O Eski Hastalık|Kitap Özetleri E-Kitaplar
 

'Eski Şarkı' ve 'Yaprak Dökümü' melodram tatları unutulmamış iki güzel metindir

http://frmsinsi.net/images/forumsins...sinsi.net_.jpg

BİR KİTAP KAPAĞI
1971'de Süleyman Demirel başbakanmış. Milli Eğitim Bakanlığı, Devlet Kitapları'nda 1000 Temel Eser dizisine başlamış. 54. kitap Reşat Nuri Güntekin'in iki oyunu: Eski Şarkı ve Yaprak Dökümü. Kırmızılı, turunculu, sarılı, lav, ateş bir kapak. İkisi siyah, ikisi beyaz, iç içe geçmiş çemberler. Hayli zevksiz bir kapak.
Süleyman Demirel kitabın yararlarından beylik ifadeyle söz açıyor: "Kitaplar, bir milletin kültür değerlerini dünden bugüne taşıyan varlıklar olarak milli kültürün temel taşları ve aynı zamanda insanlığın paylaştığı ilim ve fikir dünyasına açılan kapılardır."
O zamanın Milli Eğitim Bakanı Orhan Oğuz, 'milli' meselesini biraz daha açımlıyor: "Dünya milletlerinin, çeşitli kültürleri vardır. Bunlar arasında Türk milletinin kendine özgü, köklü ve zengin milli kültürü büyük önem taşır. Bu kültür, Türklüğün doğuşu ile başlamış, zamanla gelişerek, binlerce yıl, Türk toplumlarını 'millet' olarak ayakta tutmuş, onlara 'Türklük' damgasını vurmuştur."
Reşat Nuri'nin oyunları ise, söylemem yersiz, bu görüşlerle bağdaşmayan iki dram. Daha doğrusu, melodram tatları unutulmamış iki güzel metin. Tiyatro olarak Eski Şarkı'yı ve Yaprak Dökümü'nü eskimiş, tozlanmış sayanlar çıkabilir. Uzun tiradlardan tedirginlik duyabilirsiniz. Ama dünkü tiyatromuz, hiç de yabana atılamayacak trajedyenlerin canlandırışıyla, o tiradlardan hoşnuttu.
Yıllar önce Eski Şarkı'dan, tiyatromuza bir dönem yeniden hayat sunmuş Gencay Gürün'e söz açmıştım. Sevmişti oyunu, ama kısaltılması gerektiğine inanıyordu. Başladım, hesapsız kitapsız girişkenliğim yarıda kaldı. Uzun konuşmalar, tekrarlar, ama kısaltmaya kalkıştığınızda eserin ruhu yitip gidiyor.
Reşat Nuri Güntekin'in dokunulmazlığını o zaman fark etmiştim.
Reşat Nuri'nin romancılığı için de geçerli bu.
1000 Temel Eser'in 54. kitabındaki iki oyun, Reşat Nuri'nin romanlarından uyarlama. Yaprak Dökümü yazarın bilinen, çok sevilmiş romanları arasındadır. Öte yandan, Eski Şarkı'nın kaynağı Eski Hastalık pek bilinmez, Reşat Nuri'nin en güzel romanlarından biri olmasına rağmen.
Eski Hastalık'ı okumamı Kemal Tahir öğütlemişti. Gençliğimdeydi. Galiba Bayramoğlu'ndaki gazeteciler lokalindeydik. Yağmurlu bir gündü. Öğleden sonraya uzayan öğle yemeğinde Kemal ağbi bir kadeh rakı içmişti. Derken Eski Hastalık'ı anlattı. Gözyaşlarını tutamamıştı. Kemal Tahir'i ağlarken ilk ve son görüşüm.
Eski Şarkı'nın ikinci tablosundaki dekor bugün de gönlümü okşuyor: "... kale duvarının hemen dibinde birkaç basamaklı yıkık merdiven, arkada yine ağaç tepeleri ve gökyüzü, solunda liman otelinin profili... deniz feneri bu defa sağa geçmiştir. Işık, ay aydınlığı ve deniz fenerinin çok ağır dönen projektörü..."
Eski Hastalık geriye dönüş tekniğiyle yazılmış bir romandır. Reşat Nuri, romanını oyuna çevirirken aynı tekniği sereserpe kullanamamış. Oyun kişileri geçmişi boyuna anlatmak zorunda kalıyorlar. Hareket, akıcılık kısıtlanıyor.
Aynı kısıtlanış Yaprak Dökümü'nün oyun karşılığı için de geçerli. Bununla birlikte her iki oyun tiyatro seyircisinin ilgisini devşirmiş.
İstanbul Şehir Tiyatrosu yapımı Yaprak Dökümü ve Eski Şarkı ilk sergilenişlerinde hayranlık uyandırmış. O kadar ki; 1971'de tanıtmaya çalıştığım kitaba önsöz yazan Nihad Sâmi Banarlı, Eski Şarkı'da Talat Artemel'in çizdiği kompozisyonu unutamadığını söylüyor, yıllar sonra aktörün başarısını anmadan geçemiyor.
Banarlı, Reşat Nuri Güntekin'in eserlerini sıralamış. "Mektep temsilleri' diye bir öbek var. Oradaki temsillerin -yazık ki- hiçbirini okumamışım. Acaba nereden edinebilirim? 1943 tarihli Bir Yağmur Gecesi'nin ismi ne kadar güzel! Hangi okullarda oynandı? Oynandı mı? Bugün de oynanıyor mu?
Nihad Sâmi Banarlı, "Dil" demiş, Reşat Nuri'nin eserine topluca eğilirken, "yine Türkçe'nin zaferleri arasındadır." Tanpınar da, benim çarpılıp kaldığım bir tespitte bulunur, Reşat Nuri'yi Türkçe'nin ortasında bir şefkat ürperişi sayar.
Hem de, hiç dinmeyen bir şefkat ürperişi!

GündeŞ önerİler
a) Gün Ortasında Arzu, Behçet Çelik, Kanat Kitap, 2007. (Hüznünü de içe atan öyküler.)
b) Hece Öykü Dergisi, 20. sayı, 2007.
(Sevim Burak'ın kitaplarına girmemiş ilk öyküleriyle...)