Palyaçoluk İlk Palyaçolar
 

Palyaçoluk İlk Palyaçolar






Palyaço, dikkat çekici özel makyajı, renkli giysileri ve yaptığı türlü maskaralıklarla sirklerde izleyicileri eğlendirmeye ve güldürmeye çalışır {bak. SÎRK). Bu gösterilerde, gülünç olduğu kadar saçma ve abartılı hareketlerde bulunur.

İlk Palyaçolar

Genellikle sirklerin kapsamı içinde düşündüğümüz palyaçolar, sirklerin ortaya çıktığı 18. yüzyıldan yüzlerce yıl önce de vardı. Eski Yunan'da saçlarını kazıtan, kabarık olması için içi doldurulmuş giysiler giyen palyaçolar fars ve pantomimlerde ikincil rollerde görülür, asıl oyuncuların hareketlerini taklit ederlerdi {bak. Pantomim). Roma'daki pantomimlerde palyaço sivri külahı ve rengârenk yamalı gömleğiyle öbür oyuncuların alay ve küçümsemesine hedef olurdu.

Eskiçağda saraylara, hükümdarlan eğlendirmek ve güldürmek için köle pazarlarından güldürme yeteneğine sahip, zeki ve hünerli kişiler satın alınırdı. Bu gelenek ortaçağda da sürdü. Soytarı olarak da anılan bu palyaçolar deli ya da aptal numarası yaptıklan için, yaygın toplumsal ve ahlaki değerleri alaya almalarına ve yüksek sınıftan kişilerle alay etmelerine ses çıkartılmazdı. Saraylarda soytarı bulundurma geleneği Avrupa'da 18. yüzyıla kadar sürdü. Osmanlı sarayında ise II. Bayezid döneminde (14811512) başladı ve Tanzimat döneminde (183976) kaldırıldı.




Avrupa'da ortaçağda gezgin şarkıcılar ve hokkabazlar günümüzdeki gibi palyaço numaralan yaparlardı. Başkalarını güldürmeyi meslek edinen gerçek anlamda palyaçolar ancak ortaçağın sonlannda ortaya çıktı. 16. yüzyılın başlanna gelindiğinde, daha sonraki yüzyıllarda kuşaktan kuşağa geçecek ilginç palyaço tipleri yaratılmıştı. İtalyanlar'ın halk tiyatrosu commedia dell'arte'mn tiplerinden Arlecchino, önceleri sık sık aşk yüzünden başı derde giren hazırcevap bir uşak rolündeyken, giderek dolaplar çeviren bir akrobat durumuna geldi (bak. KOMEDİ). Baklava desenli, vücuduna yapışık bir giysisi, siyah, yanm maskesi vardı. Tuhaf bir ses çıkaran değneğiyle ikide bir kurbanlarını pataklar, izleyicileri kahkahaya boğardı.

İngiltere'de palyaço başlangıçta ortaçağ dinsel oyunlarında, şeytana bile pabucunu ters giydiren, düzenbaz ve hain bir tip olarak ortaya çıktı. İngiliz sahnelerinde görülen ilk palyaçolann en ünlüleri, her ikisi de Shakespeare'in tiyatrosunda çalışmış olan William Kempe ve Robert Armin'di. 17. yüzyılın gezgin İngiliz oyuncuları sahne palyaçosunu Almanya'ya tanıttılar. Üzerine bol gelen ceketi, kulaklarına kadar inen şapkası, kırmalı geniş yakası ve kocaman ayakkabılarıyla bu palyaço tipi günümüzde de pek değişmedi. Arlecchino oyunlannın kaba ve budala Pedrolino'su Fransa'da değişime uğradı. Ünlü Fransız pantomim sanatçısı JeanGaspard Deburau 19. yüzyılın başlannda yeni bir palyaço tipi yarattı. Bu, bol beyaz giysileri içinde, çocuksu tavırlı, iyimser ama aşkta aradığını bulamayan Pierrot idi.