Termostat-sıvıların Ya da Kapalı Hacimlerin Sıcaklığını Denetleyen Aygıt
 

Termostat-sıvıların ya da kapalı hacimlerin sıcaklığını denetleyen aygıt



Termostat, dolaşım yapan sıvıların ya da kapalı hacimlerin sıcaklığını denetleyen bir aygıttır. Termostatta, sıcaklığa yanıt veren bir duyarlı öğe ile istenen sıcaklıklardan sapmaları düzelten ısıtma ya da soğutma düzeneklerini çalıştırabilen bir denetim öğesi vardır. Buzdolaplarında. merkezî ısıtma sistemlerinde, havalandırma aygıtlarında, otomobil soğutma sistemlerinde ve endüstride birçok işlemde, otomatik sıcaklık ayarı, termostatlarla sağlanır.

Termostatın en eski örneklerinden biri. 1660 yıllarında. Hollandalı Cornelius Drebbel tarafından yapıldı. Drebbel bu aygıtı, bir kuluçka makinasını ısıtan fırının sıcaklığını ayarlama amacıyla geliştirmişti. Fırından çıkan sıcak buhar, makinanın çevresini dolaşan bir su gömleğine doluyor, kuluçka makinasına yerleştirilen duyarlı öğe. ısındığında genleşen alkol dolu bir kaptan oluşuyordu. Kabın bir ucu. içinde cıva bulunan U biçimli bir boruya bağlıydı. Su gömleğinin sıcaklığı yükseldiğinde, genleşen alkol, borunun bir kolunda cıva sütunu üstüne basınç yapıyor, öbür koldaki cıva sütunuysa. yükselerek, bir kolu itiyor, kol da bir kaldıracın ucunu kaldırıyordu. Bir ucu kaldırılan kaldıracın öteki ucu aşağı inerek, fırının hava kapağını kapatıyor, böylece, yanma hızı azalıyor ve sıcaklık düşüyordu.

Aygıtın sağladığı sıcaklık, en düşük ve en yüksek değerler arasında değişmekteydi. Ama, su gömleğindeki sıcaklık değişkeleri yavaş olduğundan, iniş-çıkış-ları yumuşatıyordu. Ortalama sıcaklığın ayarlanması için. aygıt ayrıca, bir vidalı ayarlayıcıyla donatılmıştı.

Bu tür aygıtlar XIX. yüzyıl sonlarına kadar, yalnızca yalıtılmış ortamlarda kullanıldı. Sonra, büyük apartmanların ısıtma sistemlerinin kazan ve radyatörlerine de uygulandı. Birinci Dünya savaşından sonra, merkezî ısıtma ve soğutmanın gelişmesiyle, denetim endüstrisi de büyük bir aşama yaptı.

Bimetal şeritler:
 

Bimetal şeritler:

Bir termostat türü, maddelerin ısıyla genleşmesi ilkesine dayanarak çalışır. "Bimetal şerit" adı verilen bu türde, birbirine kaynaklanmış iki metal şerit kullanılır. İki metalin ısıl genleşme katsayıları farklıdır; yani, ısıtıldıklarında farklı miktarlarda uzarlar. Sözgelimi pirinç, her santigrat sıcaklık derecesi için 1/50 000 oranında genleşir. Bakırın genleş-
mesiyse, bunun yaklaşık % 90'ı kadardır. Bimetal şeridin metalleri, ısıtıldıklarında farklı oranlarda gen-leştikleri için, şerit, daha az genleşen yana doğru eğilir. Bu eğilmeden yararlanılarak, ya bir supap ve kol çalıştırılır ya da bir ELEKTRİK DEVRESİ tamamlanır (ya da kesilir). Şerit,devrenin ucuna değince akım geçer, değmezse geçmez.

Bimetal şerit, merkezi ısıtma sistemlerinde oda termostatı olarak kullanılır. «U
Başka bir duyarlı aygıt da, hafif metalden yapılmış, oluklu duvarları olan bir kap biçimindedir. Bu kabın içi, bir sıvı ya da gazla doludur. Sıcaklığın artması, kabın içindeki maddenin genleşmesini ve kabın uzamasını sağlar. Kap, ince bir boruyla, belirli bir uzaklıktaki bir ampule bağlanır. Ampulün sıcaklığı değişince, içindeki maddenin basıncı da değişir. Bu basınç
değişikliği, aynı biçimde darahp genleşen ana kaba iletilir.

öteki aygıtlar
 

öteki aygıtlar Sıcaklığa duyarlı aygıtların başka bir grubunu da. elektrikli düzenekler oluşturur. Metal, sıcaklığı yükselince elektrik akımına DİRENÇ gösterir. Bir tel parçasına değişmez gerilim uygulandığında, sıcaklık yükseldikçe, geçen akım azalır. Bu etki termostatta kullanıldığında, doğrudan etkili bir denetim elde edilebilir.

Evlerde kullanılan ısıtma sistemlerinde birden çok termostat vardır. Kazana daldırılan ve «sınır anahtarı
Bütün termostat çeşitleri GERİ BESLEME ilkesine göre çalışır, bir işlemin çıkışından (burada sıcaklıktan yararlanılır), onu denetleyen girişlere bilgi taşırlar.