Tekerleme Nedir ?
 

Tekerleme Nedir

Tekerleme çocuğun dinleme konuşma ve dilin anlam yapılarının cümlelerin dilin özelliklerini sık sık yapılan tekrarlarla ezber alışkanlığını kazandırarak çocuğun psikomotor becerilerinin gelişmesine katkıda bulunur. Dilin telaffuzu boğumlaması ile bir bütün halinde öğretilmesine katkıda bulunur. Dildeki sembolleri alegorik anlatımı sebep-sonuç ilişkisine dayandırarak dilin mantıksal dizinini kavratır. Dilin matematiğini geliştirir. Dilin gülmece ve eleştirel boyutunu tanıtır.

?Ebe ebe nerede su doldurur derede dere boyu çalılık şu ebe ne de alık ebe suya dalamaz araba da bulamaz ene mene dostum ben sana küstüm armudu kestim tavana astım tap dedi düştü kargalar üşüştü bu da bana düştü.?

Ebe bulma oyunlarındaki tekerlemenin dilin koşullarıyla oyunun eş zamanlı olarak tanıtılması dil aracılığı ile oyun kişilerinin ruhsal ve eylemsel konumlarının belirlenmesi dili oldukça geliştiren bir durumdur.

Tekerlemeler manilerin giriş bölümleri sayışmalar ilk başta anlamsız görünürler çok zengin özlü simgesel içerikleri düşünsel olarak da anlaşılmalarını zorlaştırır ?ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallarken? tekerleme cümlesinin anlamı şudur: anası beşikte olacak kadar küçükken o insan var olmayacağından beşiği de sallayamaz. Belli bir düzeyde doğrudur. Bu sözcük kümesi zaman kavramı üstünde ilginç bir oyun oynuyor. Kuşaklar arasında katılım dolayısıyla ilerde ana olacak her bebekten çocuğun var olduğu söylenebilir. Anasının beşiğini sallayan bir insanın olduğunu söyleyerek bu tekerleme parçası çok ekonomik biçimde tarihsel zaman kavramının dışına çıkıyor. Kısacasımasaldaki olayların tüm kuşaklar için geçerli olacağını anlatmaya çalışıyor (Karabaş 1999: 274). Dil oyunları ile tekerleme çocuğun dil sınırlarını tıpkı düş gücünü düşlerinin sınırlarını genişletir gibi genişletir. Dili matematiksel problemlere dönüştürerek egzersizler yaptırarak güçlendirir.

Tekerleme mani sayışma bilmece çocuğun dilsel bellek gücünü artırır. Pratik bir dil kazandırır. Çocuklar bu halk anlatı türleriyle eğlenirdüşünmeye başlar dil ve düşünce ilişkisini sezinler dilin gizemli dünyasını duyumsar. Bilmeceler sayışmalar maniler bir varlığın olayınkavramın adını vermeden kapalı biçimde çağrışımla birlikte özelliklerini belirterek bulunmasını sağlarken çocuğun sözcük dağarcığını da zenginleştirir

Sözlüklerde ?ağızda yuvarlanan söz saçma sapan söz eşsesli kelimelerle kurulu konuşma? anlamlarına gelen tekerleme masal öykübilmece halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü ve kafiyeli sözlerdir.

Çokluk çocuk folklorunda hoşça vakit geçirmek konuşma kabiliyeti kazanmak oyunlarda eş ve ebe seçmek için bu yola başvurulur. Masal tekerlemesi oyun tekerlemesi gibi adlar alırlar. En çok çocuk oyunlarında masalların baş orta ve sonunda söylenirler. Yöreye göre değişik isimle de söylenirler. Doğu Anadolu da döşeme Güney Anadolu da sayışma denir. Karagöz ve ortaoyununda muhavere çocuk oyununda ebe çıkarmada ise sayışma diyebiliriz. Türk edebiyatında ilk tekerleme örneklerine XI. yüzyıldan itibaren rastlanır. Divanü Lügati t Türk?te bazı tekerlemeler yer alır.

Âşık fasıllarında Tekerleme (Tekellüm): Âşık fasıllarında saz şairlerinin yaptıkları şiir yarışmaları halk dilinde tekerleme âşıklar arasında tekellüm olarak adlandırılır. Bu tür şiirler ya söylenmesi zor sözcüklerden meydana getirilir ya da darayak şeklindedir. Ayak daraldıkça kafiye bulmak zorlaşır. Âşıklardan biri fasıl aralarında tekerlemeye başlar ve yeni bir ayak açar.

TEKİR

Bir iki tombul tekir

Camdan bakar

Başına takar

Hop hop altın top

MISTIK

Mustafa Mıstık

Arabaya kıstık

Üç mum yaktık

Seyrine baktık.

LEYLEK

Leylek leylek havada

Yumurtası tavada

Gel bizim hayata

Hayat kapısı kitli

Leyleğin başı bitli.

KUZU

Kuzu kuzu me

Bin tepeme

Haydi gidelim

Ayşe teyzeme.

YAĞMUR

Yağ yağ yağmur

Teknede hamur

Bahçede çamur

Ver Allah?ım ver

Sicim gibi yağmur.

KARGA

Karga karga ?gak? dedi

?Çık şu dala bak? dedi

Karga seni tutarım

Kanadını yolarım.

PORTAKAL

Portakalı soydum

Başucuma koydum.

Ben bir yalan uydurdum

Duma duma dum.

Duma duma dum.

Öğretmeni kandırdım

Kandırdım.

OYUN

Oooo?

İğne battı

Canımı yaktı

Tombul kuş Arabaya koş.

Arabanın tekeri

İstanbul?un şekeri.

Hop Hop altın top

Bundan başka oyun yok.

HANIM KIZI

Çan çan çikolata

Hani bize limonata?

Limonata bitti

Hanım kızı gitti.

Nereye gitti?

İstanbul?a gitti.

İstanbul?da ne yapacak?

Terlik pabuç alacak.

Terliği pabucu ne yapacak?

Düğünlerde

Şıngır mıngır oynayacak.

KEÇİLER

Ayşe Hanımın keçileri

Hop hop hopluyor

Arpa saman istiyor

Arpa saman yok

Kilimcide çok.

Kilimci kilim dokur

İçinde bülbül okur.

İki kardeşim olsa

Biri ay biri yıldız

Biri oğlan biri kız

Hop çikolata çikolata

Akşam yedim salata

Seni gidi kerata.

SINIFLAR

Mini mini birler

Çalışkandır ikiler

Mavi gözlü üçler

Dayak yiyen dörtler

Misafirdir beşler

Altılar altınımı çaldılar

Yediler yemeğimi yediler

Sekizler semizdirler

Dokuzlar doktor oldu

Onlar bizi okuttu.

EBE

Ebe ebe gel bize

Uzaktan vur elimize

Eğer vuramazsan

Ebesin ebe

Bir iki üç dört beş altı yedi

Bunu sana kim dedi?

Diyen dedi on yedi

Yağlı böreği kim yedi?

TAVUK

Pazara gidelim

Bir tavuk alalım

Pazara gidip

Bir tavuk alıp ne yapalım?

Gıt gıdak diyelim.

Happur huppur

Happur huppur yiyelim.

TOP

Bir iki üç

Söylemesi güç

Sana verdim bir elma

Adını koydum Fatma

Hop hop hop

Bir büyük altın top

DEDE

Altı kere altı otuz altı

Dedemin sakalı yolda kaldı

Sakalını aldı dereye attı

Dedem sakalsız kaldı

EV

Evli evine

Köylü köyüne

Evi olmayan

Sıçan deliğine

İĞNE

Ooooo

İğne iplik

Derme diplik

Çelik çubuk

Sen çık.

NACAK

Nacak sapına

İki kes

Bir sana

Biri de bana

HEDİYE

Kızın adı Hediye

Ekmek vermez kediye

Kedi gider Kadıya

Kadının kapısı kitli

Hediyenin başı bitli

EL EL EPENEK

El el epenek

Elden düşen kepenek

Kepeneğin yarısı

Keloğlan?ın karısı

KARNIM AÇ

Karnım aç

Karnına kapak aç

Değirmene kaç

Değirmenin kapısı kitli

Heybaşı bitli

DEĞİRMEN

Değirmene girdi köpek

Değirmenci vurdu kötek

Geldi yedi köpek

Hem kötek

Hem yedi köpek

ALİ DAYI

Ali dayının keçileri

Kıyır kıyır kişniyor

Arpa saman istiyor

Arpa saman yok

Kilimcide çok

Kilimci kilim dokur

ÇARŞI

Çarşıya gittim

Eve geldim hanım yok

Bebek ağlar beşik yok

Çorba taşar kaşık yok

Ali baba öldü tabut yok

HAKKI

Hakkı hakkının hakkını yemiş.

Hakkı Hakkı?dan hakkını istemiş.

Hakkı Hakkıya hakkını vermeyince

Hakkı da Hakkı?nın hakkından gelmiş.

HASAN

Hasan Hasan

Helvaya basan

Kapıyı kıran

Kızı kaçıran

KÜÇÜK DOSTUM

Küçük dostum gelsene

Ellerini versene

Ellerimizle şap şap

Ayaklarımızla rap rap

Bir şöyle bir böyle

Dans edelim seninle.

ELLERİM PARMAKLARIM

Sağ elimde beş parmak

Sol elimde beş parmak

Say bak say bak say bak.

Hepsi eder on parmak.

Sen de istersen saymak

Say bak say bak say bak.

Hepsi eder on parmak.

ALİ

Ali baksa dum dum

Sakalına kondum

Beş para buldum

Cebime koydum

KUZU

Kuzu kuzu mee

Bin tepeme

Haydi gidelim

Hacı dedeme

Hacı dedem hasta

Mendili bohça

Kendisi hoca

KOMŞU KOMŞU

-Komşu komşu !

-Hu hu!

-Oğlun geldi mi?

-Geldi

-Ne getirdi?

-İnci boncuk.

-Kime kime?

-Sana bana.

-Başka kime?

-Kara kediye

-Kara kedi nerede?

-Ağaca çıktı

-Ağaç nerede?

-Balta kesti

-Balta nerede?

-Suya düştü.

-Su nerede?

-İnek içti.

-İnek nerede?

-Dağa kaçtı.

-Dağ nerede?

-Yandı bitti kül oldu

TAVŞAN

Kapıdan tavşan geçti mi?

Geçti

Tuttun mu?

Tuttum

Kestin mi?

Kestim

Tuzladım mı?

Tuzladım

Pişirdin mi?

Pişirdim

Bana ayırdın mı?

Ayırdım

Hangi dolaba koydun?

Çık çık dolaba koydum

Haydi al getir

Getiremem

Neden getiremezsin?

Kara kediler yemiş.

Vay vay miyav

NEREDEN GELİRSİN?

Nerden gelirsin?

Zikzak kalesinden.

Ne gezersin?

Açlık belasından.

Nerde yattın?

Beyin konağında.

Altına ne serdiler?

Perde.

Desene kupkuru yerde.

Bıyıkların neden yağ oldu?

Bıldırcın eti yedim.

Bıldırcın yağlı mıydı?

Gökte uçarken gördüm.

Saçların neden ağardı?

Değirmenden geldim.

Değirmen dönüyor mu?

Zımbırtısını duydum.

Ayakların neden ıslandı?

Çaydan geçtim.

Çay derin miydi?

Köprüyü dolaştım

İşte geldim sana ulaştım.

CAM

Bir cam

İki cam

Üç cam

Dört cam

Beş cam

Altı cam

Yedi cam

Sekiz cam

Dokuz cam

On cam

Bu da benim amcam.Eveleme develeme

Evvel altı elma yedi

Seren sekiz serçe dokuz

Tarmanın topu kara

A devenin çatı kara

EBE

Ebe ebe nerede

Su doldurur derede

Dere boyu çalılık

Derede olur balık

Şu ebe de ne alık

Oltamı attım

Balığı tuttum.

Balık suya dalamaz

Ebe beni bulamaz.

Bir iki üç dört beş altı yedi

Bunu kim dedi

Diyen dedi on yedi

Yağlı böreği kim yedi?

ELLERİM

Ellerim tombik tombik

Kirlenince çok komik

Kirli eller sevilmez

Güzelliği görülmez

Dişlerim bakım ister

Hele saçlar hele scalar

Uzayınca tırnaklar

Kirlenince kulaklar

Bize pis derler pis derler