Nihilizm |Makaleler-Denemeler
 

Nihilizm

Metafizik, ahlâkî kuvvet ve kuvvetleri yok sayan, mevcut olan güçlere, değerlere ve düzene karşı çıkan, hiçbir iradeye boyun eğmeyi ilke bi şekilde kabul etmeyen görüşlerin kapsamlı adıdır.

Herşeyi, bütün gerçeği ve değeri inkâr şeklinde ortaya çıkan Nihilizm, veri felsefesi, varlık açıklaması, ahlâk ve siyaset alanında kabul görmüş ve yayılma imkânı bulmuştur.

Bu görüş, varlığı bütün şekliyle şüpheyle karşılar; üstelik yok sayar; buna bağlantılı bi şekilde da bütün tür veri imkânını inkâr ederek hiçbir doğru, genel-geçer bilginin olamayacağını ileri sürer. Bu görüşün kökleri Antikçağ Yunan Felsefesine, özellikle Gorgiasın inkârcılığına kadar geri masraf. Gorgias, varlık ve veri birlikte alakadar nihilizmini şu 3 önermede (hükümde) ortaya koyar: Hiçbir şey yoktur. Birşey olsaydı da bilemezdik. Bilseydik de başkalarına bildiremezdik. Bu görüşleriyle Gorgias, hem varlığı, hem de veri elde etme imkânını inkâr eder. buna ilave olarak Sofistler ve Septikler, tenkit edilemeyen ve kendisinden kuşku edilemeyen hiçbir şeyin olmadığını ileri sürerek tenkitçi ve şüpheci 1 nihilizmi ortaya koymuşlardır.

Ahlâkda Nihilizm ise, hiçbir ahlâkî değeri ve kuralı tanımayan, sosyal baskı ve kontrolü kabul etmeyen, ahlâk tanımaz 1 doktrindir. Bu doktrin, aydınlanma haraketlerinin (M.Ö. V. asır ve M.S. XVIII. Yüzyıl) esas fikirlerinden birini oluşturmuş ve bu ahlâk tanımazlık, Tanrı tanımaz Nietzsehe (NiGe) birlikte sistemleştirilmiş, Guyeau (1854-1886) birlikte Yükümsüz ve Yaptırımsız Ahlâka dönüştürülmüştür. Dostoyevski, Turgenief gibi romancılar tarafından bu ahlâk tanımazlık romanlara mevzu olmuş ve işlenmiş, o çağın gençlerince arzulanan, kabul gören 1 anlayış haline gelmiştir. Nihilist romanlarda menfi düşüncenin geliştirdiği mantık sonucu ise inançsız, karamsar, otorite tanımaz 1 gençlik ortaya çıkmıştır. İşte inkârcı, bütün türlü otoriteyi reddeden, yasa, kural tanımayan ve bunalımlı insanların ruh halini yansıtan bu ideoloji sonunda başsızlığa, anarşizme, salt ferdiyetçiliğe dönüşmüştür.

Siyasî alanda Nihilizm, özellikle XlX. Yüzyılda Rusyada tutunmuş 1 akımdır. Önceleri yepyeni 1 toplum düzeni kurmak isteği birlikte eski, yerleşik düzeni bütünüyle ortadan kaldırmaya yönelik 1 devinim iken; arkasından bütün türlü düzeni reddeden, toplumun, hiçbir sosyal kurumun ve kuruluşun ferd üzerinde hiçbir baskısını, otoritesini kabul etmeyen 1 görüş halini almıştır. Bu Nihilist anlayış, başta devlet olmak üzere, her baskıcı kurumların ortadan kalkması gerektiğini savunur. Meselâ; İngiliz filozofu Godwin ünlü Political Justice adlı eserinde, devletin insanlığın ahlâkını bozduğunu, bunun sebebiyle de devlet kurumunun ortadan kaldırılması gerektiğini savunur. Stirner, Tucker, Tolstoi, Fourier, Proudhon, Bakunin, Kropotkin vb. gibi birçok hayalci düşünür de eşdeğer görüştedirler.

Bu başsızcılık ve otorite tanımazcılığı önce Fransız düşünürü Joseph Proudhon ütopyacı toplumculukla; Rus Nihilisti Bakunin de Neçayevin nihilist doktriniyle kaynaştırmıştır. Bu sistem, daha doğrusu sistemsizlik, Düzen yokluğu ve Baskı yokluğu bi şekilde özetlenebilir. Nihilizme göre, devletle ile bütün türlü baskıcı kurum yok edilmelidir. İnsan; 1 üretici bi şekilde anamalın otoritesinden, 1 vatandaş bi şekilde devletin otoritesinden, 1 fert bi şekilde da dinî törelerin, dinin otoritesinden kurtulmalı ve hür 1 gelişme imkânına kavuşturulmalıdır. her insan yetenekleri yalnız başsızca 1 toplumda, hiçbir baskıyla engellenmeksizin, özgürce gelişebilir.

Otorite tanımaz, hayalci anarşizme göre, öncelikle gereken devrimdir; inkilap ise devleti, kurulu düzeni, otoriteyi, bütün türlü kâide ve kuralları, değerleri yok etmek demektir. Bu şuursuz yıkıcılık ise 1 gayesizliğin, kötümserliğin, bunalımın, karamsarlığın ve herşeyi menfi yanından ele almanın 1 ifadesidir. Nietzsehe (Niçe)nin inkârcı ve değerleri tersyüz eden nihilizmi işte böyle 1 düşünceyi yansıtır. Daha sonra bu yıkıcı ve karamsar anlayış, Heidegger, Sartre vb. varoluşçularca geliştirilmiş ve ateist 1 düzeye götürülmüştür. Tanrı tanımaz Sartrea göre, Tanrının olabilmesi sebebiyle insanın ölmesi gerekir; halbuki Tanrı imkânsızdır, kendiliğinden kendisi sebebiyle var olan varlık da 1 çelişkidir.

Ülkemizde Nietzsehenin nihilizminden ve inkârcı varoluşçuların ateist nihilizminden kuvvet alarak ve marksistlerle birleşerek İslam düşmanlığı yapan, kökleşmiş İslâmî kurumları ve değerlerini yıkmak, tahrip etmek isteyen 1 takım inkârcılar ortaya çıkmıştır. Bunlardan birisi ünlü şâir Tevfik Fikrettir. O, şu sözlerinde yıkıcı ve inkârcı nihilizmini açık bi şekilde ortaya koymaktadır:

Her şeref yapma, bütün saadet piç! bütün şeyin ibtidası, âhiri asla! bütün yönüyle karşı çıkma, tahrip, alt-üst etme, düzen ve kural tanımama ve inkâr mantığı birlikte ortaya çıkan hayalci nihilizm, hiçbir ilâhî dinin kabul etmediği 1 zihniyeti temsil etmektedir. Zira bu düşünce, hiçbir dinin kabul etmediği ve edemeyeceği 1 anarşizmi çağrı etmektedir; toplumların nizamına, düzenine kastdetmektedir. eşdeğer zamanda, bu yıkıcı, tahrip edici ve kırıcı yol, hiçbir akl-ı selimin kabul edemiyeceği 1 yoldur.

Hüsameddin ERDEM