Gemi-Yelkenli Gemiler
 

Gemi-Yelkenli Gemiler


1450'lere gelinirken ortaya çıkan üç direkli gemiler 400 yıl boyunca en yaygın olarak kullanılan gemi tipi oldu. 1500'ler başlarken, teknelerin ilk direklerine çekilen trinket ve ikinci direklerine çekilen mayistraların (ya da ana yelken) üzerine gabyayelkenleri; gabya yelkenlerinden de yukarıya babafingo yelkenleri çekildi. 14801630 arasında en büyük gemilerde dört direk bulunurdu. Bu dördüncü direk daha sonraları ortadan kalktı.
Gemilere giderek daha çok top konulması, tekne gövdelerinin değişmesine neden oldu. Top yerleştirmek için, geminin başına ve kıçına baş kasarası ve kıç kasarası eklendi. (Kasara "kale" anlamına gelir.)

Belli bir süre sonra toplar kasaralara konulamayacak kadar ağırlaştı. Birkaç top geminin orta yerine, açık güverteye yerleştirildi; fakat bu da yetmedi ve 1500'ün hemen ardından ağır toplar alt güvertelere indirildi. Alt güvertedeki toplar, geminin yanlarında yer alan ve lumbar denen açıklıklardan ateş ederlerdi; lumbarlar kullanılmadıkları zaman lumbar kapaklarıyla örtülürdü. 17. yüzyılın başlarında, büyük savaş gemilerinde üç sıra top bulunurdu.

1637'nin ünlü İngiliz gemisi Sovereign ofthe Seas ("Denizler Hakimi") böyle bir gemiydi ve topların yerleştirildiği üç güvertesi vardı. Toplar, geminin iki yanı boyunca dizilmişti; ayrıca kıç kasarası ve baş kasarasına da top yerleştirilmişti. Bu düzenleme, 1860'larda yapılan son büyük ahşap savaş gemilerinde de küçük değişikliklerle uygulandı.


Gemi gövdelerindeki başka bir büyük değişiklik dümen donanımlarıyla ilgiliydi. Kıç dümeninin bulunmasından sonra, dümene,yeke adı verilen bir kolla komuta edilmeye başlandı. Bu kol, küçük teknelerde bugün de kullanılan ve dümen başına geçirilerek dümenin döndürülmesine yardımcı olan uzun bir çubuktur. Gemiler büyüdükçe ve kıç bölümlerine eklemeler yapıldıkça, dümencinin dümeni kullanırken önünü görebilmesi ya da en azından güvertede bulunan birisinden komut alabilmesi için bir yol bulunması gerekti. Bunun için, yekenin ucunda çalışan ve üst güverteden yekenin döndürülebilmesini sağlayan düşey bir mil geliştirildi. İlk kez 16. yüzyılın başlarında kullanıldığı sanılan bu düzenek, 1700 dolaylarında bulunan ve yekeyi halatların yardımıyla çalıştıran dümen dolabı kullanılmaya başlayıncaya kadar, yaklaşık 200 yıl boyunca kullanıldı.

Firkateynler daha hafif, daha hızlı, pruva (baş) ve kıç bölümleri kalyonlara göre çok daha alçak olan savaş gemileriydi. Kalyonlardan uzundular, dört köşeli yelkenlerle donatılmış en az üç direkleri vardı ve her direkte iki ya da daha fazla yelken bulunurdu. Taşıdıkları top sayısı kalyonlara göre daha fazlaydı. İngiltere'nin dünyanın en büyük deniz gücüne sahip olmasında firkateynlerin rolü büyüktür.

17. yüzyılda İngiltere'nin Hindistan'la ticareti, İngiliz tüccarlarca kurulmuş olan Doğu Hint Kumpanyası'na bırakılmıştı. Bu şirket gemilerinde firkateynleri model aldı. Gemilerdeki tayfa sayısı 100'ün üstünde tutuldu ve çok sayıda yolcunun büyük bir rahatlık içinde yolculuk yapması sağlandı. Gemiler savaş için bir ticaret gemisine göre çok iyi donatılmıştı. Bu nedenle pek azı korsanların eline geçti. Bu "savaş gemisiticaret gemisi" karması tekneler bütün dünyada ünlendi.

Sonunda Fransızlar İngilizler'den daha gelişkin firkateynler yaptılar; hem İngilizler hem de Amerika kolonilerinde yaşayanlar Fransız tasarımını kopya ettiler. Amerika'da New England ormanlarından sağlanan iyi cins, teknelik keresteyle yetkin gemiler yapıldı.