ForumSinsi - 2006 Yılından Beri - Altın Yapma Hayali Idam Sehpasında Son Buldu

İki Türk profesörün altın üretmeyi başardığı haberi bana Dördüncü Murad döneminde altın yapma iddiasıyla ortaya çıkıp, sonunda kellelerini kaybeden simyacıları hatırlattı.Geçen hafta Washington Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi'nden iki Türk profesörün, laboratuvarda biyolojik ortamda altın parçacığı üretmeyi başardığı haberi bana insanlığın binlerce yıldır başka maddeleri altına çevirme çalışmalarını ve Dördüncü Murad döneminde asılan bir kadın simyacıyı hatırlattı.

İNSANLIĞIN ALTIN HAYALİ

Bakır, kurşun gibi metalleri genellikle altına dönüştürmeye çalışan simya tarih boyunca hep gözde bir yalancı bilim oldu. Kralların, sultanların saraylarında simyacılar çalıştı. Simyacılar kitaplar yazıp, geliştirdikleri formülleri gizli sembollerle ifade ettiler.

Simyacıların metalleri altına dönüştürmek için kullandıkları maddeye "simyacı taşı" veya "felsefe taşı" denirdi. Bu taş dokunduğu her maddeyi altına çevirdiği gibi, felsefe taşından elde edilecek iksir de içen insanlara ölümsüzlük getirecekti.

Simya alanında İslam dünyasında da önemli çalışmalar yapıldı. Ebubekir Razi'nin çalışmaları Avrupa dilerine çevrildi. Ancak 17. yüzyıldan sonra simya araştırmaları azaldı. Bilimin gelişmesiyle birlikte bu yolla altın yapılamayacağı anlaşılınca simyacılar tarih sahnesinden çekildiler. Simyacılar araştırmalarıyla altın yapamadılar ancak kimya ilminin gelişmesini sağladılar.

KADIN SİMYACI

Dünyanın belki de tek kadın simyacısı ise Dördüncü Murad döneminde faaliyet gösteren Maanoğlu Fahreddin'in kızıydı.

Dördüncü Murad döneminde Lübnan'da isyan eden Dürzi emirlerinden Maanoğlu Fahreddin idam edilmiş, hayatta kalan oğulları ise Enderun'a alınmıştı. Maanoğlu Fahreddin'in ailesinden yakalanamayan bir kişi vardı, o da kızıydı. Maanoğlu'nun kızı erkek kılığında kaçarak Diyarbakır'a gitmişti. Diyarbakır'da Rumiye Şeyhi'nin yanına sığınan kız bakırı gümüş, gümüşü de altına dönüştürüyordu. Bu yaptıklarıyla herkesi kendisine hayran bırakmıştı. Ancak kimse değişenin madde mi yoksa sadece renk mi olduğuna bakmamıştı.

Bir süre sonra, 1638'de Bağdat seferine çıkan Dördüncü Murad, Halep'te konakladı. Rumiye Şeyhi, Halep'e padişahın yanına giderek birçok hediye ile birlikte Maanoğlu'nun kızının yaptığı altın külçelerini de "Hünkârım sana hazine lazımdır. Bu bilgi, evliya sanatıdır, ancak bu kız bir yolla ona ulaşmış. Sultanım dilerse yapar" diyerek Dördüncü Murad'a sundu.

Sultan, Rumiye Şeyhi gibi bölgenin saygın bir isminin söylediklerine itibar etti. Halep'ten Diyarbakır'a geçince kızı yanına getirtip, altın yapması için 100 altın verdi. Kıza da ihtiyaçları için bol miktarda para verildi. Bağdat seferine devam eden Dördüncü Murad işini sağlama almak için madenlerden anlayan bir kapıcıbaşıyı kızın yanına bırakmıştı.

Padişah ayrıldıktan sonra Maanoğlu'nun kızı gününü gün etmeye kendisine verilen paraları eğlencelerde harcamaya başladı. Kapıcıbaşı, bir şeyler yap, ondan sonra eğlen deyince, kız daha önce Rumiye Şeyhi'ne yaptığı gibi sarartılmış madenleri ona verdi. Ancak kapıcıbaşı bunların sahte olduğunu söyleyince Maanoğlu'nun kızı zamanla daha iyilerini yaparım dedi. Aradan zaman geçti ancak altın ortaya çıkmadı. Kapıcıbaşı, bunun üzerine hünkâra bir mektup yazarak kızın sahtekâr olduğunu haber verdi. Maanoğlu'nun kızı ise bu arada gününü gün etmeye devam ediyordu. Beş ay sonra Diyarbakır'a dönen Dördüncü Murad, Maanoğlu'nun kızını ibret-i alem için Diyarbakır meydanında astırdı. Kendisine bir sahtekâr getirdiği için Rumiye Şeyhi'ni de öldürttü.

MODERN LÜBNAN'IN KURUCUSU

Dördüncü Murad çocukluk günlerinin ardından 1632'de yönetimi ele alıp, ilk olarak İstanbul'da devlet otoritesini tesis etmişti. Ancak devlet yönetimindeki gevşeklik yüzünden imparatorluğun birçok yerinde asiler kendi otoritelerini kurmuşlardı. Bunlardan biri de Lübnan'daki Dürzi emirlerinden Maanoğlu Fahreddin idi.

Dördüncü Murad, Küçük Ahmed Paşa, komutasındaki bir orduyu Maanoğlu üzerine gönderdi. Ahmed Paşa, Maanoğlu Fahreddin'i mağlup etti. Daha sonra oğullarıyla birlikte İstanbul'a gönderdi. Hayatı Avrupa'da birçok araştırma ve romana konu olan ve bazı araştırmacılar tarafından modern Lübnan'ın kurucusu olarak kabul edilen Maanoğlu Fahreddin, 13 Nisan 1635'te idam edildi.

SULTAN MURAD KORKUSUNDAN SİMYACI KALMADI

Dördüncü Murad, Bağdat seferinden İstanbul'a döndüğünde bu sefer Afrikalı bir simyacıyla karşılaşmıştı. Ben iksir fennini bilirim, altın yaparım diyen adamın ihtiyaçları karşılandı. Günlerce çalışan Afrikalı simyacı, padişahın huzurunda bir gösteri yapıp, uzun uğraşlar sonucunda elde ettiği maddeyi Dördüncü Murad'a sundu. Sultan, bir elinde saf altın diğer elinde simyacının verdiği maddeyi tutarak ikisini tarttı. Sonucu beğenmeyince simyacının kellesi uçurulup, vücudu denize atıldı. Dördüncü Murad'ın vaadlerini gerçekleştiremeyen simyacılara karşı sert tavrı yüzünden imparatorlukta simyacı kalmadı.

Erhan Afyoncu