Sıfat, Sıfatların İşlevleri Ve Anlamları
 

Sıfat, Sıfatların İşlevleri ve Anlamları

Sıfat

Sıfat, varlıkların niteliğini gösteren ya da onu belirten sözcüklerdir.

Türkçe'de sıfatlar söz diziminde kesinlikle bulunması gereken bir nitelik taşımaz. Cüm­le örgüsü içinde isim türü sözcüklerin çeşit­li niteliklerini göstermek ya da belirtmek için yer alır. Bu amaçla da isimlerin önüne getirilir.
Türkçe'de sıfatlar yapılarına göre üçe ayrılır:
[*]Yalın sıfatlar [*]Türemiş sıfatlar [*]Bileşik sıfatlar
[size="3">Herhangi bir yapım eki almamış ya da başka bir sözcükle bileşmemiş olan sıfatlara "][/size]

• az
• çok
• iyi
• bir

[size="3">İsim ya da eylem kök ve gövdelerinden sıfat yapma ekleriyle türetilmiş olan sıfatlar "][/size]

• Çiçek-li (bahçe)
• şekersiz (çay)
• ulus-al (dil)
• yap-ay (madde)
• sevil-en (insanlar)
• beş-inci (sınıf)

[size="3">"][/size]

• ağır+başlı (insan)
• açık+yürekli (insan)
• kara+biberli (yemek)
• bir+kaç (gün)
• elden+düşme (araba)
  gün+görmüş (insan)
  

Sıfatların İşlevleri ve Anlamları

Niteleme sıfatları isimlerin biçimlerini, renkle­rini, durumlarını, yerlerini, bağıntılarını ve buna benzer durumlarını belirtir:

• yuvarlak (masa)
• eğri (çizgi)
• mavi (deniz)
• kırmızı (şapka)
• gerçekçi (yaklaşım)
• kimyasal, fizik­sel (özellikler)

Belirtme sıfatları, isimleri sayı belirterek, soru sorarak, gösterme yoluyla ya da belgisiz olarak belirten sıfatlardır. Belirtme sıfatları da anlam ve işlevlerine göre dörde ayrılır: [*]Gösterme sıfatları [*]Soru sıfatları [*]Belgisiz sı­fatlar [*]Sayı sıfatları

Gösterme sıfatları (işaret sıfatları), isimleri göstererek belirten sıfatlardır. Genellikle isimlerden önce bu, şu, o sıfatları getirilerek gösterme olayı gerçekleştirilir:

Bu (kitap), şu (araba), o (ağaç).

Soru sıfatları, isimleri soru yoluyla belirtir­ler:

Hangi (filmi seyrettiniz?), kaç (liranız var?), nasıl (bir insan?), kaçıncı (durakta ine­cekler?), kaçar (elma veriyor?).

Belgisiz sıfatlar, isimleri belgisiz olarak belirtirler:

Bazı (insanlar), bir (gün), bütün (hayaller), birkaç (kilogram), nice (yıllar), fazla (telaş), çoğu (zaman) gibi.

Sayı sıfatları, sayı isimleriyle kurulan ve ismin sayısını çeşitli biçimlerde belirten sıfat­lardır. Sayı sıfatları;
[*]asıl sayı sıfatları, [*]üleştir­me sayı sıfatları, [*]kesir sayı sıfatları, [*]sıra sayı sıfatları
olarak dörde ayrılır.

Asıl sayı sıfatları isimlerin kesin sayısını belirtir: Bir (lira), yüz (gün), bin (asker), on milyon (buzdolabı).
Üleştirme sayı sıfatları isimlerin sayılarını bölüştürülmüş biçimde be­lirtir: Birer (hafta), beşer (ceviz).
Kesir sayı sıfatları, isimlerin sayılarını kesirli olarak be­lirtir: Yüzde kırk (faiz), yüzde iki yüz (zam), dörtte bir (ekmek).
Sıra sayı sıfatları da isimlerin sıralama ve bölümlemedeki yerlerini belirtir: Birinci (sıra), onuncu (araba), ellinci (yıldönümü).

Sıfatların çeşitli karşılaştırma dereceleri de vardır. Bu "daha, çok, pek, en, kadar" gibi belirteç ve ilgeçlerle oluşturulur: Yılan kadar sinsi, tilki gibi kurnaz (eşitlik derecesi); en güzel, çok çalışkan, daha sıcak, pek kibar (üstünlük derecesi).

Sıfatlar bazı eklerle anlam yönünden de birtakım değişikliklere uğramaktadır. Sözge­limi -ca, -msı, -mtırak ekleri sıfatlarda yakın­lık, benzerlik belirtir:

• güzelce
• hınzırca
• ya­vaşça
• tenhaca
• insanca
• acımsı
• tatlımsı
• yeşilimtrak

Sıfatlarda küçüklük belirten ekler ise -cık, -cak, -rak ekleridir:

• ufacık
• küçücük
• yumuşacık
• büyücek
• ufarak

Sıfatların ilk hecelerinin sonundaki ünsüz p, m, r, s ünsüzlerinden biriyle değiştirilerek ya da ilk hecenin sonuna bu ünsüzlerden biri eklenerek pekiştirme yapılabilir:

• kırmızı/ kıpkırmızı
• kara/kapkara
• boş/bomboş
• be­yaz/bembeyaz
• temiz/tertemiz
• çıplak/çırçıplak
• bütün/büsbütün
• mavi/masmavi

Sıfat, Sıfatların İşlevleri Ve Anlamları
 

Sıfat Çeşitleri

Soru Sıfatı
Niteleme Sıfatı
Belirtme Sıfatı
İşaret Sıfatı
Sayı Sıfatı
Belgisiz Sıfatlar (Belirsizlik Sıfatları)
Ünvan Sıfatı
Sıfat Pekiştirme
Sıfat Küçültme
Adlaşma Sıfat (Sıfatlarda Adlaşma )