Hercaimenekşe
 

Hercaimenekşe



Doğada kendiliğinden yetiştiğinde yalnızca sarılı moılu çiçekler açan küçük bir kır bitkisidir. Ama 19. yüzyılın başlarında bu yabani hercainin (Viola tricolor) park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmesine başlandıktan sonra sarı, koyu kırmızı, mor, turuncu, beyaz ya da siyah çiçekli birçok çeşidi geliştirilmiştir.


Hercaimenekşelerin, hepsi eşit büyüklükte olmayan ve her birinde genellikle iki ayrı renk bulunan, kadife gibi beş tane taçyaprağı vardır. Taçyaprakların arkasında, balözü içeren birer uzantı ya da mahmuz bulunur. Çiçeğe gelen arılar bu tatlı sıvıya ulaşabilmek için, daha büyük olan en alttaki taçyaprağa konarlar. Böylece balozunu emerken erkekorganların çiçektozları da tüylerine yapışıp kalır. Bu çiçektozlarının aynı çiçekteki dişiorganın tepeciğine bulaşmasını önlemek üzere tepeciğin üzeri koruyucu bir kapakla örtülüdür. Ama arılar bir çiçekten uçup başka bir hercaimenekşe çiçeğine konduklarında, balözü emebilmek için bu kapakçığı hortumlarıyla açar ve bir önceki çiçekten getirdikleri çiçektozlarının bir bölümünü dişiorganın tepeciğine bırakırlar. Böylece çiçekler döllenerek meyveye dönüşür. Meyve olgunlaştığında çatlayarak kayık biçiminde üç parçaya ayrılır ve içindeki tohumları çevreye saçar.



Yabani hercaimenekşelerin bu en bilinen türünden başka kuzey yarıkürenin ılıman bölgelerinde ve dağların güneşe bakan yamaçlarında kendiliğinden yetişen birkaç türü daha vardır. Bunların hepsi menekşegiller {Violaceae) familyasındandır ve kokulu menekşelerin yakın akrabasıdır {bak. Menekşe). Hercaimenekşeler hem tohumla, hem de çiçek saplarının dibinden çıkan sürgünlerle çoğalır. Her sapın ucunda tek bir çiçek açar ve koparılanların yerine gelenler daha iri olacağından çiçeklerin sık sık toplanması önerilir. Fideler güz bitiminde ya da kışın hemen başlarında dikilirse ilkbaharda son karlar erirken bitki çiçek vermeye başlar.