Tehniyye-İ İydiyye
 

“Tehniyye-i Iydiyye”

Eski İstanbul’da, bayramlar ın en görkemli şekilde yaşandığı mekân “Saray-ı Amire”, yani Topkapı Sarayı idi.

Topkapı Sarayı her bayramda görkemli kutlamala ra sahne olur, saray protokolü nün gerektird iği tüm ayrıntıla r eksiksiz yaşanırdı .

Resmî bayramlaş ma bayramdan üç gün önce başlardı.

Sarayda bayramlaş manın nasıl olacağı, Fatih Kanunname si’nde ayrıntılı bir şekilde belirtilm işti.

Kanunname’ye göre, padişah, sabah namazını Hırka-i Saadet Dairesi’nde kılacak, daha sonra Hırka-i Saadet Dairesi’nin önüne yerleştir ilen tahtına oturacakt ı.

Padişah tahta oturunca orada bulunan hocalar dualar okuyacakl ar, ardından görevlile r bunlara hediyeler ini verecekle rdi.

Mehter çalmaya başlayınc a, bir taraftan da “Bu gibi günlere yetişmek her zaman müyesser ola” anlamında bağırılıp dua edilecekt i.

Kanunname şöyle diyor...

“Ve bayramlar da Meydan-ı Divan’a taht kurulmak emrim olmuştur. El öpüldükte vüzeram ve Kadı Askerleri m ve Defterdar larım kafadarım olup duralar.. .

“Ve hocama ve Müftü’l-Enem’a ve vüzerama ve kadı askerleri me ve Baş Defterdar’ıma ve Nişancıya kendüm kalkmak kanunumdu r...

“Ve çavuşlar el öpmek kanunumdu r. Ve ehl-i mansıbın hurde ehl-i mensıplar ından Alay Beği el öpmek kanunumdu r...

“Ve Müteferri ka ulufe ile olursa el öpmek kanunumdu r. Ve Çeşnigir el öpmek kanunumdu r. Ve Zaim ve Erbab-ı Tımar el öpmek lazım değildur. ..

“Zaim Müteferri kası yüz elli bin akçe ile el öpmek kanunumdu r. Ve altmış akçeden yukarı ve yetmiş akçe kadılar el öpmek kanunumdu r. Ve yirmi akçe Müderris el öpmek kanunumdu r. Ve kitaptan nefer olan Reis Kâtipleri ve Defterhan e Kâtipleri, gerek kâtip oldukta ve gerek iyd’de (bayramlar da) el öpmek kanunum değildir.

“Ve Ehl-i Mansıb olan muhasebes i ve Yeniçeri Kâtibi ve Sipahiler Kâtibi ve Rüznameci el öpmek kanunumdu r. Ve bilcümle divana uzun yenli kaftan ile gelenler hace makamında dur.” (Kanunnâme–i Âl–i Osman, s. 25).

Bayramlar, Osmanlı Başkenti ve saray açısından hayatı renklendi ren önemli günlerdi. ..

Bir tarafı ibadet, bir tarafı neşe idi...

Harem halkı meşruiyet içinde eğlenir, karşılıkl ı hediyeleş meler yaşanır, küslerin barışması sağlanırd ı.

Bu süreçte padişahın dindarlık ve iyiliksev erliğini vurgulama k amacıyla yoksullar a sadakalar dağıtılır dı...

Halkın iyi bir bayram geçirmesi için tedbirler alınır, kente daha fazla zahire, meyve, sebze ve canlı hayvan getirtilm esi sağlanırd ı...

Büyük camilerin avluların a yemiş, baharat, bakkaliye, şekerleme, mum, fener, kandil gibi yiyecek maddeleri ile kapamacı işi hazır elbise ve kumaş satan sergiler kurulurdu ...

Bazı sergilerd e kitap ve oyuncak satılırdı ...

Törenler “Arefe Muayedesi” (Arefe Merasimi) “Tehniyye-i İydiyye” (bayram kutlamala rı), “Muayede Resm-i Hümayunu” (padişahla bayramlaş ma) ve “Alay-ı İyd” (bayram alayı) olmak üzere dört aşamada yapılırdı .

Bayram tebrikine yalnız Müslümanl ar katılmazd ı. Ermeni Patriği’nden Keldani Patriği’ne, Ortodoks Metropoli tler’den Karadağ Prensi’ne kadar azınlık temsilcil eri de padişahla bayramlaş ırdı.