Sözle İlgili Sanatlar
 

Sözle İlgili Sanatlar


Sözle ilgili sanatlarda sözcüğün anlamı hemen hiçbir biçimde dikkate alınmaz, yalnızca yapısına, söylenişine ve yazılışına bakılır.

Cinas, söylenişleri bir, anlamları ayn olan sözcükleri bir arada kullanmak demektir. Örnek:
Ben âşıkım el göğüste yüz yerde El efendim del sinemi yüz yerde
Gevheri
{Yüz: surat, çehre; yüz: 100 sayısı)
Kalb (evirmece), bir sözcüğün harflerinin yerlerini değiştirerek başka sözcükler yapma demektir. Örnek:
Belin nişanını sordum lebinden eydür kim Dilin tut eyleme kâli ki bunda sığmaz kıl
Şeyhi
{Bel: bel; leb: dudak)
Akis (çaprazlama), bir dizede ya da cümlede iki sözcük ya da tamlamayı aynı ya da başka tümcede yeri değiştirilmiş olarak yinelemek demektir. Örnekler:
Kalem böyle çalınmıştır yazıma Yazım kışa uymaz kışım yazıma
Gevheri
Hem yürüsem hem söylesem Hem söylesem hem yürüsem
Arif Damar
Leb değmez (dudak değmez), içinde b, m, /, p, v gibi dudak ünsüzleri kullanılmadan yazilan
şiire denir.

Burada tanımlarıan ve örneklendirilen söz ve anlam sanatları çoğunlukla Divan şiirinde kullanılmıştır. Çünkü Divan şairi "hüner ve marifet göstermek" amacını taşımaktadır (bak. DİVAN EDEBİYATI). Divan şairleri kadar olmasa da, halk şairleri de söz ve anlam sanatlarından yararlanmışlardır. Tanzimat'tan günümüze kadar gelen Türk şiir geleneğinde de söz ve anlam sanatlarından hayli yararlanılmış olduğunu görmekteyiz. Burada özet olarak anlatilansöz ve anlam sanatları, şiir dışındaki edebiyat ürünlerinde, hatta günlük konuşma dilinde de anlatımı zenginleştirmek üzere sıkça başvuruları öğelerdendir.