Litvanya-Tarihi-Ekonomisi
 

Litvanya-Tarihi-Ekonomisi


Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, SSCB'yi oluşturan 15 cumhuriyetin en küçüklerinden biridir. 191840 arasında bağımsız bir devlet olan Litvanya'nın ulusal tarihi 13. yüzyıla dayanır.

RESMİ ADI: Litvanya Cumhuriyeti.

YÖNETİM BİÇİMİ: Çok partili, tek meclisli cumhuriyet.

YÜZÖLÇÜMÜ: 65.301 km2.

NÜFUS (1992): 3.802.000.

BAŞKENT: Vilnius.

COĞRAFİ ÖZELLİKLER: Yer yer bataklık ve turbalıklarla kaplı, sularını Nyemen Irmağı'nın topladığı düzlüklerden oluşur. Buzulların oluşturduğu çok sayıda göl vardır.

BAŞLICA ÜRÜNLER: Keten, şekerkamışı, patates ve yem bitkileri, hayvansal ürünler, metal ürünleri, gıda.

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1992): Vilnius (596.900), Kaunas (433.600), Klaipeda (208.300), Siauliai (149.000), Panevezys (132.300).




Baltık Denizi kıyısında yer alan Litvanya'nın kuzeyinde Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, güneybatısında Polonya ve Rusya Federe Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti' nin bir bölümü, güney ve güneydoğusunda Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bulunur. Litvanya'nın yüzölçümü 65.200 knr'dir. Ülke yer yer bataklık ve turbalıklarla kaplı düzlüklerden oluşur. Batıya doğru akan Nyemen Irmağı'nın döküldüğü Baltık Denizi' nin kıyıları kumullarla kaplıdır. Buzulların oluşturduğu çok sayıda küçük göl vardır. Ülkenin büyük bölümünü, Nyemen Irmağı' nın suladığı alçak ve düz bir ova oluşturur. Doğuda, göllerin yer aldığı engebeli bir bölge vardır. Toprak verimsizdir; ülkenin yüzde 17'si daha çok köknar ve çamlardan oluşan ormanlarla, yüzde 25'i de çayır ve otlaklarla kaplıdır. Yazlar serin, kışlar soğuk geçer. Yılın dört ayında, sıcaklık donma noktasının altındadır.



Halkın çoğu tarım ve ormancılıkla geçinir.
Verimsiz topraklarda patates, çavdar, yulaf ve şekerpancarı yetiştirilir. Hayvancılık da önemlidir. Çok sayıda domuz, sığır, koyun ve kaz beslenir. Kömürü, petrolü ve madenleri bulunmayan Litvanya'da fabrika sayısı da azdır. Nyemen Irmağı'nın üzerinde, Kaunas yakınlarında bir hidroelektrik santral vardır. Vilnius'a borularla doğal gaz sağlanır. Nyemen'in 670 kilometrelik bölümü trafiğe açıktır. Keresteler ırmakta salla taşınır. Önemli kentler 582.000 (1989) nüfuslu başkent Vilnius, Kaunas ve bir liman kenti olan Klaipeda'dır.

Halkın yüzde 80'i Litvanyalı'dır, geri kalan nüfus eşit oranda Polonyalılar ve Ruslar'dan oluşur. Kendi özgün dilleri ve kültürleri olan Litvanyalılar, güzel halk öykülerini yüzyıllardır kuşaktan kuşağa aktarmışlardır. Halkın büyük bölümü Katolik Kilisesi'ne bağlı olmakla birlikte az sayıda Protestan da vardır.

Tarih

Litvanyalılar ilk kez 13. yüzyılda, ülkelerine saldıran Toton Şövalyeleri'ne karşı birleştiler. Daha sonra topraklarını genişleterek 15. yüzyılda Ukrayna'nın büyük bir bölümü ile Beyaz Rusya'yı da kapsamak üzere, Baltık Denizi ile Karadeniz arasında kalan bölgeyi tümüyle egemenlikleri altına aldılar.

13. ve 14. yüzyıllarda Litvanya daha çok Rusya'nın ve Ortodoks Kilisesi'nin etkisi altında kaldı. 1386'da Litvanya Grandükü II. Wladyslaw Jagiello'nun Polonya Kraliçesi Jadwiga ile evlenmesi sonucunda, iki ülke 1569'a kadar tek yönetim altında birleşti ve önemli bir güç durumuna geldi. Polonya'nın ve Katolik Kilisesi'nin etkisi de ön plana geçti. 15691795 arasında ise Polonya ile Litvanya tek bir devlet halinde birleşmek üzere bir antlaşma yaptılar.




1795'te Litvanya, Rus Çarlığı'na bağlandı. Rusya'ya karşı iki ayaklanma başarısızlıkla sonuçlandı. Çarlar Litvanya'daki ulusal direnişi sert yasalar ve sınırlamalarla yok etmeye, Katolik dininin yerine Ortodoksluk'u kabul ettirmeye çalıştılar. Litvanya dili unutturulmaya çalışıldı ve zaman zaman yasaklandı. I. Dünya Savaşı süresince bazen Alman, bazen de Rus ordularının işgali altında kalan Litvanya, 1918'de bağımsızlığını ilan etti.

İki dünya savaşı arasında tarım ürünlerinin devletçe desteklendiği kooperatifler kuruldu. Büyük toprak sahiplerinin topraklarına dokunulmadıysa da, topraksız köylülere bazı olanaklar sağlandı. İlköğretim zorunlu oldu ve ulusal bir üniversite kuruldu. Demokratik bir anayasa hazırlandıysa da yürürlüğe konmadı. Cumhuriyet, kısa ömrünün büyük bölümünde bir diktatörlük olarak kaldı.



1939'da AlmanSovyet Saldırmazlık Paktı' nın imzalanmasından sonra SSCB, Litvanya' da askeri üsler kurdu. 1940'ta SSCB yanlısı Litvanya hükümetinin kararıyla Litvanya SSCB cumhuriyetleri arasına girdi. II. Dünya Savaşı sırasında 194144 arasında ülke Alman işgali altında kaldı.

Savaş sonunda, 1945'te Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, limanı Klaipeda ile başkenti Vilnius'u yeniden ele geçirdi. Siyasal ve ekonomik açıdan SSCB'ye bağlı olan Litvanya'da okullarda anadil Litvanca'nın yanı sıra Rusça zorunlu ders olarak okutulur.
Litvanya Yüksek Sovyeti'nde 11 Mart 1990'da, tek yanlı bağımsızlık kararı alınarak, milliyetçi SAJUDIS'in (Halk Cephesi Örgütü) önderi olan Vitautas Landsbergis devlet başkanı seçildi.
Litvanya kültürel geleneği yazı, şiir ve mimari yanında seramik, ağaç oymacılığı ve dokuma gibi el sanatlarıyla sürmektedir.

1980'lerin sonlarında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'nde (SSCB) yürürlüğe konan reformlarla birlikte Litvanya'da milliyetçi eğilimler güç kazandı. 1990'da yapılan ilk serbest seçimlerde Sajudis adlı milliyetçi hareketin desteklediği adaylar parlamentoda çoğunluğu elde ettiler. Sajudis'in önderi Vytatus Landbergis cumhurbaşkanlığına seçildi. Litvanya 11 Mart 1990'da bağımsızlığını ilan ettiyse de, SSCB'nin ekonomik ambargo uygulaması nedeniyle bağımsızlık kararını askıya almak zorunda kaldı. SSCB'de Ağustos 1991'de Gorbaçov yönetimini devirmeyi amaçlayan başarısız darbe girişiminin ardından, Sovyet hükümeti 6 Eylül'de Litvanya'nın bağımsızlığını tanıdı. Litvanya birkaç gün sonra Birleşmiş Milletler'e (BM) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı'na (AGİK) kabul edildi.

1992'nin ilk 9 ayında sanayi üretiminde yüzde 47,5'lik bir düşüş görüldü. Yılın bütününde ulusal gelirin yüzde 20 düşeceği tahmin ediliyordu. Bu kötü ekonomik durumun da etkisiyle, Ekim 1992'de yapılan seçimlerde, eski Komünist Parti önderi Algirdas Brazauskas başkanlığındaki Litvanya Demokratik İşçi Partisi (LDİP) 78 üyelik kazanarak parlamentoda çoğunluğu elde etti. Sajudis ise yalnızca 28 üyelik kazanabildi. Pazar ekonomisine geçiş konusunda daha ihtiyatlı bir politika izlenmesinden yana olan LDİP, Moskova ile ilişkilerde pragmatik bir yaklaşım benimseneceğini açıkladı.

İntihar Oranının En Yüksek Olduğu Ülke
 

İNTİHAR ORANININ EN YÜKSEK OLDUĞU ÜLKE?

Litvanya!...

2003'te 100 binde 42 gibi bir intihar oranı vardı. Yani toplamda 1500 kişi intihar etmişti. Yani trafik kazalarından ölenlerden çok fazla... Litvanya'da intiharlar Britanyanın altı katı, ABD'nin beş katı, dünya ortalamasının üç katıdır.

Cevap : Litvanya-Tarihi-Ekonomisi
 

DEVLETİN ADI: Litvanya Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Vilnius

YÜZÖLÇÜMÜ: 65.200 km2

NÜFUSU: 3.750.000

RESMİ DİLİ: Litvanca

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Ruble

Baltık Denizi kıyısında yer alan bir Avrupa devleti. Kuzeyinde Letonya, doğusunda Beyaz Rusya, güneyinde Polonya, batısında Baltık denizi yer alır.


Târihi


Ülkenin yerleşik halkı olan Litvanlar, Baltık kıyısına M.Ö 3000 yıllarında gelip yerleştiler. Uzun yıllar ticâretle uğraşarak geçimlerini temin ettiler. Baltık ülkeleri M.S. 9. asırda Vikinglerin istilâsına uğradı. Fakat Litvanya bağımsızlığını korudu. Litvanlar 1236'da Mindavgas'ın idâresinde bir birlik sağladılar. Mindavgas, Hıristiyanlığı kabul ederek kendini kral îlân etti ise de Litvanlar Hıristiyanlığı kabul etmedi ve 1263'te Mindavgas'ı öldürdüler. Litvanya Grandüklüğü 1290'da yeniden birleşti. On dördüncü asır boyunca topraklarını genişlettiler ve bölgede en önemli güçlerden biri oldu. Litvanlar ancak 1387'de Hıristiyanlığı kabul ettiler. Litvanların Hıristiyanlığı kabul etmeleri Polonya ile sıkı ilişkilere girmelerine sebeb oldu. Bu ilişkiler neticesinde 1569'da Litvanya Polonya'ya bağlı bir bölge hâline geldi. On sekizinci asrın sonlarında Polonya'nın parçalanması üzerine Rusya Litvanya topraklarını ilhak etti.


Birinci Dünyâ Harbi sırasında Litvanya topraklarının büyük bölümünü Almanlar işgâl etti. Aralık 1917'de Litvanya Ulusal Konseyinin bağımsız Litvanya Devletini kurmasına ses çıkarmayan Almanya, tam mânâsıyla bağımsız olarak hareket etmelerine izin vermedi. Ertesi sene Litvanya Almanya ile ilişkisini keserek yeniden bağımsızlığını îlân etti ve aynı sene Kasım ayında Augustinan Voldemanas başkanlığında bir hükûmet kuruldu. Bu sırada Ruslar bölgede sosyalist bir idâre kurmak için Baltık ülkelerini işgâl ettiler. Kızılordu Litvanya,Estonya ve Letonya tarafından mağlup edilerek geri çekilmek mecbûriyetinde bırakıldı.


Litvanya bu sırada bölgede egemenliği kurmak isteyen Almanlara bağlı kaldı. Almanlar Litvanyalıların düzenli ordu kurmasına mâni oldu. Alman orduları 15 Aralık 1919'da Litvanya'dan çekildi. Bir süre sonra Litvanya ve diğer Baltık ülkelerini tanıyan Rusya bir seri antlaşma imzâladı.


Litvanya'da 1926 senesi Aralık ayında otoriter bir başkanlık rejimine geçildi. Milliyetçi tek parti yönetimi, Cumhurbaşkanı Antanas Smetona'nın 1929'da başbakanı görevden alarak kendini halkın lideri îlân etmesi ile iyice otoriter bir hal aldı.


Almanya'nın 1939'da Polonya'yı yenmesinden sonra Rusya Baltık ülkeleri ile karşılıklı yardımlaşma anlaşmaları imzâladı ve bu ülkelerde askerî üsler kurmak için izin verilmesini istedi. Diğer Baltık ülkeleri gibi Litvanya da uluslararası alanda bir müttefik bulamayınca Ruslara üs kurması için izin verdi. 14-15 Temmuz 1940'ta yapılan seçimleri Sovyet yanlısı adaylar kazandı. Seçimler sonrası kurulan Litvanya hükûmeti ve parlamentosu Sovyetler Birliğine katılma kararı aldı. SSCB Yüksek Sovyeti bu isteği onayladı ve Litvanya Sovyetler Birliği cumhûriyetleri arasına girmiş oldu.
İkinci Dünyâ Harbi sırasında Almanya'nın işgâline uğrayan Litvanya'da 473.000'e yakın insan öldü. Savaşın ardından bölgeye hâkim olan Sovyet hükûmeti çok sayıda Litvanyalıyı sürgüne gönderdi. Sosyalist rejim yeniden kurulunca Litvanya'da 1951'e kadar gerilla harbi devâm etti. 1951'den sonra iç karışıklıklara kesin olarak son verildi ve Sovyetler Birliği tamâmen Litvanya'da hâkimiyeti ele geçirdi.


Litvanya 1991'e kadar Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 cumhûriyetten biri olarak kaldı. Rusya'da başlayan reform hareketleri neticesinde 1991'de Litvanya bağımsızlığını îlân etti. Rusya Federasyonu dâhil Avrupa devletleri Litvanya Cumhûriyetini tanıdı.


Fizikî Yapı


Yüzölçümü 65.200 km2 olan Litvanya topraklarında, geçmişteki buzulların tesiri yaygın olarak görülür. Genelde ülke toprakları düzdür. Kıyı düzlüklerinin ardından kum, çakıl ve çakıl taşlarından meydana gelen Ziezmariai Ovası yer alır. Ovadaki kum tepeleri sık çam ormanları ile kaplıdır. Ülke topraklarını sulayan akarsular Menderes meydana getirerek Baltık Denizine dökülür. Beyaz Rusya sınırında irili ufaklı göller vardır.


İklim


İklimi ılımandır. Atlas Okyanusundan gelen hava kütlelerinin etkisi altındadır. Yazlar genelde serin ve yağışlı geçer.


Tabiî Kaynaklar


Mâdenler: Ülke topraklarında çeşitli mâdenler bulunur. Denizde petrol arama çalışmaları devam etmektedir. Başlıca mâdenleri sülfat, alçıtaşı, kireçtaşı, demir cevheri, turba, dolomit'tir.


Bitki örtüsü ve hayvanlar: Ziezmariai Ovasında bulunan kum tepeleri çam ormanları ile kaplıdır. Yabânî hayvan bakımından ülke toprakları çok zengindir. Başlıca av hayvanları sığır, mink, vaşak, yaban domuzu, geyik, kurt, tilki, susamuru, porsukdur. Ayrıca 300'den fazla kuş türü yaşar.


Nüfus ve Sosyal Hayat


3.750.000 olan Litvanya nüfûsunun % 80'ini Litvanlar, % 9'unu Ruslar, % 8'ini Polonyalılar, % 2'sini Beyaz Ruslar meydana getirir. Nüfûsun büyük kısmı tarımla uğraşır. İlk ve orta öğretim mecbûri olup parasızdır. Ülkede 12 yükseköğretim kurumu vardır. Seramik, ahşap oymacılığı ve dokumacılık gibi el sanatları yaygın olarak yapılır.


Ekonomi


Ülke ekonomisi tarım ve sanâyiye dayalıdır. Hayvancılık gelişmiş olup genelde mandıracılığa ve domuz besiciliğine dayanır. Başlıca tarım ürünleri keten, şekerkamışı, patates ve yem bitkileridir.


Ülke dört ekonomik bölgeye ayrılmıştır. Doğu Litvanya'da metal işleme, ahşap işleme, genel îmâlât ve hafif sanâyiden meydana gelen bir sanâyi sektörü vardır. Güney Litvanya'da metal işleme, îmâlât ve gıdâ işleme sanâyiinden meydana gelen bir sanâyisi vardır. Hayvan yetiştiriciliği ve şekerkamışına dayalı tarım yapılır. Ülkenin elektrik üretimini karşılayan hidroelektrik santralleri bu bölgededir. Kuzey Litvanya tarım bölgesidir. Batı Litvanya ekonomisi ise gemi yapımı ve tâmirâtı ile balık işlemeciliğine dayanır.