Elektrik Ve Elektronik Sanayinin En Önemli Ham Maddesi Nedir
 

Elektrik ve elektronik sanayinin en önemli ham maddesi nedir

1.1. Demir

Ağır sanayinin hammadesi olan demir her türlü inşaat (bina, demiryolu köprü, vb.)

makine ve teçhizatının üretiminde kullanılır. Magmatik, metamorfik ve tortul kö-

kenli demir yataklarına sahip olan ülkemiz demir rezervleri bakımından oldukça

zengindir. Yaklaşık 900 milyon ton rezervi olduğu tahmin edilen demir yataklarından

tenörü en yüksek olanlar Sivas ilindeki Divriği (125 milyon ton) ve Kangal (140 milyon

ton) çevresi ile Malatya ilindeki Hekimhan-Hasan Çelebi (470 milyon ton) çevresidir. Bu sahalar

Karabük ve Ereğli demirçelik fabrikalarının gereksiniminin büyük kısmını

karşılar. Ayrıca Adapazarı doğusunda Çam dağı, Edremit İvrindi arasında Eğmir,

Ege bölgesinde Simav ve Torbalı'da, Kayseri, Adana ve Hatay illerindeki demir yatakları

önemlidir.

Türkiye 4.924.874 ton demir üretimi yapmasına karşılık bir üretim fabrikaların gereksinimini

karşılamaz, bu nedenle yaklaşık olarak 600.000 tonluk açık dışalım ile

karşılanır.

1.2. Krom

Ülkemiz krom rezervi açısından oldukça zengin olup (36.800.000 ton) bu bakımdan dünya

dördüncüsü (birinci Güney Afrika 6 milyar ton, ikinci Zimbabwe 1,6 milyar ton,

üçüncü Rusya 68 milyon ton) durumundadır. Yüksek kaliteli çelik elde etmek için

kullanılan bu maden savaş araç gereçleri yol yapım makinaları, gemi, uçak ve lokomotif

motorlarının yapımında kullanılır.

Ülkemizde en geniş rezervleri Elazığ ilinde Maden ilçesi -Alacakaya (Guleman) çevresi ile

(10.000.000 tonun üzerinde) Muğla-Denizli arasında (Muğla ilinin Fethiye ve Köyceğiz

çevresi ile Denizli'de Acıpayam ve Buldan ilçesi çevresinde 20.000.000 ton civarında)dadır.

Diğer krom yatakları Bursa ili Osmaneli ilçesi, Eskişehir ili Mihallıççık çevresi, Kop

dağı doğu etekleri (Erzurum), Adana, Aladağ yataklarıdır.

Türkiye Cumhuriyet öncesinden beri krom dışsatımı yapar. Günümüzde yıllık üretiminin

hemen hemen yarısını dışarıya satar. Geri kalan kısmı ise Antalya ve Elazığ'daki

ferrokrom fabrikalarına gönderilir.

1.3. Bakır

Yumuşak bir metal olduğundan ülkemizde ilkçağlardan beri işletilmekte olan bir

madendir. Anadolu'da tarihi çağlar içinde çeşitli araç-gereç ve süs eşyası yapımından

kullanılan bakır günümüzde elektrik ve elektrikli sanayi ürünleri ile elektrik,

dinamo ve dinamo motorlar yapımında kullanılır. Ayrıca çeşitli alaşımları da (bakır-

çinko alaşımı olan pirinç, bakır, çinko nikel alaşımı olan özel pirinç ve bronz) bazı

işkollarının ana malzemesidir.

Ülkemizde Karadeniz Bölgesinde Hopa ve Borçka'da Murgul (60.000.000 ton) Diyarbakır

çevresinde Ergani (50-60.000.000 ton) ve Elazığ'ın Maden ilçesi çevresinde geniş

yataklara sahiptir. Açık işletmeler şeklinde izabe edilen bakır Ergani'den demiryolu

ile Murgul'dan ise denizyoluyla diğer bölgelere sevk edilir. Bu sahalar dışında Kas-

tamonu ili Küre ilçe merkezi çevresinde Rize ili Çayeli ilçesinin Madenköy çevresinde

çıkartılır.

Üretimde önemli olan saf bakır üretiminde Türkiye çok üretim yapan ülkeler sıralamasında

bazen dünya yedincisi, bazen dünya altıncısı durumundadır.

Ağır sanayinin hammaddesini oluşturan manganez bakımından da zengin rezervlere

(20.000.000 ton) sahip olan ülkemizde bu maden Banaz (Uşak ili) Çatalca (İstanbul),

Vize (Kırıklareli), Dursunbey (Balıkesir), Hafik (Sivas), Fethiye (Muğla) vb. çıkarılır.

2. Kimya Sanayinin Hammaddesi Olan Madenler

2.1. Bor (Boraks)

Kimya sanayinin önemli hammaddelerinden biri durumunda olan bor tuzları bakımından

ülkemiz oldukça zengindir. Dünya rezervlerinin % 50'sinden fazlasını elinde

bulunduran ülkemizde cam, seramik, temizlik maddeleri, gübre, kumaş boyaları, kağıt

hamuru yapımı ve yangın söndürmede kullanılırken, son yıllarda atom reaktörlerinin

yapımında ve roket yakıtlarının yapımında kullanılmaktadır. Ülkemizde en

zengin rezervler Seyitgazi ve Kırka (Eskişehir ili) çevresinde işletilir. Bu sahada rezervlerin

500.000.000 ton civarında olduğu sanılmaktadır. Ayrıca 100.000.000 ton rezerve

sahip olan Seyitgazi ve Emet (Kütahya ili) ile 20-25.000.000 ton rezervleri olan Bigadiç

ve Susurluk (Balıkesir) diğer önemli sahalardır. Bu madenin üretimi tüvenan

olarak 2.062.000 ton konsantre olarak 1.198.000 tondur.

Çizelge 9.1: Seçilmiş Madenlerin Üretim Miktarı

Taşkömürü (ton) 5.628.747

Linyit (ton) 49.892.206

Ham Petrol (ton) 3.753.610

Doğal Gaz (m3) 212.488.086

METAL MADENLER

Demir (ton) 4.924.874

Krom (ton) 1.204.691

Bakır (ton) 4.018.506

Kurşun-Çinko (ton) 397.765

Boksit 772.673

METALİK OLMAYAN MADENLER

Sodyum Sülfat (ton) 433.872

Barit (ton) 366.995

Manyezit (ton) 845.124

Bor (ton) 2.062.758

2.2. Tuz

Türkiye tuz yatakları bakımından oldukça zengindir. Tuz üretilen kaynaklara tuzla

denir. Bu kaynaklar deniz tuzu, göl tuzu ve kaya tuzu olmak üzere üçe ayrılır. Deniz

suyundan buharlaşma ile elde edilen tuza en tipik örnek İzmir Çamaltı tuzlasıdır.

Bu sahadan yılda 500 bin ton tuz elde edilir. Göl tuzlaları ise Tuz gölü kıyısındaki Yavşan

tuzlası (250-350 bin ton üretim) ile Kaldırım Tuzlasıdır (550-600 bin ton). İç Anadolu

(Çankırı, Yozgat, Nevşehir, Kırşehir vb.) ve Doğu Anadolu (Kars, Erzurum, Ağrı vb.) bölgelerinde

kayatuzu şeklinde olan tuz madenlerine rastlandığı gibi kaynak suları

tuzlaları da (Sivas, Çorum, Konya Yozgat, Erzincan, Tunceli vb.) dikkati çeker.

Tuz üretiminin % 75-80'ini deniz ve göl tuzlalarından sağlayan ülkemiz yaklaşık

olarak 2 milyon tona (1.888.962) yakın üretim yapar.

Kimya sanayine hammadde sağlayan diğer madenlerden kükürt Keçiborlu (Isparta),

Simav (Kütahya), Karacasu (Aydın)'da, fosfat Mardin ili Mazıdağ ilçesinde, civa

Kütahya ve Ödemiş'te çıkartılmaktadır.

Çizelge 9.2: Tuz Üretimi

Kaya Tuzu 76.340

Göl Tuzu 1.268.696

Deniz Tuzu 504.160

Kaynak Tuzu 39.766

Toplam 1.888.962

Şekil 9.1: Türkiye Çıkartılan Başlıca Madenler ve Çıkarıldıkları Yerler

3. Taş ve Toprağa Dayalı Sanayiye Hammadde Sağlayan Madenler

Türkiye'de bu sanayi koluna hammadde sağlayan en zengin kaynaklardan biri

mermerdir. Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde işletilen zengin mermer

ocakları vardır. Bunlardan Marmara Bölgesinde özellikle Marmara Adası ve Kapıdağ'da

Ege Bölgesin'de ise Afyon'da işletilenler önemlidir. Ayrıca Eskişehir, Sivas,

Denizli, Kırşehir, Manisa, Çanakkale gibi birçok ilimizde mermer ocakları vardır.

Çimento hammaddesi sağlayan doğal kaynaklardan kil alüvyal havzalar, neojen

sahalarda vb. zengin rezervlere sahip olup Mihalıççık (Eskişehir), Söğüt (Bilecik), Yenice

(Çanakkale), Şile, Sarıyer, Büyükdere, (İstanbul) gibi alanlarda dikkati çeker. Jips

(Alçıtaşı) rezervleri en çok İç Anadolu bölgesinde Ankara, Çankırı, Sivas, Eskişehir ve

Kayseri'de en kaliteli kireçtaşı ise Çankırı, Ankara, Kırşehir, Kütahya, Bursa ve Mardin'de

yer alır.

Eskişehir ilinde lületaşı, Muğla, Milas ve Aydın illerinde zımpara diğer yeraltı zenginliklerimiz

arasındadır.