Dna Veri Bankası Kanun Tasarısı Etik Mi?
 

DNA Veri Bankası Kanun Tasarısı etik mi?

Adli Tıp Uzmanları Derneği, halen TBMM’de bekleyen DNA Verileri ve Türkiye Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısında hukuk ve etik açıdan tartışma, belirsizlik yaratan pek çok noktanın yer aldığını açıkladı. Dernek yaptığı açıklamada şu konuların altını çizdi :
" Bu tasarıda, konu DNA Bankası kurulması amacı dışına taşmış; kimlik tespiti veya adli amaçlarla DNA örneklerinin alınması ve analiz yapılması hususlarını da kapsayan kurallar ön görülmüştür. Böylece, yasa tasarısı içeriği Ceza Muhakemesi Kanunu’nun(CMK) 78- 81. maddelerinde tanımlanan unsurlar ile çelişki ve aykırılık oluşturacak tarzda geniş bir kapsamda tanımlanmış olup; CMK’nın ilgili maddelerinde ele alınmış hususların, söz konusu yasa ile hızla değiştirilmeye çalışıldığı izlenimi ortaya çıkmaktadır.
Tasarının 6. maddesine göre, Banka izin vermedikçe ve Sağlık Bakanlığı da önermedikçe, sadece 3 laboratuar (Adli Tıp, Polis ve Jandarma Kriminal Laboratuarları) adli DNA incelemesi yapabilecektir. Bu laboratuarların her üçü de yürütmeye bağlıdır.
Üniversite bünyelerindeki adli tıp, tıbbi biyoloji ve genetik laboratuarları tamamen devre dışı bırakılmıştır. 2547 sayılı YÖK Kanunu’nun 38/2. maddesi ile 2659 sayılı Adli Tıp Kurumu Kanunu’nun 31. maddesi uyarınca üniversiteler adli tıp olaylarında ve diğer konularda resmi bilirkişi olarak zikredilmiş olup; yasa tasarısı üniversitelerin bu yasal hak ve yetkilerini açıkça ihlal etmektedir.
Bilimsel rekabeti önlediği gibi, şahısların hak arayabilme hürriyetlerine zarar verecektir. Bu düzenleme ile kişilerin, başka laboratuar incelemelerine göre kendilerini temize çıkarabilme olanakları olamayacaktır. Mahkemelerin bağımsız bilirkişi atamasına engel olacaktır.
Banka Başkanının atamasının Başbakanca yapılacağı ön görülmüştür. Böylesine önemli bir kurumun siyasi erke bağlanması doğru değildir. Ayrıca, banka başkan ve başkan yardımcısında aranan akademik düzey için “bilim uzmanlığı”nın yeterli bulunması, kurumun güvenilirliği açısından uygun değildir.
Konuyla ilgili çalışabilecek profesyoneller arasında, tıp fakültesi mezunlarına yer verilmemiş olması, sadece Fen Fakültesi ve Mühendislik Fakültesi mezunlarına yer verilmesi önemli bir eksikliktir.
DNA Bankası konusu halen, dünyada hukuksal ve etik açıdan önemli bir tartışma konusu iken; CMK ile çelişen hususları ve insan hakları hukuku açısından riskleri ilgili akademik ve sivil platformlarda kapsamlı bir şekilde tartışılmadan, söz konusu tasarının alelacele yasalaştırılmaya çalışılması son derece önemli sakıncalar içermektedir. Bu tasarıda, hukuk ve etik açıdan tartışma veya belirsizlik yaratan pek çok nokta yer almaktadır.
DNA Bankası oluşturulması amacı ile materyalin hangi tür kriminal olaylardan elde edileceği ve hangi amaçlarla kullanılacağı belirsizdir. Bu konuda yetkili kılınan üç laboratuarın (Adli Tıp, Polis ve Jandarma Kriminal Laboratuarları) yürütmeye bağlı olması ve ayrıca üniversitelerin devre dışı bırakılmış olması ciddi sakıncalar içermektedir.
Uzmanlık Derneğimiz, DNA Verileri ve Türkiye Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı hakkında; başta üniversitelerin ilgili birimleri (Adli Tıp Enstitüsü, Adli Tıp Anabilim Dalları, Tıbbi Biyoloji ve Genetik.., Ceza ve İnsan Hakları Hukuku Dalları) ve ilgili sivil toplum örgütleri (Türk Tabipleri Birliği, Türkiye Barolar Birliği, Adli Tıp Uzmanları Derneği başta olmak üzere ilgili uzmanlık dernekleri,..) olmak üzere tüm kamu ve sivil kurumların görüşü dikkate alınarak ve aceleye getirilmeksizin ele alınması gerektiğine; önemle dikkati çeker. "

__________________