Ahmedi-Tacettin İbrahim Bin Hızır
 

Ahmedi-Tacettin İbrahim Bin Hızır






Ahmedi, asıl adı Tacettin İbrahim bin Hızır, türk şair (? 1330-? 1413). Ger-miyan Beyliği bölgesinde Uşak ve Kütahya'da doğduğu ileri sürülmüştür. Babasının adı Hızır'dır. Kütahya'da öğrenim gördükten sonra Kahire'de Şeyh Ekme-leddin'in öğrencisi oldu. islami bilimler yanında tıp ve matematik okudu. Dönüşünde bir süre Aydınoğulları'nın hizmetinde bulundu. Mirkat ül-edep, Mizan ül-edep, Miyan ül-edep gibi kitaplarını Aydınoğlu isa Bey'in öğrenimi için kaleme aldı. Ger-miyan beyi Süleyman Şah'ın hocası ve danışmanı oldu. Murat l'in Germiyan'ı ele geçirmesinden sonra Osmanlılar'm hizmetine geçti. Germiyan'a vali olarak gelen Yıldırım Bayezit'in yanında bulundu. Ankara savaşından sonra bir süre Timur'un himayesinde yaşadı. Bursa'da Emir Süleyman'ın hizmetine girdi.

Cem-şid ü Hurşıt, Tervih ül-ervah gibi mesnevilerini sunduğu şehzadenin ölümünden sonra Mehmet Çelebi'nin hizmetinde çalıştı. 80 yaşını aşmış olarak Kütahya'da, bir söylentiye göre ise, Amasya'da öldü. Divan edebiyatının kuruluş döneminde İran şairlerinden alınan ortak öğelere yerel nitelikler ekleyen ve özellikle dindışı konuları işleyen; sevgi, içki, doğanın güzellikleri gibi temaları ele alan şiirleriyle tanındı. Divan'ı halk diline dayanan kelime dağarcığı, özentısiz, sade söyleyışiyle dikkati çeker. Ömer bin Mezit, Mecmuat ün -nezair'öe onun şiirlerine Dehhani, Ahmet Dai, Şeyhoğlu, Şeyhi, Şeyyat Hamza, Ne-simi gibi şairlerin nazireler yazdığını, onun da Ahmet Dai, Dehhani gibi çağdaşlarına nazireleri bulunduğunu göstermiştir. XIV. yy.'da İbn-i Kemal, Bakı gibi ozanların da Ahmedi'ye yazdıkları nazireleri vardır. Fuzuli Leyla vü Mecnun'unda, Anadolu'da mesnevi yazanlar arasında Şeyhi ile birlikte onun adını anar.

Yapıtlarından Iskendername, Makedonya kralı Büyük İskender'in yaşamını, Doğu ülkelerindeki fetihlerini anlatan bir mesnevidir. Burada İskender'in tarihsel kişiliğine dayanan bilgiler yanında dinsel -destansı motifler de yer alır. Olgun insanı yetiştirecek bir ders ve öğüt kitabı ni-a> teliği taşıyan bu mesnevi din, tasaWuf, | ahlak, felsefe, coğrafya, tıp, siyaset gibi | alanlarda bilgileri içerir.

Yapıtın bir bölü-^ mü de İran destanına göre ilk insan olan S, Keyumers ile başlayıp Emir Süleyman ile <b sona eren dönemin dünya tarihi özetidir. Buradaki "mevlid" bölümünde Hz. Muhammet'in doğumu, Mekke'den Medine'ye göçü, Mirac'ı, mucizeleri, ahlakı, ölümü gibi konular Süleyman Çelebi'nin ünlü Mevlid'i (Vesilet ün-necat) ile benzerlikler gösterir. Ahmedi'nin Mevlid'lnde Süleyman Çelebi'den farklı ve daha ayrıntılı yerler de bulunmaktadır. Bursalı Süleyman Çelebi aynı kentte yaşamış olan Ah-medi'den iki yıl sonra Mevlidini yazmıştı. Süleyman Çelebi'nin Ahmedi ile görüştüğü, ondan etkilendiği, hatta yapıtını ona özenerek kaleme aldığı ileri sürülmüştür. Iskendername 'nin "Dasitan-i tevarih-i mülûk-iâl-i Osman" başlığını taşıyan bölümü ise, manzum ilk osmanlı tarihi olarak değer taşır.

Ahmedi'nin Cemşid ü Hurşit adlı ikinci büyük mesnevisi Çin'de egemen bir hükümdarın Cemşit adlı oğluyla Rum kayserinin kızı Hurşit arasındaki aşk serüvenini konu edinir.
iskendername'yl yazarken İran şairleri Firdevsi ile Genceli Nizami'nin; Cemşid ü Hurşit'ie ise Selman-ı Saveci'nin mesnevilerinden yola çıkan Ahmedi, farsçadan çevirdiği türlü bölümlere türk tarihinden, çağının yaşamından ve halk inançlarından söz eden özgün bölümler de eklemiştir.

Ahmedi'nin yapıtları arasında tıp, astronomi, matematik konularını ele alan manzum Tervih ül-ervah, arapça-farsça manzum sözlüğü Mirkat ül-edep, arapça-nın sözdizimi ve dilbilgisi Mizan ül-edep ve Miyar ül-edep de bulunmaktadır. ( — Kayn.)