyelikler oluyor. Bu sitelerin, kişilik oluşmasında etkili birer rol oynadığı apaçıktır. Çünkü cinsel veya duygusal isteklerini karşılayabilmek için kişisel bilgilerini yanlış bildiren çocuklarda yalan söylemek kalıcı bir alışkanlık hale gelebiliyor. Sosyal paylaşım ve arkadaşlık sitelerine üye olma isteği toplumsal sosyal etkileşimden kaynaklanıyor.

Ben bu durumun psikolojik sorunlara yol açacağı kanaatindeyim. Evde ve internet ortamında bulunan çocuklarda sağlıklı bir gelişim söz konusu değil. Bütün gün bilgisayar basında belli bir şeye kilitleniyorlar. Bu da ne kadar sağlıklı bir psikoloji yansıtır, tartışılır. Çocuklar sadece savaş, dövüş, vurdu-kırdı ile toplumsal yaşamı bozacak alışkanlıklarla ilgileniyorlar.

Ailelere düşen görevler nelerdir?

Bence ebeveynlere düşen temel görev çocuklarına zaman ayırmaları. Genellikle yoğun bir çalışma ortamı içerisinde olan ebeveynler çocuklarına yeterince ilgiyi gösteremiyorlar. Çocuklarla ilgilenilmeli sanal ortamın etkilerinden uzaklaştırmak için farklı sosyal aktivitelere yönlenmelerinde yardımcı olmaları gerekir. Yapılan internet kullanımlarına bir sınırlama getirilerek etkiler azaltılmaya çalışılmalıdır.

Çocukları, internetin ve çevrimiçi oyunların olumsuz etkilerinden kurtarmak için neler yapılmalı?

Bu görev ailelere düşüyor. Hafta sonları birlikte yapabilecekleri tiyatro, sinema çok küçük yaşta başlatılmalı ve alışkanlık haline getirilmeli. Aileler, çocuklarla birlikte düzenli sosyal aktivitelere katılmalı. Sosyal aktiviteyle uğraşan çocukla çevrimiçi oyun oynayan çocuklar arasında fark olur. Teknoloji şu anda çocuklara hükmediyor. Bunun önüne geçilemez ancak önlem alınabilir.

Bu konu hakkında yaptığınız araştırmalar nelerdir?

Ben daha çok yetişkinler üzerinde çalışmalar yaptım. Fakat yetişkinler üzerinde de ciddi tehlikeler içeren çevrimiçi oyun konusunun tehlikeli boyutlara ulaştığını gördüm. Teknoloji kesinlikle doğru kullanılmıyor. Doğal olarak yetişkinlerin kullanımı bu denli tehlikeler içerirken çocukların kullanımının nasıl tehlikeler içerdiğini tahmin etmek zor değil.

Peki, çocukların oyun başından kaldırıldığında verdikleri tepkiler nelerdir? Size bu sorunla gelen hastalar var mı?

Çocuklar oyunlarından kaldırıldıklarında korkunç bir agresiflik gösteriyorlar. Moralleri bozuluyor, çocuklar aileye karşı asileşiyor. “Dersimi yaptım,” diyor, sorumluluklarını yerine getirdiğini söylüyor ama aslında zamanının büyük bir çoğunluğunu bilgisayar başında geçiriyor. Doğal olarak da çocukla aile arasında kopukluk başlıyor. Çünkü aile, günlük stresten ve çalışmalarından dolayı çocuklarını dinlemeye, onlarla ilgilenmeye zaman ayıramıyorlar.

Aileyle çocuk arasında oyalama seansı başlıyor. Örneğin hadi odana git biraz daha oyna, bu konuyu daha sonra konuşuruz, eğer uslu durursan biraz daha oynayabilirsin diyerek diyalog kopuklukları başlıyor. Bunların yaşanmaması için ailelere önemli görevler düşüyor. Zaten Türkiye’de kitap okuma seviyesi çok düşük. Onun dışında herkesin elinde dizüstü bilgisayar görüyorsunuz. Her sokak başında internet kafe mevcut. En korkunç olanı da 6–7 yaş grubunun bile ‘facebook’ta adreslerinin olması. Bunun önüne geçmek toplu bir istikrarı gerektirir.

Berrak Arat / MİHA

aktuelpsikoloji