Bir Yüzgeç, Bir Uzuv, Bir Kanat
 

Bir yüzgeç, bir uzuv, bir kanat

Adım adım evrimin izini süren araştırmacılar, genlerden oluşan alet çantasının gerek basit gerekse karmaşık yapıları şekillendirebildiğini keşfediyor.

Evrim kuramının babası yarattığı çocuk için endişeleniyordu. Charles Darwin'i doğadaki -göz gibi- çok karmaşık yapıların nasıl oluştuğunu açıklamanın zorluğundan daha çok kaygılandıran bir şey yoktu. 1860 yılında bir dostuna, "Göz denildiğinde bugün hâlâ ürperiyorum" diye yazmıştı.

Günümüzde biyologlar yaşamın karmaşıklığının kökenini anlamaya başladı. Gözün hassas optik düzeneği, kolun ustalıklı mühendisliği, bir çiçeğin ya da bir tüyün mimarisi, tek bir organizma içinde trilyonlarca hücrenin eşgüdümlü çalışmasını sağlayan koreografi...

İşin özü oldukça açık: Doğanın tüm bu harikaları -şu ya da bu şekilde- evrimleşti. Son 40 yıldır doğanın karmaşık yapıları içinde pek de dikkat çekmeyen bakterilerin fırdönen kamçıları üzerine çalışan, Harvard Üniversitesi araştırmacılarından Howard Berg, "Evrimin temelindeki düşünce mükemmel, güzel ve yalın," diyor.

"Özünde şu yatıyor; etrafta dolaşıyor ve birşeyleri değiştiriyorsunuz. Sonra, ‘Bu benim hayatta kalmam yönünden bir yarar sağladı mı, sağlamadı mı? diye soruyorsunuz. Sağlamadıysa o bireyler ölüyor ve bu düşünce kayboluyor. Eğer başarılıysa bireyler başarı sağlıyor. Çevrede dolaşmayı ve gelişmeyi sürdürüyorsunuz. Olağanüstü güçlü bir teknik."

Darwin'in Türlerin Kökeni'ni yayımlayarak ilk kez dünyanın dikkatini bu mükemmel düşünceye çekmesinden sonra geçen yaklaşık 150 yılın ardından bugün karmaşık yapıların evrimleşmesini kabullenmek hâlâ oldukça zor olabiliyor.

Pek çok kişi doğal seçilimin basit bir özelliğin üzerinde yapılan küçük bir değişiklik -örneğin bir hayvanın kıllarının gürleşmesi ya da boynunun uzaması- olduğunu düşünebilir. Ancak evrimin birbirine kusursuz bir biçimde oturmuş parçalarıyla yeni ve karmaşık bir organ meydana getirdiğini hayal etmek daha zor geliyor.

Karmaşık yapıların günümüzdeki hallerini nasıl aldıkları konusunun araştırılması, evrim biyolojisinin en heyecan verici -ve ipuçlarının inanılmaz bir hızla elde edildiği- yeni alanlarından birini oluşturuyor.

Bazı ipuçları, uzuvlar (üyeler) ya da tüyler gibi karmaşık organların ilkel hallerini açığa çıkaran fosillerden, diğerleri ise uzmanların özelliği olmayan alelade embriyoları erişkin organizmalara dönüştüren genleri araştırdıkları laboratuvarlardan geliyor. Farklı türlerde vücudun yapımından sorumlu genler karşılaştırıldığında, insan ve sinek gözü gibi görünürde farklı olan yapıların dahi ortak bir mirası paylaştıkları ortaya çıkıyor.

Araştırmacıların karmaşıklığın evrimini tam anlamıyla kavrayabilmeleri için daha çok yol kat etmeleri gerekiyor..