Balistik , Iç Balistik , Dış Balistik
 

Balistik , iç balistik , dış balistik


Balistik boşluğa fırlatılan ağır cisimlerin, özellikle de mermilerin, namlu içindeki ya da dışındaki hareketini inceleyen bilim dalıdır.




Merminin namlu içindeki hareketini ve ilk hızını, yani çıkış hızını inceler. İtici barut (merminin fırlamasını sağlayan barut) bir anda bütünüyle tutuşmaz; yanması, hızla gelişirse de, gittikçe artan bir biçimde olur.
Dolayısıyle, namlu boyuna göre tutuşma hızı az çok değişen barut kullanmakta yarar vardır. Barutun etkililiği, tanelerinin kimyasal bileşimi, düzenliliği, inceliği ve biçiminin yanı sıra, havanın sıcaklığına ve nemine de bağlıdır. Önceden hazırlanmış çizelgeler, sıcaklığa bağlı ilk hız değişmelerini inceleme olanağı verir.
Bir barutun yanmasının evrimi, namlunun çeşitli noktalarındaki basıncın kraşırlarla ("crusher") ölçülmesiyle belirlenir.
Kraşırlar, top namlusu içindeki yuvalara yerleştirilen, yumuşak bakırdan yapılmış silindir biçiminde küçük deney çubuklarıdır; ezilmeleri, basıncın ölçüsünü verir.




Barutun yanmasından kaynaklanan gazın genleşmesi bir enerji açığa çıkarır; bu enerji top mermisinin hız almasını, sürtünme güçlerinin alt edilmesini ve mermiye yivler üstünde dönme hareketi vererek, kararlılaşmasını sağlar.
Topun geri tepmesini, namlunun kundakla bağlantısı belirler ve ilk hızın hesaplanmasında göz önüne alınması gerekir. İç balistik genellikle deneysel olarak incelenir. İlk hız, elektro-magnetik düzeneklerle ölçülür.




Belli bir ilk hız ve belli bir atış açısıyla ateşlenen merminin izlediği yolu inceleyerek bir atış çizelgesi düzenler.
Fırlatılan mermi, bir yandan yerçekimiyle, bir yandan da havanın direnciyle karşılaşır. Dinamiğin yasaları, hareketi kuramsal olarak belirleme olanağı sağlar.
Merminin yolu ve ekseni çevresinde dönüşü, altı denklemle hesaplanabilir. Havanın direnci, merminin o andaki hızına, biçimine, yol üstündeki eğimine, sıcaklığa, basınca, dolayısıyle yükseltiye ve nem oranına bağlıdır.
Mermi, önce, mermi yolu boyunca hafif bir eğimle ilerler ve ekseni çevresinde dönmesi nedeniyle yol çevresinde salınım yapar. Bu yolun sonuna doğru, cayroskopik etkiyle ilk eğimini korumaya çalışır ve gittikçe büyüyen eğim açısı, söz konusu yol üstünde merminin salınım yapmasına yol açar. Sorunun güçlüğüne karşın, mermi yolları hesaplanabilir.


Çeşitli yükseltilerde havanın yoğunluğu sıcaklık, rüzgâr, vb. üstünde belli sayıda varsayımlar belirlenir ve bu varsayımlara göre, mermi yolu, eğriler biçiminde hesaplanır. Sonra atış çizelgesi, deney atışlarıyla denetimden geçirilir.
Çok yükseklerde yapılan atışlarda, havanın seyrelmesi, dolayısıyle de direncinin düşmesi nedeniyle, çok uzun erimlere (menzil] ulaşılabilir (top erimi: 120-200 km arası]. Füzelerin yolunu belirlemekse, yerçekimi ve havanın direnci ile reaktörlerin itme gücünün birleşmesi yüzünden daha da güçtür.
Denklemler, özellikle uzun erimlerde karmaşıklaşır ve füzenin hedefe ulaşması için, Yer'in dönmesinden kaynaklanan etkileri de göz önüne almak gerekir.
Son 25-30 yıldır bilgisayarların kullanılması, füzelerin etkili biçimde uzaktan güdümünü sağlamış ve klasik balistiğin büyük ölçüde değişmesine yol açmıştır.
Füze yolunu düzeltme hesapları günümüzde anında yapılmaktadır.